Badania psychologiczne kierowców zawodowych – przepisy, termin ważności, opłaty, przebieg
Na czym polegają badania psychologiczne kierowców zawodowych? Jak często należy je wykonywać i kto powinien ponosić ich koszt? Oto najważniejsze informacje o badaniach psychologicznych kierowców wykonujących przewóz drogowy.
Badania psychologiczne kierowców zawodowych – podstawa prawna
Osoby pracujące na etacie kierowcy to szeroka grupa osób – obejmuje m.in. przewoźników osób i towarów, kurierów i prowadzących samochody uprzywilejowane. Przepisy mówiące o badaniach psychologicznych kierowców wykonujących przewóz drogowy znajdziemy w Ustawie o transporcie drogowym z dnia 6 września 2001 r. (w szczególności art. 39k., art. 39l.) – dokument ten mówi, że każdy czynny zawodowo na stanowisku kierowcy podlega badaniom psychologicznym w celu stwierdzenia istnienia lub braku przeciwwskazań do pracy (opracowanie na podstawie Dz. U. z 2021 r. poz. 919, 1005).
Jak często należy wykonywać badania psychologiczne kierowców wykonujących przewóz drogowy?
Pierwsze badanie psychologiczne musi być wykonane przed dniem wydania kwalifikacji zawodowej potwierdzającej ukończenie kwalifikacji. Każde następne badanie trzeba zrealizować w terminie właściwym do ukończenia szkolenia okresowego. Należy jednak pamiętać, by zrobić je nie później niż do dnia wydania świadectwa kwalifikacji zawodowej potwierdzającego ukończenie tego szkolenia.
Ponadto badania psychologiczne każdy kierowca wykonujący przewóz drogowy musi powtarzać:
- do czasu ukończenia 60 lat – co 5 lat,
- po 60. roku życia – co 30 miesięcy.
Badania psychotechniczne kierowcy w czasie pandemii
W czasie ogłoszonego stanu epidemii COVID-19 zmieniły się zasady dotyczące terminu ważności badań psychotechnicznych kierowców zawodowych. Kierowca, któremu upłynął termin ich ważności, zachowuje uprawnienia do wykonywania zawodu. Ważność badań ulega bowiem przedłużeniu do 60 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii. Wynika to z tzw. ustawy covidowej (Ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych).
Badania psychologiczne kierowców to obowiązek przedsiębiorcy
To przedsiębiorca lub inny podmiot wykonujący przewóz drogowy jest zobowiązany do tego, by skierować swoich pracowników na szkolenia okresowe oraz badania lekarskie i psychologiczne. Określają to przepisy wyżej wymienionej ustawy. Co więcej, to przedsiębiorca lub podmiot jest zobligowany do pokrywania kosztów badań. Musi też przez cały okres zatrudnienia przechowywać kopie orzeczeń lekarskich, a także świadectw kwalifikacji zawodowej. Przekazuje je kierowcy dopiero w momencie rozwiązania stosunku pracy. Należy podkreślić, że niewykonanie tych obowiązków oznacza konsekwencje dla przedsiębiorców i podmiotów, a nie dla kierowców. Osoby mające skierowanie muszą natomiast zgłosić się na badanie psychologiczne w zakresie psychologii transportu w terminie nie dłuższym niż 30 dni od jego otrzymania.
Jak wygląda przebieg psychotestów dla kierowców?
Badania składają się z kilku elementów, takich jak:
- analiza sprawności psychomotorycznych,
- sprawdzenie zdolności poznawczych (procesu uwagi i spostrzegania),
- analiza cech osobowości,
- analiza dojrzałości społecznej i emocjonalnej,
- ocena funkcjonowania w sytuacji stresującej.
Badania mają trzy etapy. W pierwszym, podczas rozmowy z psychologiem i za pomocą kwestionariusza, ocenia się osobowość kierowcy i jego zachowania w poszczególnych sytuacjach. W kolejnym etapie diagnozuje się zdolności intelektualnej za pomocą testów uwagi. W następnej części przeprowadzane są badania wykonywane za pomocą specjalistycznej aparatury, które pomagają określić szybkość czasu reakcji, widzenie w ciemności, koordynację wzrokowo-ruchową, postrzeganie prędkości i odległości oraz reakcję na olśnienie. Psycholog przez cały czas badania powinien opiekować się badaną osobą i wyjaśniać wszystkie zagadnienia. Pod koniec zostają omówione wyniki poszczególnych zadań, następnie wydawane jest orzeczenie psychologiczne.
Jak należy przygotować się do badań dla kierowców?
Na badania kierowców wykonujących przewóz drogowy wystarczy przyjść wypoczętym i nie stresować się zanadto. Należy przynieść skierowania na badanie psychologiczne i dowód tożsamości. Osoby noszące okulary powinny mieć je ze sobą. W letnim sezonie trzeba pamiętać, by mieć obuwie z piętą, na płaskiej podeszwie (nie klapki). Samo badanie trwa zwykle 1,5 godziny. Czas jest uzależniony od tempa wykonywania zadań przez badanego.
Celem psychotestów dla kierowców jest zwiększenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym i wskazanie, czy istnieją przeciwwskazania natury psychologicznej do kierowania pojazdami mechanicznymi przez dane osoby. Należy pamiętać, że każdy zawodowy kierowca musi powtarzać badania psychologiczne co 5 lat (do 60. roku życia) lub co 30 miesięcy (po 60. roku życia). Za badania powinien płacić pracodawca. To na nim ciąży obowiązek skierowania kierowcy na te badania oraz na szkolenia okresowe.
