Jakie są terminy dochodzenia roszczeń ze stosunku pracy?

Ustawodawca określił 2 perspektywy w zakresie dochodzenia roszczeń pracowniczych. Pierwsza z nich odnosi się do terminów przedawnienia roszczeń i przewiduje relatywnie długie przedziały czasu (zazwyczaj 3-letnie). Druga perspektywa dotyczy natomiast terminów przewidzianych na dochodzenie roszczeń, które są zdecydowanie krótsze. Poniżej w artykule omawiamy terminy dochodzenia roszczeń ze stosunku pracy.

Terminy dochodzenia roszczeń ze stosunku pracy – podstawa prawna

Kwestie dotyczące długości terminów dochodzenia roszczeń ze stosunku pracy oraz sposobu ich obliczania zostały uregulowane w Ustawie z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy, zwanej dalej „kp”. W przepisach kp unormowano także zasady przywrócenia terminów dochodzenia roszczeń określonego rodzaju.

Charakter prawny terminów dochodzenia roszczeń ze stosunku pracy

Terminy dochodzenia roszczeń ze stosunku pracy mają charakter terminów zawitych, stanowiących rodzaj terminu stanowczego w prawie cywilnym, czyli takiego, który wywołuje określone skutki prawne wskutek jego niedotrzymania. 

Powyższa zasada generalna zakładająca brak możliwości dochodzenia roszczeń po upływie kodeksowych terminów przewiduje jednak pewne wyjątki, o których piszemy w dalszej części artykułu.

Terminy dochodzenia roszczeń ze stosunku pracy

Określone zapisy kp wskazują długość okresu przedawnienia w odniesieniu do roszczenia danego rodzaju. Zgodnie z postanowieniami art. 264 kp:

• odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę wnosi się do sądu pracy w ciągu 21 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę,
• żądanie przywrócenia do pracy lub odszkodowania wnosi się do sądu pracy w ciągu 21 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia bądź od dnia wygaśnięcia umowy o pracę,
• żądanie nawiązania umowy o pracę wnosi się do sądu pracy w ciągu 21 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o odmowie przyjęcia do pracy.

Kolejny termin dochodzenia roszczeń dotyczy odmowy pracodawcy sprostowania świadectwa pracy.

Z terminem zawitym dochodzenia roszczeń pracowniczych mamy także do czynienia w przypadku zastosowania wobec pracownika kar porządkowych na podstawie przepisów kp. Zgodnie z art. 112 § 1 kp, jeżeli zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownik może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Brak odrzucenia sprzeciwu w ciągu 14 dni od jego wniesienia jest równoznaczne z uwzględnieniem sprzeciwu.

W postępowaniu odwoławczym również mają zastosowanie nieprzekraczalne terminy dochodzenia roszczeń – wskazane w art. 256 kp. Oznacza to, że pracownik może wystąpić do sądu pracy w terminie 30 dni od dnia zawarcia ugody z żądaniem uznania jej za bezskuteczną, jeżeli uważa, że ugoda narusza jego słuszny interes. Jednakże w sprawach, o których mowa w art. 251 § 2 kp, z żądaniem takim pracownik może wystąpić tylko przed upływem 14 dni od dnia zawarcia ugody. Sprawami wskazanymi w art. 251 § 2 kp, w odniesieniu do których stosuje się 14-dniowy termin dochodzenia roszczeń, są sprawy dotyczące rozwiązania, wygaśnięcia lub nawiązania stosunku pracy.

Co do zasady zatem, po upływie przedstawionych wyżej terminów dochodzenie roszczeń jest niemożliwe.

Możliwość przywrócenia uchybionego terminu

Przepisy kp zawierają przepisy, które umożliwiają – w konkretnych przypadkach – przywrócenie uchybionego terminu dochodzenia roszczeń. W art. 265 kp przewidziano możliwość przywrócenia terminu określonego w art. 264 kp (21 dni na odwołanie od wypowiedzenia umowy, żądanie przywrócenia do pracy lub nawiązanie umowy o pracę) oraz w art. 97 § 2(1) kp (14 dni na skierowanie żądania sprostowania świadectwa pracy w razie odmowy pracodawcy w tym zakresie przedmiotowym).

Przywrócenie terminu jest możliwe, jeżeli niewykonanie przez pracownika wspomnianych czynności nastąpiło bez jego winy. W takich okolicznościach sąd pracy, na wniosek pracownika, postanowi o przywróceniu uchybionego terminu.

Przesłanką przywrócenia uchybionego terminu mogą być różne przypadki losowe, np. choroba pracownika lub członka jego rodziny, wypadek itp. Mogą to być ponadto błędy pracodawcy, na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z 23 listopada 2000 roku, uznając, że brak pouczenia pracownika przez pracodawcę o prawie odwołania się od wypowiedzenia oraz o terminie dokonania tej czynności może stanowić okoliczność usprawiedliwiającą jego przekroczenie (I PKN 117/00, OSNAPiUS 2002/13/304).

Jednocześnie należy pamiętać, że odmowa przyjęcia przez pracownika oświadczenia woli pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę, które zawiera prawidłowo sformułowane pouczenie o prawie odwołania się do sądu pracy stanowi okoliczność przemawiającą przeciwko przywróceniu uchybionego terminu, na co zwrócił uwagę SN w wyroku z 13 grudnia 1996 roku (I PKN 41/96, OSNAP 1997/15/268).

Terminy dochodzenia roszczeń ze stosunku pracy – podsumowanie

Terminy dochodzenia roszczeń ze stosunku pracy zostały określone w kp – są one zróżnicowane i relatywnie krótkie. Są to ponadto terminy zawite prawa materialnego, wskutek czego ich upływ skutkuje wygaśnięciem danego roszczenia. Co do zasady nie można zatem dochodzić konkretnego roszczenia po upływie terminu określonego w przepisach kodeksowych. W pewnych okolicznościach niektóre terminy mogą zostać przywrócone, muszą jednak być ku temu spełnione ustalone prawem uwarunkowania.