Przyznawanie renty socjalnej
Do najpopularniejszych świadczeń wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) należą emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy. Istnieją także inne należności o podobnym charakterze — przyznawane są osobom, które przynależą do określonej kategorii ubezpieczonych. Do takich świadczeń zalicza się z pewnością rentę socjalną. Jak wygląda przyznawanie renty socjalnej i jakie warunki trzeba spełnić? — wyjaśniamy poniżej w artykule.
Renta rodzinna — osoby uprawnione oraz warunki nabycia świadczenia
Uprawnienia w zakresie nabycia prawa do renty socjalnej zostały określone w przepisach Ustawy z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej, zwanej dalej „ustawą”.
Zgodnie z art. 2 ustawy prawo do renty socjalnej przysługuje:
osobom mającym obywatelstwo polskie zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (RP);
cudzoziemcom zamieszkującym na terytorium RP na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej (UE), zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 127 lub art. 186 ust. 1 pkt 3 Ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach, lub w związku z uzyskaniem w RP statusu uchodźcy albo ochrony uzupełniającej;
cudzoziemcom mającym kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”, z wyłączeniem obywateli państw trzecich, którzy uzyskali zezwolenie na pracę na terytorium państwa członkowskiego na okres nieprzekraczający 6 miesięcy, obywateli państw trzecich przyjętych w celu podjęcia studiów lub pracy sezonowej oraz obywateli państw trzecich, którzy mają prawo do wykonywania pracy na podstawie wizy;
mającym miejsce zamieszkania na terytorium RP obywatelom państw członkowskich UE, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin w rozumieniu art. 2 pkt 4 Ustawy z dnia 14 lipca 2006 roku o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin, mającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium RP.
Renta socjalna jest świadczeniem z ubezpieczenia społecznego, które przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
przed ukończeniem 18. roku życia;
w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25. roku życia;
w trakcie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.
Osobie, która spełnia wyżej wskazane warunki, przysługuje:
renta socjalna stała – jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała,
renta socjalna okresowa – jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa.
Jak wygląda przyznawanie renty socjalnej i jakie warunki trzeba spełnić?
Jak stanowi art. 11 ust. 1 ustawy, postępowanie w sprawie przyznania renty socjalnej wszczyna się na podstawie wniosku osoby ubiegającej się o rentę socjalną lub jej przedstawiciela ustawowego.
Warto podkreślić, że postępowanie w sprawie przyznania renty socjalnej może zostać wszczęte również na wniosek innej osoby albo kierownika ośrodka pomocy społecznej, a w przypadku przekształcenia ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych na podstawie przepisów Ustawy z dnia 19 lipca 2019 roku o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych – dyrektora tego centrum, działających za zgodą osób, o których mowa w art. 11 ust. 1 ustawy.
Wzór wniosku o przyznanie renty socjalnej wraz z instrukcją jego wypełnienia jest zawarty w załączniku do rozporządzenia.
Do wniosku o przyznanie renty socjalnej należy dołączyć:
zaświadczenie o stanie zdrowia wystawione przez lekarza leczącego, dokumentację medyczną oraz inne dokumenty mające znaczenie dla wydania orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy;
zaświadczenie o okresie uczęszczania do szkoły lub szkoły wyższej;
zaświadczenie jednostki prowadzącej studia doktoranckie o okresie odbywania tych studiów;
zaświadczenie o okresie odbywania aspirantury naukowej;
zaświadczenie wydane przez płatnika składek na ubezpieczenia społeczne określające kwotę osiąganego przychodu oraz okres, na jaki została zawarta umowa, z której tytułu osiągany jest ten przychód;
zaświadczenie o pobieraniu wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego i o dacie zaprzestania ich pobierania, jeżeli osoba ubiegająca się o rentę socjalną pobiera to wynagrodzenie, zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne — wydane przez wypłacającego wynagrodzenie, zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne;
zaświadczenie właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego określające powierzchnię użytków rolnych nieruchomości rolnej w rozumieniu Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny — w hektarach przeliczeniowych;
uwierzytelnioną przez jednostkę organizacyjną ZUS-u lub kierownika ośrodka pomocy społecznej, a w przypadku przekształcenia ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych – dyrektora centrum usług społecznych, jeżeli ten kierownik lub dyrektor składa wniosek o rentę socjalną, kopię dokumentu lub dokumentów potwierdzających okoliczności wymienione w art. 2 pkt 2–4 ustawy (chodzi w tym przypadku o potwierdzenie określonego statusu cudzoziemca uprawniającego do renty socjalnej).
Zgoda ubiegającego się o rentę socjalną lub jego przedstawiciela ustawowego na złożenie wniosku przez inną osobę albo kierownika ośrodka pomocy społecznej lub dyrektora centrum usług społecznych powinna być wyrażona na piśmie lub ustnie do protokołu.
Ustalenia całkowitej niezdolności do pracy dokonuje lekarz orzecznik ZUS, na zasadach i w trybie określonych w Ustawie z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanej dalej „ustawą emerytalną”.
Przy określaniu niezdolności do pracy lekarz orzecznik ZUS, za zgodą osoby ubiegającej się o rentę socjalną lub jej przedstawiciela ustawowego, zgłoszoną nie później niż w trakcie badania tej osoby, ustala niezdolność tej osoby do samodzielnej egzystencji, na zasadach i w trybie określonym ustawą emerytalną w celu uzyskania świadczenia uzupełniającego na podstawie Ustawy z dnia 31 lipca 2019 roku o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.
W decyzji przyznającej rentę socjalną ZUS ustala okres, przez który renta socjalna przysługuje, oraz jej wysokość. W razie zbiegu uprawnień osoby ubiegającej się o rentę socjalną z prawem do renty rodzinnej wypłacanej przez organ emerytalno-rentowy ZUS przesyła decyzję przyznającą rentę socjalną, do tego organu w celu wydania decyzji w sprawie zbiegu uprawnień do świadczeń i wypłaty renty socjalnej w trybie art. 12 ustawy.
Postępowanie w sprawie renty socjalnej podlega umorzeniu, jako bezprzedmiotowe, jeżeli osoba ubiegająca się o rentę socjalną zmarła przed wydaniem decyzji w sprawie tej renty.
W przypadku stwierdzenia braku uprawnień do renty socjalnej ZUS wydaje decyzję odmowną.
Renta socjalna nie przysługuje za okres tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, przy czym zasady tej nie stosuje się do osób odbywających karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.
Osoba mająca ustalone prawo do renty socjalnej oraz dyrektor aresztu śledczego lub zakładu karnego zawiadamia pisemnie właściwą jednostkę organizacyjną ZUS-u lub organ emerytalno-rentowy o tymczasowym aresztowaniu lub odbywaniu kary pozbawienia wolności, podając datę osadzenia w areszcie lub datę rozpoczęcia odbywania kary pozbawienia wolności.
Osobie tymczasowo aresztowanej lub odbywającej karę pozbawienia wolności, samotnie gospodarującej, nieposiadającej innego przychodu i niemającej prawa do renty rodzinnej, będącej właścicielem lokalu mieszkalnego (domu jednorodzinnego), której przysługuje spółdzielcze prawo do lokalu lub która jest najemcą lokalu mieszkalnego wchodzącego w skład mieszkaniowego zasobu gminy, innych jednostek samorządu terytorialnego albo stanowiącego własność Skarbu Państwa lub państwowych osób prawnych, może być wypłacane 50% kwoty renty socjalnej, jeżeli zobowiąże się pisemnie, że z kwoty tej będzie dokonywała opłat z tytułu czynszu lub innych należności za lokal mieszkalny (dom jednorodzinny), a w lokalu (domu jednorodzinnym) nie przebywają inne osoby.
Z kwoty wynoszącej 50% renty socjalnej nie dokonuje się potrąceń i egzekucji.
Do wniosku, o którym mowa, należy dołączyć:
zaświadczenie zarządcy domu mieszkalnego potwierdzające prawo do lokalu mieszkalnego lub wypis z księgi wieczystej potwierdzający prawo własności nieruchomości;
zaświadczenie wydziału ewidencji ludności właściwego urzędu gminy potwierdzające, że w lokalu mieszkalnym lub domu jednorodzinnym nie są zameldowane inne osoby.
Przy ubieganiu się o powyższe zaświadczenia pomocy udziela administracja aresztu śledczego lub zakładu karnego.
Tryb postępowania w sprawie przyznania renty socjalnej — podsumowanie
Renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało przed ukończeniem 18. roku życia lub przed ukończeniem 25. roku życia (w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej) albo w okresie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. Postępowanie w sprawie przyznania renty socjalnej wszczyna się na podstawie wniosku osoby ubiegającej się o rentę socjalną lub jej przedstawiciela ustawowego. W decyzji przyznającej rentę socjalną ZUS ustala okres, przez który renta przysługuje, oraz jej wysokość. W przypadku stwierdzenia braku uprawnień do renty socjalnej ZUS wydaje decyzję odmowną, od której osobie ubiegającej się o świadczenie przysługuje odwołanie.
