Czym jest okresowa emerytura kapitałowa?

Część osób, które nabyły prawo do emerytury, może pobierać także dodatkowe świadczenie wypłacane przez konkretny okres. Chodzi mianowicie o tzw. okresową emeryturę kapitałową. Co to jest okresowa emerytura kapitałowa? Kto i na jakich zasadach może uzyskać to świadczenie?

Czym jest okresowa emerytura kapitałowa?

Okresowa emerytura kapitałowa jest dodatkowym świadczeniem emerytalnym, które przysługuje wyłącznie kobietom urodzonym po 31 grudnia 1948 roku. Kryterium wieku nie jest jednak jedynym warunkiem, który należy spełnić, aby otrzymać to świadczenie. Okresowa emerytura kapitałowa jest bowiem przyznawana, jeśli:

• zainteresowana OEK kobieta osiągnęła powszechny wiek emerytalny uprawniający ją do starania się o świadczenie emerytalne – w Polsce obecnie wynosi on 60 lat;
• wnioskodawczyni należy do OFE;
• kobieta zgromadziła odpowiedni kapitał na swoim subkoncie w ZUS, tj. taki, którego wysokość jest równa lub wyższa od 20-krotności dodatku pielęgnacyjnego w ostatnim dniu miesiąca przed miesiącem, w którym ZUS przyznał kobiecie emeryturę na nowych zasadach. Od 1 marca 2024 roku do 28 lutego 2025 roku 20-krotność dodatku pielęgnacyjnego wynosi 6601,40 zł (20 × 330,07 zł).

OEK nie wymaga złożenia żadnego wniosku do ZUS-u, nie licząc oczywiście wniosku o przyznanie ogólnego świadczenia emerytalnego. Innymi słowy, jeśli przyszła emerytka jest zainteresowana wypłatą okresowej takiego świadczenia, to wystarczy, że złoży sam wniosek o przyznanie jej emerytury. Pozostałymi formalnościami zajmują się już pracownicy ZUS-u, którzy dokładnie sprawdzą, czy wnioskodawczyni będzie uprawniona do pobierania OEK i w jakiej dokładnie wysokości.

Przykład 1.

Pani Marianna przeszła na emeryturę w wieku 62 lat. Nigdy nie należała do żadnego OFE i urodziła się 27 grudnia 1948 roku. Od znajomej usłyszała, że osoby, które przeszły na emeryturę później niż po ukończeniu 60. roku życia w przypadku kobiet, mają prawo do okresowej emerytury kapitałowej. Czy pani Marianna może wnioskować o jej przyznanie? 

Nie, ponieważ urodziła się zbyt wcześnie i nie należała do żadnego OFE – nie spełnia więc dwóch warunków, które umożliwiłyby jej przyznanie OEK. Poza tym przyznanie prawa do okresowej emerytury kapitałowej nie wymaga składania odrębnego wniosku do ZUS-u.

Przykład 2.

Pan Tomasz jest emerytem, który ma 66 lat. Jego żona Elżbieta również pobiera emeryturę z ZUS-u, przy czym jej świadczenie jest powiększone o okresową emeryturę kapitałową. Pani Elżbieta zaproponowała, aby mąż zwrócił się z wnioskiem do ZUS-u o przyznanie mu OEK, ponieważ od lat należał do OFE i ma wymagany wiek co najmniej 65 lat uprawniający mężczyzn do wnioskowania o emeryturę z ZUS. Czy pan Tomasz może złożyć wniosek do ZUS-u o przyznanie mu okresowej emerytury kapitałowej? 

Nie, ponieważ OEK nie może być wypłacany mężczyznom, bez względu na to, jakie warunki zostałyby przez nich spełnione.

Wysokość i czas trwania okresowej emerytury kapitałowej

Wysokość OEK jest wynikiem podzielenia środków zapisanych na subkoncie emerytki w ZUS-ie przez średnie dalsze trwanie jej życia. Istotne znaczenie odgrywa tutaj wiek wnioskodawczyni, w którym będzie ubiegała się o przyznanie jej prawa do emerytury powszechnej. Średnie dalsze trwania życia ustalane jest na podstawie tablic średniego dalszego trwania życia. Są one ogłaszane corocznie przez Prezesa GUS w „Monitorze Polskim” i obowiązują od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Jak wskazuje na to sama nazwa, okresowa emerytura kapitałowa nie trwa dożywotnio. Takie świadczenie jest wypłacane tylko przez pewien czas. Prawo do OEK przysługuje do dnia poprzedzającego dzień, w którym uprawniona osiągnie powszechny wiek emerytalny przewidziany dla mężczyzny (czyli obecnie 65 lat), chyba że prawo to wygaśnie wcześniej. Co do zasady więc OEK będzie wypłacana tylko przez 5 lat, przy założeniu, że kobieta przejdzie na emeryturę w wieku 60 lat, a nie w wieku późniejszym. OEK może być wypłacane przez krótszy okres, stanie się tak, gdy emerytka umrze przed ukończeniem 65 lat albo gdy wcześniej wyczerpią się środki zapisane na jej subkoncie. W przypadku wcześniejszego wygaśnięcia prawa do OEK, ZUS z urzędu ustala nową wysokość emerytury z FUS – nastąpi to jednak w dniu, gdy emerytka ukończy 65 lat.

Przykład 3.

Pani Barbara ma 63 lata i ustalone prawo do emerytury oraz okresowej emerytury kapitałowej. Ze względu na zbyt niską liczbę środków zgromadzonych w ramach OEK, prawo do tego świadczenia wygasło miesiąc wcześniej. Kiedy ZUS ustali nową wysokość emerytury z FUS? 

Będzie to miało miejsce, gdy emerytka skończy 65 lat.

Przykład 4.

Pani Iwona skończyła 65 lat i od chwili przyznania jej emerytury otrzymywała okresową emeryturę kapitałową. Kiedy OEK wygaśnie w jej przypadku i czy ZUS dokona przeliczenia wysokości emerytury z FUS? 

Okresowa emerytura kapitałowa wygaśnie wraz z dniem urodzin pani Iwony, co spowoduje automatyczne wyliczenie przez ZUS nowej wysokości świadczenia emerytalnego z FUS. Pani Iwona nie musi w tym zakresie podejmować żadnych dodatkowych czynności.

Emerytury kapitałowe są wypłacane za pośrednictwem jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, która jest właściwa do wypłaty emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Emerytury kapitałowe są wypłacane wraz z emeryturą lub rentą. W przypadku, gdy osoba uprawniona do emerytury kapitałowej i emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pobiera rentę z innego organu emerytalnego lub rentowego, emeryturę kapitałową wypłaca, w dniu ustalonym jako termin płatności, jednostka organizacyjna Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, która ustaliła prawo do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Co się stanie po wygaśnięciu okresowej emerytury kapitałowej?

Jeśli OEK zostanie wygaszona, ZUS ponownie przeliczy wysokość wypłacanego świadczenia. Dobrą informacją jest jednak to, że nie może ono być niższe, niż to, które było wypłacane kobiecie dotychczas. Finalnie emerytka otrzyma więc świadczenie o takiej samej wysokości albo większe.

Zgodnie z oficjalnymi informacjami podanymi przez ZUS wysokość emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych to wynik podzielenia podstawy jej obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku, który emerytka osiągnęła w dniu, w którym złożyła wniosek, według obowiązującej w tym dniu tablicy trwania życia. Emerytura w przeliczonej wysokości będzie przysługiwać od miesiąca, w którym kobieta złoży wniosek o jej przeliczenie, jednak nie wcześniej niż od dnia, w którym ukończy 65 lat. Na podstawę obliczenia emerytury składają się:

• odłożone składki na ubezpieczenie emerytalne, które zostały zapisane na indywidualnym koncie emerytki w ZUS-ie, z uwzględnieniem ich waloryzacji;
• zwaloryzowany kapitał początkowy uprawnionej do świadczenia;
• środki zapisane na subkoncie emerytki w ZUS-ie, z uwzględnieniem ich waloryzacji.

Podsumowanie

Okresowa emerytura kapitałowa jest dodatkowym świadczeniem doliczanym do emerytury wypłacanej przez ZUS. Prawo do niej przysługuje wyłącznie kobietom, które spełnią odpowiednie kryteria ustawowe. OEK nie jest świadczeniem dożywotnim, ponieważ wygasa najpóźniej, gdy kobieta ukończy 65. rok życia. Wcześniejsze wygaśnięcie okresowej emerytury kapitałowej może nastąpić, gdy skończą się na to środki zgromadzone przez emerytkę na specjalnym subkoncie. Okresowa emerytura kapitałowa jest przyznawana wraz z ustalaniem prawa do standardowego świadczenia emerytalnego, co oznacza, że kobiety nie muszą w tym zakresie składać żadnych dodatkowych wniosków.