Jaki wpływ na wysokość alimentów ma sytuacja dziecka i płacącego rodzica?
Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka ma kluczowe znaczenie w świetle potrzeb egzystencjalnych małoletniego. Ustalenie wysokości świadczeń alimentacyjnych jest uzależnione od różnych czynników. Jaki wpływ na wysokość alimentów ma sytuacja dziecka i płacącego rodzica?
Obowiązek alimentacyjny względem dziecka – podstawa prawna i najważniejsze informacje
Obowiązki alimentacyjne rodziców względem dziecka zostały uregulowane w przepisach Ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku — Kodeks rodzinny i opiekuńczy, zwanej dalej kro.
Zgodnie z art. 133 § 1 kro rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem albo wówczas, gdy dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
Ponadto wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego. W takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego.
Czy otrzymywanie świadczeń pomocowych ma wpływ na wysokość alimentów?
Czy otrzymywanie przez rodzica świadczeń np. z pomocy społecznej lub systemu świadczeń rodzinnych może mieć wpływ na wysokość zasądzonych alimentów od drugiego rodzica?
Przykład 1.
W stosunku do ojca dziecka sąd ma zasądzić alimenty. Matka dziecka pobiera świadczenie wychowawcze potocznie zwane 800 plus. Ojciec dziecka liczy na to, że alimenty, jakie zostaną ustalone, będą uwzględniać fakt otrzymywania przez drugiego rodzica wspomnianego świadczenia – czy słusznie?
Ojciec dziecka wspomniany w przykładzie nie może liczyć na zasądzenie z jego strony niższych alimentów z powodu pobierania przez matkę świadczenia 800 plus, przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jednoznacznie wykluczają bowiem taką możliwość.
Stosownie do brzmienia art. 135 § 3 kro na zakres świadczeń alimentacyjnych nie wpływają:
- świadczenia z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, o którym mowa w Ustawie z dnia 7 września 2007 roku o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, podlegające zwrotowi przez zobowiązanego do alimentacji;
- świadczenia, wydatki i inne środki finansowe związane z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
- świadczenie wychowawcze, o którym mowa w Ustawie z dnia 11 lutego 2016 roku o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci;
- świadczenia rodzinne, o których mowa w Ustawie z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych;
- rodzicielskie świadczenie uzupełniające, o którym mowa w Ustawie z dnia 31 stycznia 2019 roku o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym.
Orzeczenie sądu o wysokości przyznanych alimentów
Sąd orzeka o wysokości alimentów na podstawie przedstawionych w postępowaniu informacji i dowodów (dokumenty, zeznania), kierując się usprawiedliwionymi potrzebami dziecka oraz zarobkowymi i majątkowymi możliwościami rodzica. Należy podkreślić, że każda decyzja sądu ma indywidualny charakter i jest uwarunkowana realiami funkcjonowania konkretnej rodziny.
Ustalenie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do świadczeń alimentacyjnych
Jedną z kluczowych kwestii mających wpływ na wysokość alimentów jest ustalenie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do świadczeń alimentacyjnych.
Oznacza to, że sąd – podczas ustalania wysokości alimentów – bierze pod uwagę nie tylko uzyskiwane przez zobowiązanego zarobki, lecz także zdolność osiągnięcia najwyższych możliwych dochodów przy uwzględnieniu sytuacji życiowej i zawodowej rodzica.
Przykład 2.
Rodzic dziecka liczy na to, że sąd uwzględni fakt, iż przebywa obecnie na bezrobociu i pobiera z tego tytułu zasiłek. Jednocześnie rodzic ma stosowne wykształcenie, które umożliwia mu podjęcie pracy pozwalającej na uzyskanie zarobków znacznie przekraczających kwotę zasiłku dla bezrobotnych. Sąd oczywiście weźmie pod uwagę tę okoliczność.
Sąd przy orzekaniu o wysokości alimentów uwzględnia ponadto majątkowe możliwości rodzica.
Przykład 3.
W trakcie sprawy sądowej o alimenty rodzic dziecka wyjaśnił, że jego możliwości są ograniczone ze względu na niskie zarobki. Na podstawie analizy materiału dowodowego sąd ustalił, że zobowiązany posiada drugie mieszkanie, z które nie korzysta.
W związku z tym sąd może uznać, że rodzic powinien wykorzystać ten składnik majątku dla celów realizacji zobowiązań alimentacyjnych (sprzedaż mieszkania lub jego wynajęcie).
Usprawiedliwione potrzeby dziecka uprawnionego do alimentów
Drugim czynnikiem determinującym wysokość alimentów są usprawiedliwione potrzeby dziecka uprawnionego do alimentów. W ogólnym zakresie potrzeby te definiuje art. 96 § 1 kro, zgodnie z którym rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego (SN) odnajdziemy stanowisko wskazujące powiązania między usprawiedliwionymi potrzebami dziecka a możliwościami zarobkowymi i majątkowymi rodzica.
Przez usprawiedliwione potrzeby uprawnionego rozumieć należy potrzeby, których zaspokojenie zapewni mu – odpowiedni do jego wieku i uzdolnień – prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy. Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego określają zarobki i dochody, jakie uzyskiwałby przy pełnym wykorzystaniu swych sił fizycznych i zdolności umysłowych, nie zaś rzeczywiste zarobki i dochody.
W świetle uzasadnienia do orzeczenia Sądu Rejonowego w Warszawie z 31 maja 2021 roku (sygn. akt V RC 121/21) rodzice są obowiązani zapewnić dziecku podstawowe warunki egzystencji:
- w postaci wyżywienia zapewniającego jego prawidłowy rozwój fizyczny;
- stosowną do wieku odzież;
- środki na ochronę zdrowia, kształcenie podstawowe i zawodowe oraz
- na ochronę jego osoby i majątku.
Uznanie za usprawiedliwione potrzeb poza ww. zakresem jest uzależnione już tylko od osobistych cech dziecka oraz od zamożności i przyjętego przez zobowiązanego modelu konsumpcji.
Przykład 4.
Podczas ustalania wysokości alimentów zazwyczaj uwzględnia się podlegające udokumentowaniu wydatki konieczne do poniesienia, aby zapewnić dziecku odpowiednie warunki egzystencji. Będą to zatem m.in. opłaty związane z korzystaniem z mieszkania, wydatki na żywność, środki higieniczne, koszty zakupu odzieży i obuwia, opłaty komunikacyjne, incydentalne zakupy niezbędne ze względów życiowych oraz edukacyjnych.
Zmiana orzeczenia w zakresie świadczeń alimentacyjnych
Zasądzone uprzednio alimenty mogą ulec zmianie, co zostało przewidziane w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.
Korekt w zakresie obowiązku alimentacyjnego może żądać:
- rodzic, który otrzymuje alimenty – w związku z istotnymi zmianami w przedmiocie usprawiedliwionych potrzeby dziecka uprawnionego do alimentów;
- rodzic zobowiązany do płacenia alimentów – w przypadku zmian dotyczących zarobkowych i majątkowych możliwości tego rodzica.
W jakich okolicznościach żądane zmiany w zakresie obowiązku alimentacyjnego będą zasadne? Do tej kwestii odniósł się Sąd Rejonowy w Warszawie w przywołanym już w niniejszym artykule orzeczeniu z 31 maja 2021 roku.
Zmiana obowiązku alimentacyjnego, zgodnie z art. 138 kro możliwa jest w razie zmiany stosunków tzn. wtedy, gdy zmianie ulegają uzasadnione potrzeby uprawnionego albo możliwości zarobkowe zobowiązanego. Zmiana taka musi jednak być istotna, co oznacza, iż muszą istnieć warunki i okoliczności o charakterze trwałym, dotyczące okoliczności zasadniczych, ilościowo znacznych, wyczerpujące przesłanki wpływające w istotny sposób na zakres obowiązku alimentacyjnego.
Jaki wpływ na wysokość alimentów ma sytuacja dziecka i płacącego rodzica? Podsumowanie
Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, przy czym zakres świadczeń alimentacyjnych jest uzależniony od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Każda decyzja sądu ma indywidualny charakter i jest uzależniona od warunków funkcjonowania konkretnej rodziny. Podczas ustalania wysokości alimentów sąd uwzględnia nie tylko uzyskiwane przez rodzica zarobki, lecz także zdolność osiągnięcia najwyższych możliwych dochodów przy uwzględnieniu sytuacji życiowej i zawodowej. Drugim czynnikiem mającym wpływ na wysokość alimentów są usprawiedliwione potrzeby dziecka. Przepisy przewidują ponadto możliwość zmiany orzeczenia w zakresie świadczeń alimentacyjnych.
