Czy łączenie emerytury z pracą jest możliwe?

Pobieranie emerytury nie jest przeszkodą do kontynuowania pracy zawodowej. Emeryt może uzyskiwać wynagrodzenie ze stosunku pracy i pobierać świadczenie z ZUS-u w tym samym czasie. Czy łączenie emerytury z pracą odbywającą się na podstawie umowy cywilnoprawnej działa w ten sam sposób?

Stosunek pracy a stosunek cywilnoprawny

Zacznijmy od wyjaśnienia różnicy pomiędzy stosunkiem pracy a stosunkiem cywilnoprawnym. W pierwszym przypadku mamy do czynienia ze stosunkiem zależności pomiędzy pracodawcą a pracownikiem, który co do zasady powstaje na mocy zawartej umowy o pracę. Stosunek pracy charakteryzuje się wykonywaniem obowiązków w miejscu, czasie i pod nadzorem przełożonego. Takich elementów nie znajdziemy w stosunku cywilnoprawnym, który powstaje poprzez zawarcie umowy regulowanej prawem cywilnym. Tego rodzaju stosunek może powstać nie tylko wskutek podpisania umowy nazwanej (np. umowy o dzieło, umowy zlecenia, umowy agencyjnej), lecz także nienazwanej, a więc nieuregulowanej w przepisach Kodeksu cywilnego (np. umowy współpracy lub umowy o charakterze mieszanym łączącej elementy z innych umów nazwanych).

Pozostawanie w stosunku pracy jest uważane za zatrudnienie pracownicze podlegające pod przepisy prawa pracy, na czele z Kodeksem pracy. Powoduje to powstanie wielu praw i obowiązków zarówno po stronie zatrudnionego, jak i zatrudniającego. Przy stosunku cywilnoprawnym mamy zaś do czynienia z równoważnymi stronami, które podlegają zasadom prawa cywilnego, a także postanowieniom kontraktu, który same stworzyły. Prawa i obowiązki stron umów cywilnoprawnych mogą oczywiście odpowiadać prawom i obowiązkom charakterystycznym dla stosunku pracy, jednak nie jest to jednak bezwzględnie konieczne. 

Łączenie emerytury z pracą

Zgodnie z obowiązującymi przepisami osiągnięcie wieku emerytalnego nie skutkuje koniecznością zakończenia aktywności zawodowej i przejście na świadczenie wypłacane przez ZUS. Potencjalny emeryt nie musi wnioskować o przyznanie mu emerytury i może dalej pracować na takich samych zasadach. Może również ubiegać się o świadczenie z ZUS-u i pozostać w zatrudnieniu. W takim przypadku emeryt ma prawo do uzyskiwania dochodu z dwóch źródeł jeśli zdecyduje się na łączenie emerytury z pracą – wynagrodzenia oraz emerytury.

Ustawodawca nie wprowadza ograniczeń kwotowych otrzymywanej pensji, które skutkowałyby koniecznością zawieszenia emerytury. Innymi słowy, emeryt może dorabiać do swojego świadczenia tyle, ile będzie chciał. Otrzymywane wynagrodzenie za pracę powiększa w ten sposób emeryturę, ponieważ pracownik w dalszym ciągu będzie odkładał składki na ubezpieczenia społeczne.

Obecne przepisy nie rozróżniają stosunków prawnych, które mogą wiązać emeryta. Tym samym musimy przyjąć, że może on pracować zarówno na podstawie umowy o pracę, jak i każdej umowy cywilnoprawnej. Emeryci aktywni zawodowo mogą również prowadzić działalność gospodarczą i być związani kontraktami B2B. Liczba umów cywilnoprawnych, która wiąże emeryta, również jest bez znaczenia. ZUS nie wprowadza ograniczeń co do liczby takich kontraktów lub czasu ich obowiązywania.

Przykład 1.

Pani Malwina od 2 lat pobiera emeryturę. Ze względu na niskie świadczenie postanowiła kontynuować swoje zatrudnienie, choć tym razem na podstawie umowy zlecenia. Po kilku miesiącach pracy otrzymała ofertę w innej firmie, która chce z nią podpisać umowę o dzieło. Czy emerytka może łączyć emeryturę z dwiema umowami cywilnoprawnymi różnego rodzaju? 

Tak, przepisy nie zabraniają emerytom pracy na podstawie różnych umów cywilnoprawnych.

Przykład 2.

Pan Edward jest emerytem, który kontynuuje swoją pracę zawodową w ramach umowy o pracę i jednocześnie pobiera świadczenie emerytalne. Przełożony zaproponował mu podpisanie dodatkowej umowy o dzieło, dzięki czemu emeryt mógłby zwiększyć swoje dochody. Czy pan Edward może podpisać taką umowę cywilnoprawną? 

Tak, nie ma przeszkód, aby emeryt pracował jednocześnie na podstawie umowy o pracę i o dzieło oraz pobierał świadczenie z ZUS-u.

Przykład 3.

Pani Halina jest emerytką, która otrzymała propozycję współpracy z 4 różnych firm. Każda z nich oferuje jej inny rodzaj umowy, przy czym są to umowy cywilnoprawne. Czy emerytka może podpisać wszystkie takie umowy i pobierać jednocześnie świadczenie emerytalne? 

Tak, ponieważ dla ZUS-u nie ma znaczenia liczba podpisanych umów cywilnoprawnych ani fakt pracy dla różnych firm.

Składki emeryta pracującego na umowie cywilnoprawnej

Jeśli chodzi o możliwość pracy na emeryturze, to zakres działalności wynikający z zawartej umowy cywilnoprawnej nie odgrywa znaczenia dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Z drugiej strony fakt zawarcia tego rodzaju umowy wpływa istotnie na kwestię składek odprowadzanych na rzecz aktywnego emeryta. W przypadku, gdy pozostaje on w stosunku pracy, sprawa jest dosyć jasna – składki ubezpieczeniowe do ZUS-u są odprowadzane na takich samych zasadach jak za każdego pracownika. Przy stosunku cywilnoprawnym wygląda to nieco inaczej.

Emeryt pracujący na umowie zlecenia nie musi odprowadzać składki na ubezpieczenie chorobowe. Jest ona dla niego dobrowolna i jeśli zostanie przyjęta, to zmniejszy wysokość wypłacanego wynagrodzenia. Pozostałe składki ubezpieczeniowe (emerytalna, rentowa, wypadkowa i zdrowotna) są już obowiązkowe, tak jak ma to miejsce przy umowie o pracę. Inne typy umów cywilnoprawnych nie podlegają już oskładkowaniu, choć są oczywiście opodatkowane. Będzie tak chociażby w przypadku umowy o dzieło, od której pobiera się wyłącznie zaliczkę na podatek dochodowy. Przy takim kontrakcie nie są odprowadzane składki do ZUS-u, co w efekcie nie pozwala powiększyć świadczenia emerytalnego w przyszłości. Istotne jest również to, że wykonywanie obowiązków w ramach umowy cywilnoprawnej nie wpływa na staż pracy, choć dla osoby, która ma już ustalone prawo do emerytury, nie odgrywa to większego znaczenia. Oskładkowanie umowy cywilnoprawnej emeryta oznacza, że wpływa to na wysokość jego świadczenia. Co jakiś czas może on bowiem wnioskować o przeliczenie wypłacanej emerytury i tym sposobem zwiększać jej wysokość.

Przykład 4.

Pan Zdzisław jest pracującym emerytem. Wraz ze świadczeniem z ZUS-u otrzymuje pensję w związku z wykonywaniem zadań w ramach oskładkowanej umowy zlecenia. Czy emeryt może wnioskować o przeliczenie jego świadczenia i zwiększenie wypłacanej emerytury?

Tak, przy czym ma prawo do złożenia takiego wniosku nie częściej niż 1 raz w roku.

Przykład 5.

Pani Barbara jest emerytką, która dorabia sobie w dwóch firmach – w każdej ma podpisaną umowę o dzieło. Czy emerytka może wnioskować o przeliczenie jej świadczenia i zwiększenie wypłacanej emerytury? 

Nie, ponieważ umowy o dzieło nie są oskładkowane, co oznacza, że w tym przypadku nigdy nie dojdzie do powiększenia emerytury z tego tytułu.

Przykład 6.

Pani Iwona jest emerytką, która pracuje na 1/3 etatu na podstawie umowy o pracę oraz kilka godzin w tygodniu na podstawie umowy o dzieło. Czy emerytka może wnioskować o przeliczenie jej świadczenia i zwiększenie wypłacanej emerytury? 

Tak, choć tylko w ramach umowy o pracę, od której odprowadzane są składki na ubezpieczenia społeczne. W przypadku umowy o dzieło takie składki nie są odprowadzane, a więc nie przyczynią się do zwiększenia jej emerytury.

Przykład 7.

Pan Tomasz jest emerytem, który pracuje na podstawie umowy współpracy. Jego kontrakt nie przewiduje konieczności odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne. Czy emeryt może wnioskować o przeliczenie swojego świadczenia i zwiększenie jego wysokości? 

Nie, ponieważ jego umowa nie przewiduje opłacania składek ubezpieczeniowych do ZUS-u. Nie istnieje więc podstawa do zwiększenia wartości wypłacanej mu emerytury.

Czy umowa cywilnoprawna emeryta może być uznana za umowę o pracę?

Tytuł zawartej umowy nie przesądza o jej klasyfikacji. Tym samym kontrakt, który z pozoru wydaje się tworzyć stosunek cywilnoprawny, może być tak naprawdę ukrytą umową o pracę. Ustalenie, z jakim dokładnie stosunkiem prawnym mamy do czynienia, wymaga wskazania, czy pracownik wykonuje swoje obowiązki w miejscu i czasie wskazanym przez drugą stronę oraz czy pozostaje pod jej nadzorem. Jeśli tak będzie, zawarta umowa musi zostać uznana za umowę o pracę, a co za tym idzie, pracodawca ma obowiązek odprowadzać składki na ubezpieczenia społeczne za swojego pracownika. Dotyczy to także zaległych składek.

Przekonanie drugiej strony umowy o tym, aby uznała dany stosunek prawny za stosunek pracy, nie jest łatwe. Pracujący emeryt może to jednak zrobić przy pomocy sądu, składając pozew do sądu pracy. Musi zażądać uznania jego umowy za taką, która ukształtowała stosunek pracy. Konieczne jest również zawnioskowanie o odprowadzenie zaległych składek na ubezpieczenia społeczne.

Łączenie emerytury z pracą - podsumowanie

Łączenie emerytury z pracą zawodową jest możliwe dla emeryta w ramach każdej umowy. Dotyczy to także wszystkich umów cywilnoprawnych, zarówno tych nazwanych, jak i nienazwanych. Umowy zlecenia, podobnie jak umowy o pracę, wpływają na zwiększenie wysokości świadczenia emerytalnego. W przypadku pozostałych umów cywilnoprawnych, które nie są oskładkowane, nie przyczynią się one do zwiększenia emerytury. Liczba, rodzaj i czas trwania umów cywilnoprawnych nie mają znaczenia, jeśli chodzi o możliwość łączenia ich ze świadczeniem pobieranym z ZUS-u.