Świadczenie rehabilitacyjne - przyznawanie, rezygnacja i ustawowe przedłużanie

Pracownik, który przebywał na zwolnieniu lekarskim w związku z chorobą lub wypadkiem, a nie odzyskał w okresie pobierania zasiłku chorobowego zdolności do pracy, może ubiegać się o przyznanie mu przez ZUS świadczenia rehabilitacyjnego, jeśli dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie przez niego tej zdolności. Co należy zrobić aby otrzymać świadczenie rehabilitacyjne?

Świadczenie rehabilitacyjne

Aby uzyskać świadczenie rehabilitacyjne, należy wystąpić z wnioskiem do odpowiedniego oddziału ZUS.

Wniosek o świadczenie rehabilitacyjne składa się na formularz ZNp-7, który dostępny jest w internecie, ale też można otrzymać go w każdej jednostce ZUS. 

Należy pamiętać o tym, aby do wniosku o przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego dołączyć zaświadczenie o stanie zdrowia na formularzu OL-9, które wypełnić powinni wszyscy lekarze prowadzący leczenie.

Przykład 1.

Pani Anna uległa wypadkowi. Po leczeniu operacyjnym została jej wstawiona proteza stawu biodrowego. Dodatkowo leczy się dermatologicznie i kardiologicznie. W takim przypadku wskazane jest, aby wszyscy lekarze, tj. ortopeda, dermatolog, kardiolog, wydali zaświadczenie do ZUS-u na formularzu OL-9.

Dodatkowo do wniosku osoba ubiegająca się o świadczenie musi przedłożyć wywiad zawodowy z miejsca pracy na formularzu OL-10. Jeśli składa wniosek o kontynuację świadczenia, prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą albo jeśli niezdolność do pracy powstała po ustaniu zatrudnienia, nie ma obowiązku jego złożenia.

Konieczne jest też przedłożenie do wniosku o świadczenie rehabilitacyjne zaświadczenia płatnika składek na formularzu Z-3 w przypadku pracowników, Z-3b w w przypadku przedsiębiorców i osób z nimi współpracujących oraz duchownych oraz Z-3a w wypadku innych osób ubezpieczonych.

Z obowiązku tego zwolnione są osoby, które wcześniej złożyły to oświadczenie w celu otrzymania zasiłku chorobowego, ale tylko gdy nie doszło do zmiany wskazanych w oświadczeniu okoliczności.

Osoby, które ubiegają się o świadczenie rehabilitacyjne z tytułu wypadku przy pracy czy choroby zawodowej, muszą załączyć do wniosku dodatkowe dokumenty, tj. protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (pracownicy), kartę wypadku przy pracy (osoby ubezpieczone na podstawie innego tytułu niż umowa o pracę), decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej wydaną przez inspektora sanitarnego.

Przekroczenie tego terminu prowadzić będzie do przedłużenia rozpatrzenia wniosku, które nastąpi po zakończeniu pobierania zasiłku chorobowego, a w konsekwencji wydłuży oczekiwanie na wypłatę środków.

Przykład 2.

Pan Janusz 18 lutego zakończy pobieranie zasiłku chorobowego. W takim wypadku powinien do 7 stycznia złożyć wniosek o przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego. 

ZUS ma 60 dni na rozpatrzenie wniosku o przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego. Przy czym termin ten liczy się od momentu, kiedy złożony zostanie przez osobę wnioskującą o przyznanie świadczenia komplet wymaganych dokumentów. Jeśli osoba taka nie dołączy wymaganych dokumentów, ZUS wezwie ją do uzupełnienia wniosku, ale przedłuży to czas jego rozpoznania, dlatego dobrze jest przesłać komplet dokumentów do ZUS-u, ubiegając się o przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego, gdyż nie tylko pozwoli to na szybsze rozpoznanie wniosku, lecz także skróci okres oczekiwania na wypłatę świadczenia w wypadku przyznania go.

Przykład 3.

Pani Maria ubiega się o świadczenie rehabilitacyjne. 12 lipca wysłała do ZUS-u wniosek o przyznanie świadczenia, ale nie załączyła ona zaświadczenia o stanie zdrowia. ZUS wezwał ją do przedłożenia tego dokumentu, co też pani Maria uczyniła 5 sierpnia. W takim wypadku ZUS powinien rozpatrzyć wniosek pani Marii w terminie do 5 października, zaś gdyby wysłała ona komplet dokumentów wraz z wnioskiem, rozpoznanie jej sprawy powinno zakończyć się do 12 września.

Po złożeniu wniosku osoba ubiegająca się o świadczenie rehabilitacyjne zostanie wezwana przez ZUS na badanie przez lekarza orzecznika. Wydane przez niego orzeczenie stanowi podstawę do wydania decyzji. Zatem, jeśli w orzeczeniu lekarz orzecznik stwierdzi, że osoba ubiegająca się o świadczenie rehabilitacyjne jest niezdolna do pracy, ale rokuje odzyskaniem takiej zdolności, ZUS przyzna jej na wskazany przez lekarza orzecznika okres świadczenie rehabilitacyjne. 

Gdyby jednak lekarz orzecznik ZUS stwierdził w orzeczeniu, że nie zachodzą podstawy do przyznania świadczenia rehabilitacyjnego, wówczas osoba wnioskująca o przyznanie świadczenia może wnieść sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia. Sprzeciw składa się na piśmie lub ustnie do protokołu w jednostce ZUS. 

Nadto od tak wydanego orzeczenia prezesowi ZUS przysługuje prawo do wniesienia zarzutu jego wadliwości. 

W przypadku wniesienia sprzeciwu lub podniesienia zarzutu wadliwości orzeczenia ubezpieczony jest wezwany ponownie na badanie lekarskie przed komisję lekarską ZUS składającą się z 3 lekarzy orzeczników. Jeśli orzeczenie zostanie utrzymane w mocy, ZUS wyda decyzję odmowną.

Odwołanie od decyzji o odmowie przyznania świadczenia rehabilitacyjnego wnosi się do sądu za pośrednictwem ZUS-u w terminie jednego miesiąca, licząc od daty doręczenia nam decyzji o odmowie przyznania świadczenia rehabilitacyjnego.

Roszczenie o wypłatę świadczenia rehabilitacyjnego podlega przedawnieniu. Ma to miejsce po upływie 6 miesięcy, licząc od ostatniego dnia okresu, za który świadczenie przysługuje.

Świadczenia rehabilitacyjnego nie otrzymają:

• osoby przebywające na urlopie wychowawczym;
• osoby mające ustalone prawo do emerytury;
• osoby przebywające na urlopie bezpłatnym;
• osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych;
• osoby przebywające na urlopie dla poratowania zdrowia;
• osoby, które mają przyznaną rentę z tytułu niezdolności do pracy;
• osoby pobierające nauczycielskie świadczenie kompensacyjne;
• osoby otrzymujące rodzicielskie świadczenie uzupełniające;
• osoby pobierające zasiłek lub świadczenie przedemerytalne.

Środki z tytułu przyznanego świadczenia rehabilitacyjnego wypłaca ZUS lub pracodawca (płatnik składek). Pracodawca zobowiązany jest wypłacać świadczenie rehabilitacyjne, jeżeli zgłosi do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 pracowników. W pozostałych wypadkach, jak też w przypadku przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą i osób z nimi współpracujących, pracowników zatrudnionych przez zagranicznego pracodawcę, duchownych czy osób, które w czasie pobierania zasiłku utraciły zatrudnienie świadczenie rehabilitacyjne, wypłaca je ZUS.

Przykład 4. 

Pan Jan pracuje w małej rodzinnej firmie zatrudniającej 17 osób. Zbliża się koniec pobierania przez niego zasiłku chorobowego i dlatego złożył on wniosek o świadczenie rehabilitacyjne. W takim wypadku świadczenie wypłacane będzie przez ZUS; gdyby pracodawca pana Jana zatrudniał 20 lub więcej pracowników, obowiązany byłby wypłacać mu świadczenie rehabilitacyjne.

Rezygnacja ze świadczenia rehabilitacyjnego

Może zdarzyć się sytuacja, że w okresie, na który przyznano świadczenie rehabilitacyjne, osoba, która je otrzymała, odzyska zdolność do pracy. W takim wypadku pojawia się pytanie, czy jest możliwa rezygnacja ze świadczenia rehabilitacyjnego i powrót do pracy? 

Wskazać należy, że w takim wypadku, po odzyskaniu przez pracownika, któremu przyznano prawo do świadczenia rehabilitacyjnego, zdolności do pracy przed upływem okresu, na który świadczenie rehabilitacyjne zostało przyznane, może on powrócić do pracy. Jedynym warunkiem jest w tym przypadku uzyskanie przez niego od lekarza medycyny pracy zaświadczenia potwierdzającego zdolność do pracy, a to wiąże się z wykonaniem badań kontrolnych, które konieczne są każdorazowo w sytuacji niezdolności do pracy pracownika trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą. 

Pracodawca ma obowiązek skierowania pracownika na te badania lekarskie. Jeśli lekarz medycyny pracy wyda pracownikowi zaświadczenie lekarskie potwierdzające to, że pracownik może wrócić do dotychczasowej pracy, może on to zrobić. 

Podkreślić należy, że obowiązujące przepisy prawa nie przewidują możliwości skrócenia okresu świadczenia rehabilitacyjnego. Zaświadczenie wydane pracownikowi przez lekarza medycyny pracy nie będzie stanowić podstawy do zmiany orzeczenia lekarza ZUS. Za okres po podjęciu zadań przez pracownika dopuszczonego do pracy nie przysługuje świadczenie rehabilitacyjne. 

W przypadku podjęcia pracy w trakcie okresu, na który przyznano pracownikowi świadczenie rehabilitacyjne, do okresu wypłaty świadczenia rehabilitacyjnego zalicza się okresy pracy pracownika, za które wypłacono wynagrodzenie.

Przykład 5.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał pani Marii świadczenie rehabilitacyjne na okres czterech miesięcy od 3 lutego 2023 roku do 3 czerwca 2023 roku. Po dwóch miesiącach, tj. 3 kwietnia 2023 roku, pani Maria przerwała pobieranie świadczenia rehabilitacyjnego i wróciła do pracy. Przed dopuszczeniem jej do pracy pracodawca skierował ją na badania kontrolne do lekarza medycyny pracy, który uznał, że jest ona zdolna do pracy. Pani Maria złamała nogę 20 maja 2023 roku i otrzymała zwolnienie lekarskie do 20 czerwca 2023 roku. Za ten okres od 20 maja 2023 roku do 3 czerwca 2023 roku nie ma prawa do wynagrodzenia i zasiłku chorobowego. Płatnik musi wznowić wypłatę świadczenia rehabilitacyjnego od 20 maja do 3 czerwca 2023 roku, a zatem za okres przyznanego świadczenia. Po zakończonym świadczeniu rehabilitacyjnym płatnik nie może wypłacić zasiłku chorobowego za pozostały okres zwolnienia lekarskiego, tj. od 8 do 20 czerwca 2023 roku, dlatego też pani Maria musi wystąpić z wnioskiem o przedłużenie uprawnień do świadczenia rehabilitacyjnego.

Ustawowe przedłużenie świadczenia rehabilitacyjnego

W okresie pandemii wprowadzone zostały przepisy szczególne przedłużające okres świadczenia rehabilitacyjnego. 

I tak orzeczenie o okolicznościach uzasadniających ustalenie uprawnień do świadczenia rehabilitacyjnego wydane przez ZUS, którego ważność upływa w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii albo w okresie 30 dni następujących po ich odwołaniu, zachowuje ważność przez okres kolejnych 3 miesięcy od dnia upływu terminu ważności tego orzeczenia, jednak nie dłużej niż do wyczerpania maksymalnego okresu, na jaki może zostać przyznane świadczenie rehabilitacyjne, tj. 12 miesięcy. 

Do wydłużenia ważności orzeczenia uzasadniającego ustalenie uprawnień do świadczenia rehabilitacyjnego konieczne jest złożenie wniosku o ustalenie uprawnień do świadczenia na dalszy okres przed upływem terminu ważności tego orzeczenia. Wówczas ZUS niejako z automatu przedłuża świadczenie na okres 3 miesięcy do czasu wydania kolejnej decyzji przez lekarza orzecznika ustalającego okres niezdolności do pracy.

Przykład 6.

Anna Nowak 4 lutego 2023 roku otrzymała świadczenie rehabilitacyjne na okres 4 miesięcy tj. do 4 czerwca 2023 roku. 4 maja 2023 roku złożyła wniosek do ZUS-u o przyznanie jej świadczenia na dalszy okres. W takim wypadku orzeczenie uprawniające do otrzymania świadczenia uległo wydłużeniu do 4 września 2023 roku. 2 września Anna Nowak otrzymała informację z ZUS-u, że świadczenie zostało jej przyznane na dalszy okres, tj. 4 miesięcy.