Prawo do renty a nowe zatrudnienie
Czy pobierając rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy i podejmując zatrudnienie, utracę prawo do renty? Jakie obowiązki ma rencista, który podejmuje zatrudnienie odnośnie do zawiadomienia organu rentowego?
Marek, Sopot
Rencista, który podejmuje zatrudnienie, nie nie musi się obawiać, że z chwilą podjęcia pracy spowoduje to utratę nabytych uprawnień do świadczenia z tytułu niezdolności do pracy. Jedyną okolicznością, która może wpłynąć na zawieszenie lub zmniejszenie renty, jest wysokość osiąganego przychodu.
Osoby na rencie z tytułu niezdolności do pracy i na rencie rodzinnej mogą podjąć dodatkowe zatrudnienie, ale muszą uważać na limity.
Prawo do renty
Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie, którą uznano za niezdolną do wykonywania pracy zarobkowej z powodu stanu zdrowia:
- całkowicie (utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy), lub
- częściowo (w znacznym stopniu utraciła zdolność do wykonywania pracy zgodnej z posiadanymi przez nią kwalifikacjami).
Aby uzyskać prawo renty z tytułu niezdolności do pracy, należy spełnić łącznie następujące warunki:
- być niezdolnym do pracy;
- mieć wymagany staż ubezpieczenia (okres składkowy i nieskładkowy):
1 rok – gdy niezdolnym do pracy stało się, zanim ukończono 20 lat,
2 lata – gdy niezdolnym do pracy stało się między 20. a 22. rokiem życia,
3 lata – gdy niezdolnym do pracy stało się między 22, a 25. rokiem życia,
4 lata – gdy niezdolnym do pracy stało się między 25. a 30. rokiem życia,
5 lat – gdy niezdolnym do pracy stało się po ukończeniu 30 lat, przy czym okres ten musi przypadać w ciągu ostatnich 10 lat:
przed dniem, w którym zgłoszono wniosek o rentę, lub
przed dniem, w którym powstała niezdolność do pracy;
niezdolność do pracy powstała w czasie okresów składkowych lub nieskładkowych, albo w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Ten wymóg nie obowiązuje, jeśli spełni się łącznie następujące warunki:
jest się całkowicie niezdolnym do pracy, oraz
ma się co najmniej:
20-letni staż ubezpieczeniowy – jeśli jest się kobietą,
25-letni staż ubezpieczeniowy – jeśli jest się mężczyzną.
Osoba, która stała się niezdolna do pracy całkowicie po ukończeniu 30 lat, nie musi posiadać 5 lat w 10 latach przed zgłoszeniem wniosku lub powstaniem niezdolności do pracy, jeśli udowodniła:
- 25 lat składkowych – kobieta,
- 30 lat składkowych – mężczyzna.
Osoby, które nie osiągnęły wymaganego stażu ubezpieczenia, mogą otrzymać rentę, jeśli:
- zostały zgłoszone do ubezpieczenia, zanim ukończyły 18 lat, lub
- w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole (ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej) podjęły pracę (zostały objęte ubezpieczeniem) i do dnia, kiedy stały się niezdolne do pracy, miały – bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy – okresy składkowe i nieskładkowe.
Nie otrzyma prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy osoba, która ma ustalone prawo do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub spełnia warunki do uzyskania emerytury: powszechnej lub w wieku niższym niż powszechny wiek emerytalny (np. emerytury górniczej, nauczycielskiej na podstawie Karty Nauczyciela).
Kiedy ulega zawieszeniu prawo do renty?
Prawo do renty ulega zawieszeniu lub świadczenie to ulega zmniejszeniu w razie osiągania określonego progu przychodu co do zasady podlegającemu obowiązkowi ubezpieczenia społecznego.
Osiąganie przychodu oznacza:
- zatrudnienie, służbę, inną pracę zarobkową;
- prowadzenie pozarolniczej działalności, działalności wykonywanej za granicą;
- pobieranie zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego;
- pobieranie wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy;
- pobieranie świadczenia rehabilitacyjnego lub wyrównawczego;
- pobieranie zasiłku wyrównawczego, pobieranie dodatku wyrównawczego;
- czynną służbę wojskową w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby, pełnionej w Polsce służby w Policji, w Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego oraz Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (w organach bezpieczeństwa publicznego), w Straży Granicznej, w Służbie Więziennej, w Państwowej Straży Pożarnej, w Służbie Celnej, w Biurze Ochrony Rządu.
W razie osiągania przychodu w kwocie:
- wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS – prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ulega zawieszeniu;
- przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, które wymieniono wcześniej, nie wyższej jednak niż 130% tej kwoty – renta z tytułu niezdolności do pracy ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, ale nie większą niż kwota maksymalnego zmniejszenia.
Na pracodawcy/zleceniodawcy ciąży obowiązek przekazywania informacji dotyczącej osiągniętego przez emeryta lub rencisty przychodu za poprzedni rok kalendarzowy. Informacja ta powinna być przekazana do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do końca lutego. Rencista również powinien złożyć taką informację w ZUS-ie.
Praca na rencie a zwiększenie świadczenia
Jeżeli z tytułu podjęcia pracy rencista podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, może starać się o ponowne przeliczenie świadczenia. Może dokonać tego:
- nie wcześniej niż po zakończeniu kwartału kalendarzowego, gdy pozostaje w ubezpieczeniu lub
- w dowolnym czasie po ustaniu ubezpieczenia.
Wymaga to złożenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości świadczenia poprzez doliczenie wypracowanych po jego przyznaniu okresów składkowych lub nieskładkowych.
Osoby uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy, które podejmują zatrudnienie i podlegają ubezpieczeniom emerytalno-rentowym, mogą liczyć na zwiększenie wysokości przysługującego im świadczenia. Dodatkowo jednak powinny one pilnować limitów dorabiania, tak aby ich renta nie uległa zawieszeniu lub zmniejszeniu.
