Rozwód obywateli Ukrainy – czy może być orzeczony przez polski sąd?
Znaczna liczba małżeństw, w których małżonkowie są obywatelami Ukrainy, zamieszkuje aktualnie tereny Polski. Czy w związku z sytuacją, jaka panuje w Ukrainie, rozwód obywateli Ukrainy może odbyć się w Polsce? Wyjaśniamy te wątpliwości w artykule.
Małżeństwa zawarte w Ukrainie mogą podlegać polskiej jurysdykcji i być rozwiązane przez rozwód przez polski sąd z uwzględnieniem poniższych zasad.
Rozwód obywateli Ukrainy - umowa między Polską a Ukrainą dotycząca jurysdykcji w sprawach małżeńskich
Kwestie dotyczące zasad jurysdykcji reguluje Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych sporządzona w Kijowie dnia 24 maja 1993 roku, zgodnie z którą rozwód podlega prawu tego kraju, którego obywatelami są małżonkowie w chwili wszczęcia postępowania.
Jeżeli małżonkowie są obywatelami dwóch różnych krajów, tj. jedno z nich jest obywatelem Polski, a drugie obywatelem Ukrainy, rozwód podlega prawu tego kraju, na którego terytorium mają oni miejsce zamieszkania.
Jeżeli nie mieszkają w tym samym kraju, właściwe jest prawo tego kraju, przed którego organem toczy się postępowanie, przy czym właściwe są organy obu krajów z zastrzeżeniem zasady pierwszeństwa tego kraju, przed którym wcześniej wszczęto postępowanie.
Sąd właściwy do orzekania w sprawie o rozwód jest również właściwy do orzekania o władzy rodzicielskiej i alimentach na rzecz małoletnich dzieci.
Jurysdykcja polska w sprawach małżeńskich
Sprawy małżeńskie oraz dotyczące małżeńskich stosunków majątkowych należą do jurysdykcji krajowej wtedy, gdy:
- oboje małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania lub ostatnie miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli jedno z nich nadal ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub
- małżonek będący powodem ma co najmniej od roku bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub
- małżonek będący powodem jest obywatelem polskim i ma co najmniej od 6 miesięcy bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub
- oboje małżonkowie są obywatelami polskimi.
Przykład 1.
Czy pani Maria, obywatelka Polski, która jest żoną pana Ivana, obywatela Ukrainy, i od 20 lat na stałe mieszka w Polsce, może wnosić o przeprowadzenie sprawy rozwodowej przez sąd polski?
W tej sytuacji jest możliwość orzekania rozwodu w Polsce.
- oboje małżonkowie uzyskają polskie obywatelstwo lub je mają;
- jedno z nich uzyskało lub ma polskie obywatelstwo i będzie stroną inicjującą postępowanie rozwodowe oraz od 6 miesięcy przed jego wszczęciem ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu w Polsce;
- obywatel Ukrainy, który będzie stroną wszczynającą postępowanie rozwodowe, od minimum roku bezpośrednio przed wszczęciem postępowania ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Polsce, a pozwany małżonek jest obywatelem Polskim;
- małżonkowie, z których przynajmniej jedno ma polskie obywatelstwo, mieli ostatnie miejsce zamieszkania lub ostatnie miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli jedno z nich nadal ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej.
Przykład 2.
Czy pani Iryna i pan Denis, obywatele Ukrainy, którzy otrzymali polskie obywatelstwo, mogą wnosić o przeprowadzenie sprawy rozwodowej przez sąd polski?
Skoro oboje małżonkowie są polskimi obywatelami, jak najbardziej mogą składać pozew o rozwód w Polsce.
Przykład 3.
Czy pani Tamara i pan Dmytro, obywatele Ukrainy mieszkający w Polsce przez 5 lat, mogą wnosić o rozwód w Polsce?
Skoro oboje małżonkowie są wyłącznie obywatelami Ukrainy, z umowy międzynarodowej zawartej między Polską a Ukrainą wynika, że rozwód mogą uzyskać tylko w Ukrainie.
Brak polskiej jurysdykcji w sprawie o rozwód
Jeżeli polski sąd uzna, że nie przysługuje mu jurysdykcja do rozpoznania sprawy, odrzuca pozew.
Przykład 4.
Czy sprawa pana Ireneusza, obywatela Polski, który na stałe mieszka w Niemczech, i jego żony Darii, obywatelki Ukrainy, która nadal mieszka we Lwowie, może być prowadzona w polskim sądzie?
W tym przypadku złożenie pozwu do polskiego sądu skutkować będzie jego odrzuceniem. Pan Ireneusz na stałe zamieszkuje w Niemczech, a z powyższego wynika, że jurysdykcja w przedmiotowej sprawie nie należy do sądu polskiego.
Przykład 5.
W którym sądzie będzie prowadzona sprawa pana Władysława, obywatela Polski, który na stałe mieszka w Polsce, i jego żony Iryny, obywatelki Ukrainy, która nadal mieszka w Kijowie, jeżeli pan Władysław złożył pozew do polskiego sądu 6 maja 2024 roku, a pani Iryna wystąpiła o rozwód w Ukrainie 1 lipca 2024 roku?
W tej sytuacji zadziała zasada pierwszeństwa – rozwód będzie prowadzony w Polsce.
Jak wygląda rozwód w Polsce?
Decydując się na rozwód w polskim sądzie, należy pamiętać, że przepisy prawa procesowego regulują następujące elementy pozwu o rozwód:
- elementy pisma procesowego, tj.: oznaczenie stron i sądu, rodzaj pisma, osnowa pisma lub oświadczenia, wskazanie faktów i dowodów na ich wykazanie, podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, wymienienie załączników, oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby, adresy stron i pełnomocników, numer PESEL ewentualnie również NIP, KRS, odpowiednia liczba odpisów;
- określenie żądania, czyli orzeczenia rozwodu i innych żądań;
- oznaczenie wartości przedmiotu sporu;
- oznaczenie daty wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie roszczenia;
- wskazanie faktów, na których wnoszący pozew o rozwód opiera swoje żądanie;
- informacja, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu;
- uzasadnienie właściwości sądu.
Opłata od pozwu o rozwód wynosi 600 zł.
Orzekając o rozwodzie na podstawie przepisów prawa polskiego, polski sąd w wyroku orzekającym rozwód powinien zawrzeć następujące elementy:
- rozstrzygnięcie co do rozwodu i kwestii winy, o ile małżonkowie zgodnie nie wniosą o wydanie przez sąd orzeczenia rozwodu bez orzekania o winie lub sąd nie uzna, że żadne z małżonków nie ponosi winy za rozkład pożycia;
- rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków;
- rozstrzygnięcie o kontaktach rodziców z małoletnim dzieckiem;
- rozstrzygnięcie o alimentach na małoletnie dzieci;
- rozstrzygnięcie o sposobie korzystania z mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków lub eksmisji małżonka na żądanie drugiego małżonka, ewentualnie rozstrzygnięcie o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego;
- rozstrzygnięcie o podziale majątku wspólnego, o ile zgłoszono taki wniosek, a przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.
Przesłanki rozwodu w Polsce
Orzeczenie rozwodu zgodnie z polskim prawem wymaga wykazania, że nastąpił trwały oraz zupełny rozkład pożycia małżeńskiego.
Zupełność rozkładu pożycia małżeńskiego następuje w momencie, kiedy między małżonkami ustały łącznie następujące więzi:
- uczuciowa,
- fizyczna,
- gospodarcza.
Istnienie chociażby 1 z powyższych więzi będzie prowadzić do uznania, że nie zaszła przesłanka zupełnego rozpadu pożycia, a tym samym sąd nie będzie mógł orzec rozwodu.
Drugą przesłanką orzeczenia rozwodu jest trwałość zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego, która występuje wówczas, kiedy brak jest perspektyw powrotu małżonków do wspólnego pożycia.
Po pierwsze rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Po drugie orzeczenie rozwodu nie będzie możliwe, gdy będzie to sprzeczne z dobrem wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Kiedy sąd orzeknie o winie w rozwodzie?
Zawinione przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego to w szczególności:
- zdrada małżeńska,
- pozory zdrady,
- przemoc fizyczna,
- przemoc psychiczna,
- przemoc ekonomiczna,
- alkoholizm i inne nałogi,
- porzucenie małżonka,
- bezczynny tryb życia w małżeństwie,
- odmowa współżycia fizycznego w małżeństwie,
- odmowa wzajemnej pomocy w małżeństwie,
- chorobliwa zazdrość,
- negatywny stosunek do rodziny małżonka.
Katalog zawinionych przyczyn rozkładu pożycia małżeńskiego jest katalogiem otwartym. Każde nieetyczne zachowanie może świadczyć o winie małżonka za rozkład pożycia małżeńskiego. Wina nie podlega stopniowalności. Przewinienia małżonków nie znoszą się wzajemnie ani nie kompensują.
Podsumowując, obywatele Ukrainy będą mogli wziąć rozwód w Polsce w sytuacji, jeżeli którekolwiek z nich ma polskie obywatelstwo lub je uzyskało. W przeciwnym wypadku sprawa rozwodowa może odbyć się tylko i wyłącznie na terytorium Ukrainy.
