Łączenie emerytury i renty – czy jest możliwe?

Świadczenia emerytalne i rentowe wypłacane są przede wszystkim przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Tak naprawdę są przyznawane w oparciu na odmiennych kryteriach. Czy możliwe jest jednak łączenie emerytury i renty w tym samym czasie?

Świadczenie emerytalne

Prawo do emerytury jest ustalane w oparciu na kryterium wieku (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) oraz posiadanych okresów składkowych w wymiarze co najmniej 20 lat. W niektórych przypadkach istnieje możliwość uzyskania świadczenia jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, choć dotyczy to konkretnie wskazanych grup zawodowych (np. nauczycieli, policjantów, wojskowych lub górników).

Emerytura jest przyznawana wyłącznie na wniosek uprawnionej osoby, samo osiągnięcie wieku emerytalnego nie powoduje jednak powstania obowiązku zaniechania wykonywania pracy zawodowej. Każda osoba może bowiem w dalszym ciągu pracować i tym samym powiększać swoją przyszłą emeryturę.

Renta

Renta należy do świadczeń wypłacanych w ramach ubezpieczeń społecznych, które kierowane są przede wszystkim do osób niezdolnych do wykonywania pracy (trwale lub czasowo). Świadczenie tego rodzaju jest więc formą rekompensaty pieniężnej w sytuacji, gdy dana osoba nie może być czynna zawodowo ze względu na swój stan zdrowia. Renty mogą być przyznawane czasowo lub bezterminowo – ten drugi przypadek jest jednak znacznie rzadszy.

Ustalanie prawa do renty również następuje na wniosek osoby zainteresowanej, która musi wykazać swój stan zdrowia odpowiednią dokumentacją medyczną badaną przez komisję lekarską Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Pobieranie renty co do zasady wyklucza możliwość wykonywania pracy zawodowej – jeśli tak się stanie, ZUS odbierze prawo do tego świadczenia.

Czy łączenie emerytury i renty jest możliwe?

Wiele osób sądzi, że łączenie emerytury i renty jest w Polsce niedopuszczalne. Co do zasady oba świadczenia wzajemnie się wykluczają, jednak zdarzają się sytuacje, w których można mówić o zbiegu prawa zarówno do emerytury, jak i renty. Ustawodawca przewidział taką możliwość i pozwolił w wyjątkowych okolicznościach pobierać oba świadczenia jednocześnie, nie będą one jednak pełnowymiarowe.

Łączenie typowej renty z powodu niezdolności do pracy oraz świadczenia emerytalnego jest niemożliwe. Ustawodawca wskazuje bowiem, że dana osoba musi wybrać, które świadczenie chce pobierać. W tym zakresie niestety nie ma żadnych odstępstw. Zupełnie inaczej jest w przypadku renty wypadkowej i świadczenia emerytalnego – tutaj ubezpieczony może dokonywać łączenia obu świadczeń, choć następuje to wyłącznie na jego wniosek. Wskazana możliwość dotyczy renty wypadkowej, przyznawanej z tytułu wypadku przy pracy lub w drodze do albo z pracy. Uprawniony może zadecydować o pobieraniu 1/2 wysokości należnej emerytury z jednoczesną wypłatą na jego rzecz 1/2 wysokości renty wypadkowej. Podstawowym warunkiem jest jednak to, aby nie uzyskiwał żadnych przychodów.

Przykład 1.

Jan jest od 2 lat emerytem, który dorabia sobie jako ochroniarz na poczcie. Jego przychody są niskie, więc może łączyć swoje wynagrodzenie ze świadczeniem emerytalnym. Pewnej nocy Jan doznał wypadku w czasie swojej pracy – poślizgnął się na mokrej podłodze i złamał nogę. Ze względu na swój wiek i stan zdrowia lekarze stwierdzili, że przez dłuższy czas nie będzie mógł wykonywać żadnej pracy zawodowej, ponieważ zagraża to prawidłowemu zrośnięciu się kości nogi. Jan ma w takim przypadku dwie możliwości wyboru – albo będzie pobierał samą emeryturę, albo zdecyduje się zawnioskować o przyznanie na jego rzecz renty zwykłej lub renty wypadkowej. W jego przypadku nie można łączyć świadczenia rentowego i emerytalnego, ponieważ osiągał przychód z wykonywanej pracy.

Przykład 2.

Jan jest pracownikiem, który za kilka miesięcy ma przejść na świadczenie emerytalne. Na tydzień przed zakończeniem pracy doznał poważnego wypadku w swojej firmie, przez co stał się niezdolny do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Lekarze orzekli, że niezdolność będzie trwała co najmniej 3 lata. W tej sytuacji Jan będzie mógł wnioskować o przyznanie mu emerytury w pełnej wysokości i renty wypadkowej w 1/2 jej wartości albo renty wypadkowej w pełnej wysokości i emerytury w 1/2 jej wartości. Oba świadczenia będą mogły być połączone, ponieważ Jan nie zamierza osiągać dodatkowych przychodów (nie podejmie żadnego dodatkowego zatrudnienia).

Zbieg emerytury i renty

Jak widać, łączenie emerytury i renty zwykłej nie jest w Polsce dopuszczalne, wyjątkiem jest renta wypadkowa. Uprawniony do obu świadczeń musi więc dokonać wyboru, które z nich będzie mu wypłacane. Zgodnie z treścią art. 95 ust. 1 i 3 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w ustawie wypłaca się jedno z tych świadczeń – wyższe lub wybrane przez zainteresowanego. Powyższa reguła znajduje także zastosowanie w razie zbiegu u jednej osoby prawa do renty rodzinnej z prawem do zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego.

Pobieranie połowy emerytury i całej renty, ewentualnie połowy renty i całej emerytury jest możliwe tylko w przypadku rent wypadkowych (które nie są rentami zwykłymi z powodu trwałej lub czasowej niezdolności do pracy). Wypadek musi jednak wiązać się z wykonywaniem pracy, względnie podróżą z domu do pracy lub odwrotnie.

Przykład 3.

Iwona ma przejść na emeryturę za 3 dni, dopełniła w tym celu wszystkich formalności. Niestety w ostatnim dniu swojego zatrudnienia niefortunnie pochyliła się w pracy i nadwyrężyła kręgosłup. Lekarz stwierdził, że czeka ją co najmniej półroczna rehabilitacja i nie może wykonywać żadnej pracy zawodowej – powinna jak najczęściej odpoczywać w domu. W tym przypadku możliwe będzie połączenie emerytury z rentą wypadkową, przy czym Iwona będzie mogła zadecydować, w jakiej konfiguracji to nastąpi (1/2 emerytury + renta wypadkowa albo 1/2 renty wypadkowej + emerytura).

Przykład 4.

Iwona ma przejść na emeryturę za 3 dni, dopełniła w tym celu wszystkich formalności. Niestety w ostatnim dniu swojego zatrudnienia niefortunnie pochyliła się na działce podczas pielenia ogródka i nadwyrężyła kręgosłup – zdarzenie miało miejsce już po tym, jak kobieta wróciła do domu z firmy. Lekarz stwierdził, że czeka ją co najmniej półroczna rehabilitacja i nie może wykonywać żadnej pracy zawodowej – powinna jak najczęściej odpoczywać w domu. W tym przypadku niemożliwe będzie połączenie emerytury z rentą wypadkową, ponieważ do zdarzenia doszło już po pracy (wypadek nie pozostaje w żadnym związku z wykonywaną pracą zawodową, nie miał też miejsca ani w drodze do, ani z pracy). Kobieta będzie musiała wybrać, czy chce pobierać rentę zwykłą, czy też świadczenie emerytalne.

Pomyłkowe pobieranie emerytury i renty

Czasami zdarza się, że ZUS omyłkowo zacznie wypłacać dwa świadczenia jednej osobie w sytuacji, gdy nie powinno być to możliwie. Jest to co prawda bardzo rzadkie, jednak jeśli już nastąpi, warto wiedzieć, że zakład ma pełne prawo żądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Na ubezpieczonym ciąży bowiem obowiązek kontrolowania tego, czy otrzymuje on świadczenie w poprawnej wysokości. Jeżeli zatem dojdzie do bezpodstawnego wypłacania renty zwykłej i emerytury w jednym czasie, uprawniony powinien spodziewać się, że prędzej czy później ZUS stwierdzi nieprawidłowość i zażąda zwrotu jednego z bezpodstawnych świadczeń.

Świadczenia wypłacane bezpodstawnie ulegają co prawda przedawnieniu, jednak jest to spory okres – wynosi on dokładnie 10 lat i liczony jest od dnia wydania ostatecznej decyzji przyznającej dane świadczenie. Jeśli w tym czasie ZUS nie upomni się o zwrot niesłusznie pobieranej renty lub emerytury, nie trzeba będzie nic oddawać.

Łączenie emerytury i renty – podsumowanie

Łączenie emerytury i renty zwykłej jest w Polsce zakazane. Świadczeniobiorca musi zdecydować, z którego tytułu chce uzyskiwać pieniądze. Jeśli tego nie zrobi, ZUS wypłaci świadczenie wyższe, tj. korzystniejsze dla ubezpieczonego. Inna sytuacja występuje w przypadku emerytury i renty wypadkowej, gdy ubezpieczony nie osiąga żadnego przychodu – może on wówczas połączyć oba świadczenia. Powinien jednak wybrać, które z nich będzie mu wypłacane w całości, a które w połowie swojej wartości.