Dochód osoby z niepełnosprawnością – co z 13. i 14. emeryturą?

Zarówno podatnicy będący osobami z niepełnosprawnościami, jak i mający na utrzymaniu osobę z niepełnosprawnością mogą skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej przy rozliczeniu z fiskusem. W takim przypadku konieczne jest uwzględnienie limitu dochodowego określonego dla takiej osoby na dany rok podatkowy. Kolejną kwestią jest uzyskana przez osobę z niepełnosprawnością 13. i 14. emerytura — czy świadczenia te wlicza się do dochodu, od którego zależy możliwość skorzystania z ulgi rehabilitacyjnej? Dowiedz się jak 13. i 14. emerytura wpływają na dochód osoby z niepełnosprawnością?

Ulga rehabilitacyjna – podstawa prawna oraz osoby uprawnione

Zasady korzystania z ulgi rehabilitacyjnej zostały wskazane w przepisach Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanej dalej „ustawą o PIT”. 

Oznacza to zatem, że z ulgi rehabilitacyjnej można skorzystać osoba z niepełnosprawnością lub podatnik mający na utrzymaniu osobę z niepełnosprawnością w razie poniesienia wydatków na rehabilitację lub wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych.

Warunkiem odliczenia wydatków w ramach ulgi rehabilitacyjnej jest posiadanie przez osobę, której dotyczy wydatek:

• orzeczenia o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, określonych w odrębnych przepisach, lub

• decyzji przyznającej rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną, albo

• orzeczenia o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16. roku życia, wydanego na podstawie odrębnych przepisów.

Jak już wspomnieliśmy, z omawianej ulgi może skorzystać podatnik mający na utrzymaniu osobę z niepełnosprawnością. Wspomnianą osobą może być współmałżonek podatnika lub inna osoba będąca w stosunku do niego lub jego małżonka osobą zaliczaną do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn (zstępni, wstępni, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha, teściowie). Taką osobą może być ponadto dziecko obce przyjęte na wychowanie przez podatnika lub jego małżonka.

Wydatki podlegające odliczeniu w ramach ulgi rehabilitacyjnej

Wydatki podlegające odliczeniu w ramach ulgi rehabilitacyjnej dzielimy na nielimitowane (można odliczyć całą kwotę takiego wydatku) oraz limitowane (odlicza się kwotę, która uwzględnia limit ustawowy).

W zakresie wydatków nielimitowanych można odliczyć koszty na:

• adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb, które wynikają z niepełnosprawności;

• przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb, które wynikają z niepełnosprawności;

• zakup, naprawę lub najem wyrobów medycznych, które są wymienione w wykazie wyrobów medycznych określonym w przepisach wydanych na podstawie 38 ust. 4 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz wyposażenia, które umożliwia ich używanie zgodnie z przewidzianym zastosowaniem (z wyjątkiem wydatków na pieluchomajtki, pieluchy anatomiczne, chłonne majtki, podkłady i wkłady anatomiczne);

• zakup, naprawę lub najem indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, oraz wyposażenia umożliwiającego ich używanie zgodnie z przewidzianym zastosowaniem, niewymienionych w wykazie wyrobów medycznych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 38 ust. 4 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego;

• zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb, które wynikają z niepełnosprawności;

• odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym;

• odpłatność za pobyt w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym;

• odpłatność za pobyt opiekuna osoby z niepełnosprawnością zaliczonej do I grupy inwalidztwa lub dzieci z niepełnosprawnościami do lat 16, który przebywa z osobą z niepełnosprawnością na turnusie rehabilitacyjnym, w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego lub zakładzie rehabilitacji leczniczej;

• odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne lub leczniczo-rehabilitacyjne;

• opiekę pielęgniarską w domu nad osobą z niepełnosprawnością w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób z niepełnosprawnościami zaliczonych do I grupy inwalidztwa;

• opłacenie tłumacza języka migowego;

• kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami oraz dzieci osób z niepełnosprawnościami, które nie ukończyły 25. roku życia;

• odpłatny przewóz osoby z niepełnosprawnością — karetką transportu sanitarnego, osoby z niepełnosprawnością, zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa, oraz dzieci z niepełnosprawnościami do lat 16 – również innymi środkami transportu niż karetka transportu sanitarnego;

• odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem: na turnusie rehabilitacyjnym, w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego, zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami oraz dzieci osób z niepełnosprawnościami, które nie ukończyły 25. roku życia, opiekuna osoby z niepełnosprawnościami zaliczonej do I grupy inwalidztwa lub dzieci z niepełnosprawnościami do lat 16, który przebywa z osobą z niepełnosprawnością na turnusie rehabilitacyjnym lub w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, lub zakładzie rehabilitacji leczniczej.

Z kolei do wydatków limitowanych zalicza się koszty poniesione na:

1. zakup leków, o których mowa w ustawie – Prawo farmaceutyczne, jeżeli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba z niepełnosprawnością powinna stosować stale lub czasowo te leki. W tym przypadku odliczeniu podlegają wydatki w wysokości różnicy pomiędzy wydatkami faktycznie poniesionymi w danym miesiącu a kwotą 100 zł;

2. zakup pieluchomajtek, pieluch anatomicznych, chłonnych majtek, podkładów, wkładów anatomicznych — maksymalna kwota odliczenia wynosi 2280 zł;

3. opłacenie przewodników osób niewidomych zaliczonych do I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa — maksymalna kwota odliczenia wynosi 2280 zł;

4. utrzymanie psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, tj. odpowiednio wyszkolonego i specjalnie oznaczonego psa, który ułatwia osobie z niepełnosprawnością aktywne uczestnictwo w życiu społecznym — maksymalna kwota odliczenia w roku podatkowym wynosi 2280 zł;

5. używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby z niepełnosprawnością lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę z niepełnosprawnością albo dziecko z niepełnosprawnością, które nie ukończyło 16. roku życia — maksymalna kwota odliczenia w roku podatkowym wynosi 2280 zł.

Roczny limit dochodu uprawniającego do ulgi rehabilitacyjnej oraz świadczenia wyłączone z kwoty limitu

Podatnik zamierzający skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej musi pamiętać o rocznym limicie dochodu osoby z niepełnosprawnością pozostającej na utrzymaniu podatnika. 

Oznacza to, że podatnik, na którego utrzymaniu jest osoba z niepełnosprawnością, może zastosować ulgę rehabilitacyjną z tego tytułu pod warunkiem, że uzyskane w roku podatkowym dochody wskazanej osoby nie przekraczają 12-krotności kwoty renty socjalnej określonej w Ustawie z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej, w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego.

Do dochodu osób z niepełnosprawnościami nie wlicza się m.in.: 

• zasiłku pielęgnacyjnego;

• świadczenia uzupełniającego, otrzymanego na podstawie przepisów o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji;

• alimentów na rzecz dzieci, o których mowa w ustawie o PIT;

• dodatków: energetycznego, osłonowego, węglowego, dla gospodarstw domowych z tytułu wykorzystywania niektórych źródeł ciepła i dla niektórych podmiotów niebędących gospodarstwami domowymi z tytułu wykorzystywania niektórych źródeł ciepła;

• dodatku elektrycznego, o którym mowa w art. 27 Ustawy z dnia 7 października 2022 roku o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej;

• refundacji kwoty odpowiadającej podatkowi VAT, o której mowa w art. 18 Ustawy z dnia 15 grudnia 2022 roku o szczególnej ochronie niektórych odbiorców paliw gazowych w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku gazu.

13. i 14. emerytura – czy wliczają się do dochodu osoby z niepełnosprawnością?

Jednym z kluczowych zagadnień w omawianym zakresie jest kwestia dotycząca uwzględnienia 13. i 14. emerytury przy ustalaniu rocznego limitu dochodu uprawniającego do ulgi rehabilitacyjnej.

Przykład 1. 

Podatnik, na którego utrzymaniu jest osoba z niepełnosprawnością, zamierza skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej. W związku z powyższym — przy ustalaniu dochodu wskazanej osoby — powstaje pytanie, czy otrzymaną przez nią 13. oraz 14. emeryturę można pominąć w sumarycznej kwocie dochodu osoby z niepełnosprawnością? 

Odpowiedź na pytanie podatnika jest taka, że nie musi on uwzględniać w kwocie dochodu osoby z niepełnosprawnością 13. i 14. emerytury. Wynika to przepisów ustawy o PIT, a powyższy stan prawny potwierdził dodatkowo resort finansów.

Wymienione świadczenia to właśnie potocznie zwane „trzynastka” i „czternastka” przysługujące uprawnionym emerytom i rencistom. 

Wyłączenie tych świadczeń z dochodu osoby z niepełnosprawnością ustalanego dla potrzeb zastosowania ulgi rehabilitacyjnej wynika z art. 26 ust. 7e zdanie drugie ustawy o PIT.

Dochód osoby z niepełnosprawnością – co z 13. i 14. emeryturą? Podsumowanie

Podatnik, na którego utrzymaniu jest osoba z niepełnosprawnością, może zastosować ulgę rehabilitacyjną z tego tytułu pod warunkiem, że uzyskane w roku podatkowym dochody wymienionej osoby z niepełnosprawnością nie przekraczają 12-krotności kwoty renty socjalnej obowiązującej w grudniu roku podatkowego. Ustawa o PIT wskazuje świadczenia, których nie uwzględnia się przy ustalaniu dochodu osoby z niepełnosprawnością.

Przepisy ustawy o PIT określają także, w jaki sposób potraktować otrzymane przez osobę z niepełnosprawnością dodatkowe świadczenia emerytalne, czyli 13. oraz 14. emeryturę.