Wysokość zasiłku macierzyńskiego jest uzależniona od wniosku

Przez długi okres po porodzie przebywałam w szpitalu. W związku z tym nie udało mi się złożyć wniosku o urlop macierzyński w terminie 21 dni po urodzeniu dziecka. Czy niesie to dla mnie jakiekolwiek konsekwencje? I jak wpływa to na wysokość zasiłku macierzyńskiego?

Małgorzata, Kutno

Urlop macierzyński automatycznie przysługuje z mocy prawa każdej osobie, która w dniu porodu była zatrudniona i podlegała pod ubezpieczenie chorobowe. Nie ma potrzeby przekazywania wniosku o jego udzielenie pracodawcy, jeśli pracownica nie chce korzystać z tego uprawnienia przed porodem. Ważne jest jednak złożenie wniosku o urlop rodzicielski. Zgodnie z obecnymi przepisami od terminu złożenia pracodawcy takiego dokumentu zależy wysokość zasiłku macierzyńskiego.

Ile trwają urlopy związane z macierzyństwem

Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu od dnia porodu za cały okres korzystania z urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Oznacza to, że świadczenie może być wypłacane maksymalnie przez:

• 52 tygodnie przy urodzeniu/przyjęciu na wychowanie jednego dziecka;
• 65 tygodni przy urodzeniu/przyjęciu na wychowanie dwojga dzieci;
• 67 tygodni przy urodzeniu/przyjęciu na wychowanie trojga dzieci;
• 69 tygodni przy urodzeniu/przyjęciu na wychowanie czworga dzieci;
• 71 tygodni przy urodzeniu/przyjęciu na wychowanie pięciorga dzieci.

Pracownica może rozpocząć urlop macierzyński już na 6 tygodni przed przewidywaną datą porodu. O ten czas jest obniżany wymiar urlopu przysługujący po porodzie.

Przykład 1.
Pani Maja chce skorzystać z urlopu macierzyńskiego na dwa tygodnie przed planowaną datą porodu, która przypada na 30 maja 2023 roku. Kiedy zacznie urlop?
Oznacza to, że pani Maja zacznie urlop 16 maja. Jeżeli dziecko urodzi w przewidywanym terminie, to o te dwa tygodnie zostanie jej skrócony urlop macierzyński.

Wysokość zasiłku macierzyńskiego

Zgodnie przepisami ustawy zasiłkowej zasiłek macierzyński można otrzymywać w różnej wysokości, tj.:

• 80% – przez cały okres pobierania świadczenia lub
• 100% – przez pierwszą część urlopów związanych z rodzicielstwem, a za pozostały okres zasiłek zostanie obniżony do 60%.

Punkt 172 komentarza do ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa stanowi, że zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego oraz za okres:

• pierwszych 6 tygodni urlopu rodzicielskiego – w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka;
• pierwszych 8 tygodni urlopu rodzicielskiego – w przypadku urodzenia lub równoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka;
• pierwszych 3 tygodni urlopu rodzicielskiego – w przypadku korzystania z zasiłku macierzyńskiego z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie w minimalnym wymiarze wynoszącym 9 tygodni

– przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru, natomiast za pozostały okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego po wykorzystaniu 6, 8 lub 3 tygodni – przysługuje w wysokości 60% podstawy wymiaru zasiłku, z uwzględnieniem zasady przedstawionej w pkt 173.

Zgodnie z pkt 173 komentarza, jeśli ubezpieczona złoży wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, wówczas przez cały okres wypłacane będzie 80%. W razie spóźnienia się z wnioskiem wysokość zasiłku macierzyńskiego wynosi najpierw 100%, a później 60%.

Przykład 2.
Pani Aleksandra urodziła syna 3 kwietnia i od wtedy przysługiwał jej urlop macierzyński. W jakim terminie powinna złożyć wniosek o udzielenie jej urlopu rodzicielskiego, aby pobierać 80% podstawy za cały okres korzystania z urlopów związanych z macierzyństwem?
Pracownica musi złożyć wniosek o urlop maksymalnie 24 kwietnia.
Do wniosku o zasiłek macierzyński konieczne jest załączenie:

• zaświadczenia lekarskiego wystawionego na zwykłym druku określającego przewidywaną datę porodu – jeśli pracownica ubiega się o zasiłek macierzyński za okres przed porodem;
• skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka lub jego kopii potwierdzonej przez płatnika składek albo przez Zakład za zgodność z oryginałem.

Co do zasady pracownik nie ma obowiązku składania wniosku o przyznanie urlopu macierzyńskiego. Urlop ten przysługuje z mocy prawa i za jego okres jest wypłacone 100% zasiłku. To od terminu złożenia wniosku o urlop rodzicielski zależy wysokość przyznanego za cały okres świadczenia.

Nowe przepisy dotyczące składania wniosków o urlopy związane z macierzyństwem

Warto pamiętać o tym, że już w 2022 roku Kodeks pracy powinien zostać dostosowany do unijnej dyrektywy, która zmienia również przepisy związane z udzielaniem urlopu rodzicielskiego. Mowa o Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 roku w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz. Urz. UE L nr 188 z 12.07.2019 r.) – dalej: dyrektywa 2019/1158. Po wdrożeniu jej zapisów urlop rodzicielski zostanie wydłużony o 9 tygodni, przy czym okres ten będzie mógł zostać wykorzystany tylko przez jednego z rodziców bez możliwości przeniesienia tego prawa na drugiego z nich. Każdy z rodziców będzie miał zagwarantowane indywidualne prawo do wspomnianego urlopu.

Po modyfikacjach wprowadzonych dyrektywą 2019/1158 zmianie ulegnie wysokość zasiłku za czas urlopu rodzicielskiego i będzie on stanowił 70% podstawy za cały okres urlopu rodzicielskiego. Wysokość zasiłku za czas urlopu macierzyńskiego nie ulegnie zmianie i będzie wówczas obejmowała 100%.

Jest jednak również możliwe, aby przez cały okres korzystania z urlopów otrzymywać zasiłek w wysokości 81,5%. Takie rozwiązanie będzie mogło zostać zastosowane pod warunkiem złożenia przez matkę wniosku o urlop rodzicielski w ciągu 21 dni po porodzie. Bardzo istotne jest jednak, że za czas dodatkowego, 9-tygodniowego okres rodzicielskiego, bez względu na datę złożenia wniosku, pracownik będzie mógł pobierać świadczenie w wysokości 70% podstawy.

Przykład 3.
Pani Ewa urodziła syna 30 maja. Złożyła u pracodawcy wniosek o urlop macierzyński i rodzicielski dopiero 25 czerwca ze względu na pobyt w szpitalu. W jakiej wysokości będzie jej przysługiwał zasiłek po wejściu w życie zapisów dyrektywy?

W związku z tym, że wniosek został złożony po upływie 21 dni od porodu, zasiłek macierzyński będzie przysługiwał w wysokości:

• 100% podstawy wymiaru zasiłku przez okres od 30 maja 2023 do 16 października 2023 roku;
• 70% podstawy wymiaru zasiłku przez okres od 17 października 2023 roku do 27 maja 2024 roku; 
• 70% podstawy wymiaru zasiłku przez okres 9-tygodniowego urlopu, z którego korzysta drugi rodzic.

Gdyby wniosek o urlop rodzicielski został złożony maksymalnie 20 czerwca, to zasiłek przysługiwałby w wysokości:

• 81,5% podstawy wymiaru zasiłku przez okres od 30 maja 2023 roku do 27 maja 2024 roku;
• 70% podstawy wymiaru zasiłku przez okres 9-tygodniowego urlopu, z którego korzysta drugi rodzic.

Podsumowując, zgodnie z obecnymi przepisami wysokość zasiłku macierzyńskiego zależna jest od tego, czy wniosek o urlop rodzicielski został złożony w ciągu 3 tygodni po porodzie. Pracownica powinna dostosować się do tych wytycznych, aby po upływie połowy roku pobierania zasiłku nie być zaskoczoną z powodu znacznego obniżenia świadczenia – aż o 40%. Po dostosowaniu Kodeksu pracy do unijnych dyrektyw również wysokość zasiłku będzie zależna od tego, w jakiej dacie wniosek o urlop rodzicielski trafi do pracodawcy.