Niebieska karta - jak zgłosić sprawę i rozpocząć procedurę?

Osoba, która doznaje przemocy domowej, ma prawo zgłosić sprawę na policję i zainicjować tym samym procedurę Niebieskiej Karty. Jest to specjalne narzędzie, którego celem jest udzielenie szybkiej i skutecznej pomocy pokrzywdzonym. Jak zgłosić sprawę, aby Niebieska Karta została stworzona, a sprawca przemocy domowej poniósł konsekwencje swoich czynów?

Czym jest Niebieska Karta?

Niebieska Karta jest potocznym określeniem całej procedury polegającej na wykryciu i ukaraniu sprawcy przemocy domowej. W rzeczywistości takie postępowanie polega na wypełnianiu formularzy Niebieskiej Karty od litery A do D, stąd jego prawidłowa nazwa to procedura „Niebieskie Karty”.

Niebieska Karta jest narzędziem przeznaczonym dla wszystkich osób, które doświadczają przemocy w rodzinie w każdym jej aspekcie – zarówno fizycznym, psychicznym, seksualnym, ekonomicznym, jak i wiążącym się z uzależnieniem od alkoholu lub narkotyków. Dotyczy ona także sytuacji, w których dochodzi do zachowań agresywnych nie tylko wobec dzieci, lecz również innych dorosłych członków rodziny. Niebieskiej Karty nie zakłada się poprzez samo zgłoszenie podejrzenia popełnienia przestępstwa i nie robi tego ofiara przemocy domowej. Karta jest zakładana dopiero po sprawdzeniu wszystkich okoliczności danej sprawy – robi to policja, pomoc społeczna albo członkowie komisji do spraw rozwiązywania problemów alkoholowych. W praktyce właściwe organy zajmują się tą procedurą na zgłoszenie dokonywane przez ofiary przemocy domowej lub członków ich najbliższej rodziny.

Niebieska Karta - procedura zgłoszenia

Zgodnie z treścią art. 9e ust. 1–3 Ustawy z dnia 29 lipca 2015 roku o przeciwdziałaniu przemocy domowej właściwość miejscową gminy do realizacji procedury „Niebieskie Karty” ustala się według miejsca zamieszkania osoby doznającej przemocy domowej. W przypadku, gdy miejsce zamieszkania osoby stosującej przemoc domową jest w innej gminie niż miejsce zamieszkania osoby doznającej przemocy domowej, w gminie właściwej dla miejsca zamieszkania osoby stosującej przemoc domową może zostać powołana grupa diagnostyczno-pomocowa. W przypadku zmiany miejsca zamieszkania osoby, w stosunku do której są realizowane działania w ramach procedury, zespół interdyscyplinarny dotychczasowego miejsca zamieszkania informuje o prowadzeniu procedury „Niebieskie Karty” zespół interdyscyplinarny obecnego miejsca zamieszkania.

Obecnie obowiązujące przepisy nie przewidują wymogu uzyskania zgody osoby doznającej przemocy domowej ani osoby stosującej przemoc domową, aby można było podjąć interwencję w ramach procedury „Niebieskie Karty”. Stąd też zgłoszenie podejrzenia stosowania przemocy domowej może pochodzić nie tylko od ofiary, lecz także członków jej rodziny lub sąsiadów, a nawet od całkowicie obcych osób, które są świadkami agresywnego zachowania w danej rodzinie.

Procedura „Niebieskie Karty” zostaje zainicjowana wraz z chwilą wypełnienia druku „Niebieska Karta – A”. Dodajmy, że stanie się tak tylko wtedy, gdy właściwy organ będzie przekonany, że w danej sytuacji rzeczywiście dochodzi do przemocy domowej i nie mamy do czynienia z jednorazowym zdarzeniem lub fałszywym zgłoszeniem sprawy. Po przygotowaniu odpowiedniego formularza trafia on w ciągu 7 dni do specjalnego gminnego Zespołu Interdyscyplinarnego. „Niebieska Karta – A” może być wypełniona wyłącznie przez poniższe organy lub osoby:

• pracownika socjalnego jednostki organizacyjnej pomocy społecznej;
• funkcjonariusza policji;
• żołnierza Żandarmerii Wojskowej – tylko w sprawach żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową, którzy stosują przemoc domową;
• pracownika socjalnego specjalistycznego ośrodka wsparcia dla osób doznających przemocy domowej;
• asystenta rodziny;
• nauczyciela będącego wychowawcą klasy lub nauczyciela znającego sytuację domową małoletniego, u którego zachodzi podejrzenie stosowania przemocy domowej;
• osoby wykonujące zawód medyczny (lekarz, pielęgniarka, położna, ratownik medyczny);
• przedstawiciela gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych;
• pedagoga, psychologa lub terapeutę, który jest przedstawicielem jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oświaty, ochrony zdrowia lub organizacji pozarządowych.

Zgłoszenie stosowania przemocy domowej nie jest obarczone koniecznością ponoszenia żadnych kosztów, nawet wtedy, gdy ostatecznie nie dojdzie do założenia Niebieskiej Karty.

Po otrzymaniu „Niebieskiej Karty – A” gminny Zespół Interdyscyplinarny powołuje tzw. Grupę Roboczą, w której skład wchodzą specjaliści mający za zadanie pomóc ofiarom przemocy domowej. Są to m.in. dzielnicowi, psycholodzy szkolni, pracownicy socjalni, a także kuratorzy sądowi. Na tym etapie ofiara otrzymuje „Niebieską Kartę – B”, w której zostają uwzględnione najważniejsze informacje prawne i praktyczne formy przeciwdziałania przemocy w danej sprawie. Grupa Robocza zaprasza osobę poszkodowaną na indywidualne spotkanie w terminie od 7 do 30 dni od chwili zgłoszenia całej sprawy. Może się ono odbyć zarówno w siedzibie Zespołu Interdyscyplinarnego (z reguły jest to urząd gminy lub miasta), jak i w innym miejscu dogodnym dla ofiary przemocy. W trakcie spotkania poszkodowany jest wysłuchiwany i jednocześnie sporządza się „Niebieską Kartę – C” zawierającą plan wsparcia dla ofiary. Tego rodzaju karta jest indywidualnym planem pomocy uwzględniającym wszystkie potrzeby poszkodowanego.

Ostatnim etapem jest wezwanie sprawcy przemocy domowej na spotkanie z Zespołem Interdyscyplinarnym. Jego celem jest przekonanie agresora do zaprzestania negatywnych działań oraz poinformowanie go o wszystkich konsekwencjach prawnych dalszego stosowania przemocy w rodzinie. Podczas tego spotkania sporządzana jest ostatnia karta – „Niebieska Karta – D”. Agresor może także otrzymać informacje dotyczące dostępnych form pomocy psychologicznej lub medycznej.

Konsekwencje ciągłej przemocy domowej

Osoba, która ma założoną Niebieską Kartę, podlega szczególnemu nadzorowi ze strony właściwych organów, na czele z policją i kuratorami sądowymi. Jeśli zmieni swoje zachowanie, nie poniesie dodatkowych konsekwencji, a po pewnym czasie Karta zostanie zamknięta. W takim przypadku postępowanie trwa kilka miesięcy. Inaczej będzie, gdy przemoc domowa ma dużo poważniejszy charakter lub jest ciągła. Zespół Interdyscyplinarny może wówczas wystąpić do prokuratora o zastosowanie środków zapobiegawczych wobec agresora, wśród których odnajdziemy:

• dozór kuratora rodzinnego lub policji,
• tymczasowe aresztowanie sprawcy,
• nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego przez sprawcę,
• zakaz zbliżania się sprawcy do ofiary.

W przypadku, gdy sprawca nie zmieni swojego zachowania, Niebieska Karta nie jest zamykana i może być aktywna przez wiele lat. W tym czasie warto zgłaszać kolejne przejawy agresji, ponieważ są one dopisywane do kartoteki agresora. W konsekwencji może on ponieść odpowiedzialność karną za swoje działania.

Dodajmy w tym miejscu, że zgłoszenie przemocy domowej nie jest tożsame ze zgłoszeniem podejrzenia popełnienia przestępstwa. Stąd też zainicjowanie procedury Niebieskich Kart nie jest wszczęciem postępowania karnego wobec sprawcy. Ofiara ma możliwość jednoczesnego zainicjowania sprawy karnej i założenia Niebieskiej Karty wobec tej samej osoby. Niebieska Karta może pełnić funkcję ważnego dowodu świadczącego przeciwko agresorowi, jeśli dojdzie już do wszczęcia postępowania karnego – na każdym jego etapie.

Niebieska Karta - wycofanie

Niebieska Karta zostaje zamknięta, gdy sprawca poprawił swoje zachowanie i nie dochodzi już do stosowania przemocy domowej. Zgłaszający lub ofiara mają możliwość złożenia wniosku o wycofanie Niebieskiej Karty w 3 przypadkach, tj. gdy:

• zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że sprawca zaprzestał stosowania przemocy;
• nie ma podstaw do podejmowania interwencji policji lub innego właściwego organu;
• udało się zrealizować opracowany dla rodziny indywidualny plan pomocy.

Niebieska Karta zostanie także zamknięta w sytuacji, gdy oskarżany agresor okaże się w rzeczywistości niewinny i uda mu się to udowodnić. Dotyczy to przede wszystkim przypadków, w których procedura Niebieskich Kart zostaje zainicjowana z zemsty i bez żadnego uzasadnienia.

Niebieska karta - jak zgłosić sprawę? - podsumowanie

Zgłoszenie sprawy na Niebieską Kartę może być dokonane przez ofiarę przemocy domowej, członka jej rodziny, sąsiada lub osobę trzecią. Zainicjowanie takiej sprawy nie jest tym samym co zgłoszenie podejrzenia popełnienia przestępstwa, choć może mieć miejsce jednocześnie z takim zgłoszeniem. W uzasadnionych przypadkach zgłoszenie przemocy domowej powoduje wszczęcie procedury przygotowywania kilku Niebieskich Kart i wdrożenia odpowiednich środków pomocowych dla ofiar takiej przemocy. W skrajnych przypadkach sprawca może zostać zgłoszony na policję lub do prokuratury jako sprawca określonego przestępstwa.