Zgoda drugiego rodzica na wyjazd za granicę - kiedy jest wymagana?

Podróżujemy coraz chętniej i w coraz dalsze zakątki świata. Często w przypadku podróży – czy tych dalszych, czy bliższych – ludzie decydują się na to, aby towarzyszyły im dzieci. Czy zgoda drugiego rodzica na wyjazd dziecka za granicę jest wymagana? O tym poniżej.

Władza rodzicielska nad dzieckiem – co to takiego?

Zgodnie z art. 92 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (kro) dziecko pozostaje aż do pełnoletniości pod władzą rodzicielską. 

Władza rodzicielska obojga rodziców

Zarówno w przypadku dzieci zrodzonych z małżeństwa, jak i związków nieformalnych regułą jest, że władza rodzicielska przysługuje z mocy prawa obojgu rodzicom.

W obecnie obowiązującym stanie prawnym, jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. 

Sąd pozostawia władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. W braku porozumienia sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Sąd może w takiej sytuacji powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia. 

Ograniczenie władzy rodzicielskiej

Orzeczenie o ograniczeniu władzy rodzicielskiej temu z rodziców, któremu nie powierza się jej wykonywania, musi być sformułowane w sposób konkretny. Przy wyborze jednego z rodziców jako tego, który będzie wykonywał władzę rodzicielską w pełnym zakresie, sądy muszą mieć na uwadze kwalifikacje podmiotowe obojga rodziców, w tym także ich zdolności wychowawcze. Sąd musi każdorazowo ocenić, które z nich daje lepszą gwarancję wychowania dziecka na prawego człowieka. Bada, który z rodziców ma możność osobistego wykonywania pieczy nad dzieckiem.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej

Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej, albo w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Może to być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców. 

Trwała przeszkoda uzasadniająca pozbawienie władzy rodzicielskiej to taka przeszkoda, która według rozsądnego przewidywania będzie istniała przez długi czas niedający się ustalić albo wprawdzie możliwy do przewidzenia, ale obejmujący długi okres, z reguły wieloletni, czego przykładem może być zaginięcie tego z rodziców, co do którego sąd orzeka pozbawienie władzy rodzicielskiej, jego wyjazd na stałe za granicę połączony z całkowitym brakiem zainteresowania dzieckiem, umieszczenie rodzica w zakładzie karnym w celu odbycia długotrwałej kary, umieszczenie go z powodu nieuleczalnej choroby w odpowiednim zakładzie leczniczym. 

Zawieszenie władzy rodzicielskiej

W razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec o zawieszeniu władzy rodzicielskiej. Istota zawieszenia władzy rodzicielskiej polega na tym, że wynikające z niej prawa i obowiązki rodziców nie przestają wprawdzie istnieć, jednakże przez pewien czas nie mogą być wykonywane. Orzeczenie o zawieszeniu władzy rodzicielskiej może być wydane, gdy wystąpiła przeszkoda, która wyłącza całkowicie możliwość wykonywania władzy rodzicielskiej, ale ma charakter przemijający, zatem po jej ustaniu dziecko będzie jeszcze podlegało władzy rodzicielskiej i rodzice podejmą swoje obowiązki. Ocena, czy przeszkoda ma charakter przemijający, zależy od przewidywanego czasu jej trwania, który nie może być zbyt odległy. 

W wyniku zawieszenia władzy rodzicielskiej rodzic nie jest pozbawiony tej władzy, ale nie może jej wykonywać.  

Zmiana rozstrzygnięć w zakresie władzy rodzicielskiej

W przypadku rozwodu czy separacji małżonków w wyroku rozwodowym lub odpowiednio orzekającym separację poza rozstrzygnięciem odnoszącym się do orzeczenia rozwodu znajdują się również następujące zarządzenia opiekuńcze: 

• rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi obojga małżonków; 
• rozstrzygnięcie o kontaktach rodziców z małoletnimi dziećmi; 
• rozstrzygnięcie o alimentach na małoletnie dzieci. 

Rozstrzygnięcia dotyczące dzieci zawarte w wyroku rozwodowym bądź separacyjnym nie są wydane raz na zawsze, przeciwnie – przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dają podstawę do ich zmiany, jeżeli wymaga tego dobro dziecka.

W przypadku dzieci zrodzonych z nieformalnych związków w razie konieczności, kiedy wymaga tego dobro dziecka, sąd może ingerować we władzę rodzicielską na wniosek jednego z rodziców, ale również z urzędu.

Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy może zmienić orzeczenie o władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania zawarte w wyroku.

Wykonywanie władzy rodzicielskiej

W przypadku, kiedy władza rodzicielska przysługuje rodzicom, czy to z mocy prawa, czy na mocy orzeczenia sądowego, w zasadzie każdy z rodziców władzę rodzicielską wykonuje osobno. Jednakże w sprawach istotnych konieczne jest wspólne porozumienie rodziców, a jeżeli nie jest ono możliwe, o rozstrzygnięciu istotnych spraw dziecka orzeka sąd opiekuńczy. Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie zawierają jednak definicji spraw, które należy zaliczyć do kategorii istotnych dla dziecka, pozostawiając określenie katalogu tychże spraw doktrynie i orzecznictwu, w związku z czym można uznać, że do tej kategorii zaliczają się w szczególności sprawy dotyczące miejsca pobytu dziecka, wyboru szkoły i przyszłego zawodu, leczenia, zgody na wydanie paszportu.

Zgoda drugiego rodzica na wyjazd – o czym warto pamiętać?

Jeśli drugi rodzic wyraża zgodę na wyjazd, warto zadbać, aby sporządzona została ona na piśmie, pozwoli to na uniknięcie problemów. Zgoda może być wyrażona w zwykłej formie pisemnej, ale może zostać także sporządza formie dokumentu z poświadczonym notarialnie podpisem. 

Pamiętać należy, że nawet krótkotrwały wyjazd zagraniczny dziecka wymaga zgody drugiego rodzica. 

Kiedy zgoda drugiego rodzica na wyjazd dziecka za granicę nie będzie wymagana?

Zgoda drugiego rodzica na wyjazd dziecka za granicę nie będzie wymagana w następujących sytuacjach:

• gdy drugi rodzic jest nieznany;
• gdy drugi rodzic został pozbawiony władzy rodzicielskiej;
• gdy władza rodzicielska drugiego rodzica została zawieszona;
• gdy władza rodzicielska drugiego rodzica została ograniczona i rodzic został pozbawiony możliwości współdecydowania o istotnych sprawach dziecka.

Przykład 1. 

Czy pani Magdalena musi otrzymać zgodę od ojca jej syna Tobiasza na wyjazd z Polski, jeśli w wyroku sądu władza rodzicielska ojca dziecka została ograniczona do prawa współdecydowania o kierunku kształcenia, światopoglądzie i zasięgania informacji o stanie zdrowia i efektach kształcenia?

W tej sytuacji pani Magdalena nie musi prosić ojca małoletniego syna o zgodę na wyjazd, w tym zakresie nie przysługuje mu bowiem władza rodzicielska.

Przykład 2.

Czy zachowanie pani Pauliny jest zgodne z prawem, jeśli w wyroku orzekającym rozwód jej małżeństwa z panem Januszem władza rodzicielska nad małoletnią Julią i Jagodą została pozostawiona obojgu rodzicom, a pani Paulina zdecydowała się wyjechać na 2 miesiące z kraju, zabierając ze sobą dzieci bez wiedzy i zgody byłego męża?

W tej sytuacji zachowanie pani Pauliny jest niezgodne z prawem, powinna ona bowiem najpierw uzyskać zgodę byłego męża na wyjazd z dziećmi poza granicę Polski, a gdyby ten jej takiej zgody odmówił, powinna wystąpić do sądu z wnioskiem o rozstrzygnięcie w istotnych sprawach dziecka.

Wystąpienie do sądu o wyrażenie zgody na wyjazd dziecka

W pozostałych przypadkach, kiedy jeden z rodziców nie wyraża zgody na wyjazd małoletniego dziecka za granicę, konieczne jest wystąpienie do sądu rodzinnego o wydanie zgody na wyjazd. W tym celu należy złożyć do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka wniosek o rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka. 

Skutki wyjazdu bez zgody drugiego rodzica

Nie należy ryzykować i wyjeżdżać z dzieckiem do innego kraju bez zgody drugiego rodzica, jeśli jest ona wymagana, może to bowiem prowadzić do odpowiedzialności karnej. Poza tym rodzic, który nie wyraża zgody na wyjazd dziecka, może zawiadomić o tym odpowiednie służby, np. Straż Graniczną, i wyjazd nie dojdzie do skutku.

Warto pamiętać, że samowolne zabranie dziecka na zagraniczny wyjazd bez zgody rodzica, który ma w tym zakresie władzę rodzicielską, lub w przypadku jego jednoznacznego sprzeciwu, może mieć konsekwencje przed sądem rodzinnym. Taka sytuacja może zakończyć się wszczęciem postępowania opiekuńczego przez sąd opiekuńczy skutkującego wydaniem odpowiednich zarządzeń opiekuńczych, w tym ingerencją we włądzę rodzicielską. 

Poza tym w przypadku wyjazdu za granicę z dzieckiem zwłaszcza z zamiarem stałego pobytu bez zgody rodzica mającego pełnię władzy rodzicielskiej może zostać wszczęta procedura w trybie uregulowanym w Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzonej w Hadze 25 października 1980 roku.

Podsumowując, zawsze kiedy drugi rodzic posiada pełną władzę rodzicielską lub ograniczoną władzę rodzicielską do prawa współdecydowania o istotnych sprawach dziecka obejmujących wyjazdy poza granice kraju, konieczne jest uzyskanie zgody na wyjazd. Samowolny wyjazd rodzica bez takiej zgody może nieść dla niego ujemne konsekwencje.