Pracownik został radnym – co zyskuje?
Uzyskanie przez kandydata na radnego mandatu jest znaczącą zmianą nie tylko dla takiej osoby. Jeżeli bowiem przed wyborami radny pozostawał w stosunku pracy, jest to okoliczność istotna również dla jego pracodawcy. W tym przypadku chodzi przede wszystkim o dodatkowe przywileje radnego w zakresie ochrony trwałości zatrudnienia oraz prawa do urlopu bezpłatnego. Jakie są uwarunkowania prawne w tym aspekcie?Dowiedz się, jakie są konsekwencje gdy pracownik został radnym.
Radny samorządu gminnego
Prawa i obowiązki radnego samorządu gminnego zostały określone w Ustawie z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym, zwanej dalej ustawą o samorządzie gminnym.
Zgodnie z art. 24b ustawy o samorządzie gminnym osoba wybrana na radnego nie może:
wykonywać pracy w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy, w której uzyskała mandat;
sprawować funkcji kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej tej gminy.
Niezłożenie przez tę osobę wniosku o udzielenie urlopu bezpłatnego jest równoznaczne ze zrzeczeniem się mandatu.
Urlop bezpłatny przyznawany jest na czas sprawowania mandatu oraz okres 3 miesięcy po jego wygaśnięciu – bez względu na rodzaj i okres trwania stosunku pracy. Stosunek pracy zawarty na czas określony, który ustałby przed terminem zakończenia urlopu bezpłatnego, przedłuża się do 3 miesięcy po zakończeniu tego urlopu. Przedstawione wyżej unormowania stosuje się odpowiednio w przypadku obsadzenia mandatu radnego w drodze uchwały rady gminy podjętej na podstawie przepisów Ustawy z dnia 5 stycznia 2011 roku — Kodeks wyborczy.
W związku z wykonywaniem mandatu radny korzysta z ochrony prawnej na zasadach przewidzianych dla funkcjonariuszy publicznych.
Dopuszczalność rozwiązania stosunku pracy z radnym podlega również określonym ograniczeniom ustawowym.
W świetle orzecznictwa sądowego ochrona trwałości zatrudnienia jest związana wyłącznie z wykonywaniem mandatu przez radnego. Stosownie do treści wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) z 7 czerwca 2018 roku rada gminy jest kompetentna odmówić zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym wyłącznie wówczas, jeżeli rozwiązanie stosunku pracy związane jest z wykonywaniem przez niego mandatu (sygn. akt II OSK 923/18).
Podobne stanowisko zajął NSA w wyroku z 3 grudnia 2021 roku (sygn. akt III OSK 4443/21). Z orzeczenia tego wynika, że przy uwzględnieniu zarówno wykładni językowej, jak i systemowej należy wyciągnąć wniosek, iż rada gminy jest obowiązana wyrazić zgodę na rozwiązanie stosunku pracy z radnym w każdym przypadku, z wyjątkiem okoliczności, gdy podstawę rozwiązania stosunku pracy stanowią zdarzenia związane z wykonywaniem mandatu radnego.
Pracodawca jest ponadto obowiązany zwolnić radnego od pracy zawodowej w celu umożliwienia mu brania udziału w pracach organów gminy.
Radny samorządu województwa
Obowiązki oraz uprawnienia radnego samorządu województwa zostały uregulowane w Ustawie z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa, zwanej dalej „ustawą o samorządzie województwa”.
Zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy o samorządzie województwa radny, który przed uzyskaniem mandatu pozostawał w stosunku pracy w urzędzie marszałkowskim lub był zatrudniony na stanowisku kierownika wojewódzkiej samorządowej jednostki organizacyjnej w tym województwie, w którym uzyskał mandat, jest obowiązany złożyć wniosek o urlop bezpłatny w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy, przed złożeniem ślubowania. Niezłożenie przez radnego wspomnianego wniosku jest równoznaczne ze zrzeczeniem się mandatu.
Radny otrzymuje urlop bezpłatny na okres sprawowania mandatu oraz 3 miesięcy po jego wygaśnięciu.
Radny samorządu województwa otrzymuje urlop bezpłatny bez względu na rodzaj i okres trwania stosunku pracy, przy czym stosunek pracy nawiązany na czas określony, który ustałby przed terminem zakończenia urlopu bezpłatnego, przedłuża się do 3 miesięcy po zakończeniu tego urlopu.
Jednocześnie radny jest obowiązany zgłosić gotowość przystąpienia do pracy w terminie 7 dni od dnia wygaśnięcia mandatu.
Należy podkreślić, że w świetle postanowień art. 27 ust. 1 ustawy o samorządzie województwa pracodawca jest obowiązany udzielać radnemu zwolnień od pracy zawodowej w celu umożliwienia radnemu brania udziału w pracach sejmiku województwa i jego komisji oraz zarządu województwa.
Radny samorządu powiatowego
Obowiązki i uprawnienia radnego rady powiatowej regulują przepisy Ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym, zwanej dalej ustawą o samorządzie powiatowym.
Stosownie do brzmienia art. 24 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym, radny, który przed uzyskaniem mandatu wykonywał pracę w ramach stosunku pracy w starostwie powiatowym lub pełnił funkcję kierownika jednostki organizacyjnej tego powiatu, w którym uzyskał mandat, obowiązany jest złożyć wniosek o urlop bezpłatny w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy, przed złożeniem ślubowania. Niezłożenie przez radnego takiego wniosku jest równoznaczne ze zrzeczeniem się mandatu.
Radny otrzymuje urlop bezpłatny na okres sprawowania mandatu, przy czym urlop ten jest przyznawany bez względu na rodzaj i okres trwania stosunku pracy.
Stosunek pracy zawarty na czas określony, który ustałby przed terminem wygaśnięcia mandatu, przedłuża się do 3 miesięcy po upływie tego terminu.
Ponadto – zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym – pracodawca obowiązany jest zwolnić radnego od pracy zawodowej w celu umożliwienia radnemu brania udziału w pracach organów powiatu.
Pracownik został radnym - podsumowanie
Kandydat na radnego, który uzyskał mandat, podlega od tej chwili szczególnym rozwiązaniom prawnym. W kontekście uprawnień pracowniczych należy zwrócić uwagę na ochronę trwałości zatrudnienia radnego. Rozwiązanie stosunku pracy z taką osobą wymaga wyrażenia zgody przez właściwy organ samorządowy. Organ ten odmówi zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym, jeżeli podstawą rozwiązania tego stosunku są zdarzenia związane z wykonywaniem przez radnego mandatu.
