Uprawnienia pracownicy w ciąży ze względu na warunki pracy

Okres, w którym kobieta jest w ciąży, jest wyjątkowy. Często też bywa jednak również bardzo trudny, a szczególnie dokuczliwy może być w trakcie wykonywania obowiązków zawodowych. Kodeks pracy w swych zapisach chroni pracownicę w ciąży w szczególny sposób. Jakie są uprawnienia pracownicy w ciąży? Jakie ma przywileje? Na te i inne pytania odpowiedź znajdziesz się w poniższym artykule!

Uprawnienia pracownicy w ciąży a ochrona zatrudnienia 

Niestety, w polskiej rzeczywistości na rynku pracy kobiety ciężarne traktowane są jak kłopot, dlatego pracodawcy na wieść o tym, że pracownica spodziewa się dziecka, często reagują w mało przyjemny sposób. Być może dlatego moment poinformowania pracodawcy o tej sytuacji jest tak stresujący dla kobiet. Przez to zdarza się, że pracownice ukrywają swój stan lub przedłużają moment przekazania informacji do działu kadr. W dużej mierze dzieje się też tak dlatego, że pracownice obawiają się o bezpieczeństwo zatrudnienia. Wiele z nich boi się, że po ujawnienia informacji o ciąży straci pracę. Kodeks pracy gwarantuje uprawnienia pracownicy w ciąży, m. in. zabrania rozwiązania umowy o pracę z pracownicą będącą w ciąży (dotyczy to również urlopu macierzyńskiego). Ponadto umowy terminowe (na czas określony) i umowy na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, jeśli ich termin kończy się w trakcie ciąży, automatycznie zostają przedłużone do dnia porodu.

Wyjątkiem od powyższych przepisów jest sytuacja, gdy:

• pracownica jest zatrudniona na okres próbny, nieprzekraczający jednego miesiąca,
• zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.

Kodeks pracy nie zabrania również rozwiązania umowy z pracownicą za porozumieniem stron, bez względu na to, która ze stron wystąpiła z wnioskiem o jej zakończenie. Podobnie jest w przypadku złożenia wypowiedzenia ze strony pracownicy.

Udokumentowanie ciąży

Jeśli pracownica poinformuje swojego pracodawcę o ciąży w pierwszych jej miesiącach, kiedy nie jest ona jeszcze widoczna, najprawdopodobniej będzie on wymagał potwierdzenia tego świadectwem lekarskim. Jeśli jednak pracownica nie przedstawi stosownego dokumentu pracodawcy, a ciąża zacznie być widoczna, pracodawca i tak ma obowiązek stosować się do przepisów dotyczących pracownicy w ciąży. Taki dokument nie jest określony z góry przyjętą formą, powinno jednak na nim znajdować się orzeczenie o ciąży. Warto również określić w nim okres ciąży - może się to przydać szczególnie w celu ochrony zatrudnienia. Inaczej jest w przypadku stwierdzenia konkretnych przeciwwskazań do wykonywania określonych czynności - takie zaświadczenie może być wydane jedynie w świetle obowiązujących procedur.

Uprawnienia pracownicy w ciąży ze względu na różne warunki pracy

Ze względu na szczególny stan, w jakim znajduje się pracownica w ciąży, jej pozycja w pracy jest uprzywilejowana. Kodeks pracy bardzo szczegółowo określa uprawnienia pracownicy w ciąży: warunki, czas, rodzaj pracy, jaki może wykonywać kobieta spodziewająca się dziecka.

Wykaz prac zakazanych dla pracownic w ciąży podany został w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 wrzenia 1996 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych kobietom.

I. Ze względu na na charakterystykę pracy, zakazane są:

• wszystkie prace, przy których najwyższe wartości obciążenia praca fizyczną, mierzone wydatkiem energetycznym netto na wykonanie pracy, przekraczają 2900 kJ na zmianę roboczą,
• ręczne podnoszenie i przenoszenie ciężarów o masie przekraczającej:
• 3 kg - przy pracy stałej,
• 5 kg - przy pracy dorywczej,
• prace w pozycji wymuszonej,
• prace w pozycji stojącej łącznie ponad 3 godziny w czasie zmiany roboczej,
• prace w środowisku, w którym występują nagłe zmiany temperatury powietrza w zakresie przekraczającym 15oC,
• wszystkie prace w warunkach narażenia na drgania w ogólnym oddziaływaniu na organizm kobiety,
• wszystkie prace w warunkach podwyższonego lub obniżonego ciśnienia,
• prace stwarzające ryzyko zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B, wirusem ospy wietrznej i półpaśca, wirusem różyczki, wirusem HIV, wirusem cytomegalii, listeriozy, toksoplazmozą,
• prace przy obsłudze zwierząt, dotkniętych chorobami zakaźnymi i inwazyjnymi,
• prace w narażeniu na działanie czynników rakotwórczych i o prawdopodobnym działaniu rakotwórczym,
• prace, podczas których pracownica jest narażona na zetknięcie z niżej wymienionymi substancjami chemicznymi niezależnie od ich stężenia w środowisku pracy:
• chloropren,
• 2-etoksyetanol,
• etylen dwubromek,
• leki cytostatyczne,
• mangan,
• 2-metoksyetanol
• styren,
• syntetyczne estrogeny i progesterony,
• tlenek węgla,
• ołów i jego związki organiczne i nieorganiczne
• rtęć i jej związki organiczne i nieorganiczne
• preparaty do ochrony roślin,
• prace w narażeniu na działanie rozpuszczalników organicznych, jeżeli ich stężenia w środowisku pracy przekraczają wartości ⅓ najwyższych dopuszczalnych stężeń,
• prace w wymuszonym rytmie pracy (np. praca przy taśmie),
• prace wewnątrz zbiorników i kanałów,
• prace stwarzające ryzyko ciężkiego urazu fizycznego lub psychicznego, np. gaszenie pożarów, udział w akcjach ratownictwa chemicznego, usuwanie skutków awarii, prace z materiałami wybuchowymi, prace przy uboju zwierząt hodowlanych oraz obsłudze rozpłodników,
• pace w zasięgu pól elektromagnetycznych o natężeniach przekraczających wartości dla sfery bezpiecznej,
• prace w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące,
• prace na stanowiskach z monitorami ekranowymi – w łącznym czasie przekraczającym 8 godzin na dobę, przy czym czas spędzony przy obsłudze monitora ekranowego nie może jednorazowo przekraczać 50 minut, po którym to czasie powinna nastąpić co najmniej 10-minutowa przerwa, wliczana do czasu pracy,
• prace na wysokości - poza stałymi galeriami, pomostami, podestami i innymi stałymi podwyższeniami, posiadającymi pełne zabezpieczenie przed upadkiem (bez potrzeby stosowania środków ochrony indywidualnej przed upadkiem), oraz wchodzenie i schodzenie po drabinach i klamrach,
• prace w wykopach oraz zbiornikach otwartych.

II. Ze względu na czas i porę pracy:

• w systemie równoważnego czasu pracy, skróconego tygodnia pracy, pracy weekendowej oraz przy pracy w ruchu ciągłym - a wiec w systemach lub rozkładach, w których występuje przedłużona dniówka robocza - czas pracy kobiety w ciąży nie może przekraczać 8 godzin,
• zabrania się zatrudniania kobiety ciężarnej w godzinach nadliczbowych,
• zabrania się zatrudniania pracownicy w ciąży w porze nocnej.

III. Ze względu na miejsce wykonywania pracy:

• zabrania się delegowania pracownicy w ciąży do innego miejsca niż jej stałe miejsce pracy. Pracownica może zostać oddelegowana do innego miejsca pracy, tylko w przypadku, jeśli wyrazi na to zgodę

Pracodawca jest zobowiązany dostosowania warunków i czasu pracy dla pracownicy w ciąży. Jeśli ograniczenia te spowodują obniżenie wynagrodzenie, ciężarnej pracownicy należy się dodatek wyrównawczy.

Zwolnienie lekarskie w ciąży - wysokość zasiłku chorobowego

Uprawnienia pracownicy w ciąży to również możliwość korzystania z zwolnienia lekarskiego. Co ważne, zwolnienie lekarskie kobiecie ciężarnej może wydać każdy lekarz, nie tylko ginekolog. W tym czasie kobieta zachowuje prawo do wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku chorobowego, który wynosi 100% podstawy zasiłku chorobowego. Do ustalenia świadczenia chorobowego uwzględnia się wynagrodzenie zasadnicze wraz z dodatkami z okresu ostatnich 12 miesięcy.

Zwolnienie na czas badań

Kolejne uprawnienia pracownicy w ciąży to zwolnienie z pracy na czas wykonania badań lekarskich, wskazanych przez lekarza prowadzącego. Pracodawca ma obowiązek zwolnić od wykonywania pracy kobietę, o ile jest to jedyna pora, kiedy badania te mogą zostać wykonane (wynika to np. z godzin przyjmowania wizyt lekarza). Za czas zwolnienie na badania kobieta zachowuje prawo do wynagrodzenia.