Psycholog lub lekarz z Ukrainy – czy ma prawo wykonywać zawód w Polsce?

W związku z wybuchem wojny w Ukrainie w lutym 2022 roku wielu obywateli tego kraju uciekło do Polski w poszukiwaniu schronienia. Sporo z tych osób zostało w Polsce i obecnie pracuje lub szuka zatrudnienia, ale część z nich, mieszkając tu, potrzebuje pomocy lekarskiej czy psychologicznej. Na pewno łatwiej byłoby im udać się do lekarza czy psychologa, który mówi w ich języku i jest tej samej narodowości, co oni. Ten artykuł wskaże, czy psycholog i lekarz z Ukrainy, którzy ukończyli tam studia, mogą wykonywać te zawody w Polsce.

Lekarz z Ukrainy – wykonywanie zawodu w Polsce

Ustawa z dnia 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy przewiduje specjalne ułatwienia dla lekarzy i lekarzy dentystów z Ukrainy.

Ułatwienia te przysługują w przypadku spełnienia następujących kryteriów przez lekarza lub lekarza dentystę:

• posiadanie obywatelstwa ukraińskiego;
• uzyskanie kwalifikacji lekarza lub lekarza dentysty poza terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej (czyli w Ukrainie, ale także w innych państwach spoza UE).

Nie będzie to zatem dotyczyło tych lekarzy i dentystów, którzy są obywatelami innych krajów, a uciekli z Ukrainy przed wojną do Polski.

Warto dodać, że takich osób było wiele – byli to obywatele państw azjatyckich, afrykańskich. Nie mogą oni jednak skorzystać z ułatwień wprowadzonych na mocy wskazanej ustawy.

Obywatele Ukrainy, którzy mają kwalifikacje lekarza lub lekarza dentysty uzyskane poza UE, będą mogli, licząc od 24 lutego 2022 roku, przez okres 25 miesięcy otrzymać zgodę na wykonywanie zawodu lekarza albo lekarza dentysty oraz mieć przyznane warunkowe prawo wykonywania zawodu w Polsce.

Jest to zatem uprawnienie terminowe.

Obywatele Ukrainy będą mogli otrzymać zgodę na wykonywanie zawodu lekarza lub lekarza dentysty, jeśli łącznie spełnią następujące warunki:

• posiadanie pełnej zdolność do czynności prawnych;
• stan zdrowia pozwalający na wykonywanie zawodu lekarza albo lekarza dentysty (związane z badaniami medycyny pracy);
• wykazywanie się nienaganną postawę etyczną;
• posiadanie dyplomu lekarza, lekarza dentysty potwierdzającego ukończenie co najmniej 5-letnich studiów, wydanego w innym państwie niż państwo członkowskie Unii Europejskiej.

Co ważne, dokumenty te nie wymagają zalegalizowania ani klauzuli Apostille. Dodatkowo, jeśli Ukrainiec przybył do Polski po 24 lutego 2022 roku, przedstawił kopię dyplomu, a nie ma przy sobie oryginału, bo np. został on w Ukrainie, może przedstawić dyplom w formie „niebudzącej wątpliwości kopii”. Może to być zatem wyraźne, czytelne zdjęcie albo skan.

Przepisy przewidują, że w sytuacji, gdy lekarz lub lekarz dentysta dostarczy kopię, w ciągu 6 miesięcy po zakończeniu konfliktu zbrojnego w Ukrainie powinien dostarczyć oryginał dyplomu lub notarialnie potwierdzoną kopię tego dokumentu.

Osoba ubiegająca się o możliwość wykonywania zawodu lekarza czy lekarza dentysty w Polsce, po spełnieniu powyższych warunków, powinna złożyć wniosek do Ministra Zdrowia. To on następnie wydaje decyzję o prawie wykonywania zawodu w Polsce.

Gdy prawo do wykonywania zawodu zostanie przyznane, umożliwi to pracę lekarzowi lub lekarzowi dentyście w Polsce wyłącznie w podmiocie leczniczym. Po uzyskaniu zatrudnienia w takowym lekarz lub lekarz dentysta ma obowiązek poinformowania o tym Ministra Zdrowia w terminie 7 dni od zatrudnienia go.

Niewątpliwie te ułatwienia powodują, że lekarze i dentyści z Ukrainy, nawet gdy wyjechali bez swoich dokumentów, mogą znaleźć w Polsce pracę i wykonywać swój zawód, niosąc pomoc zarówno Polakom, jak i cudzoziemcom, bez konieczności wypełniania skomplikowanych formalności.

Jako że w Polsce nadal borykamy się z tym, że lekarzy specjalistów, jest zbyt mało, zatrudnienie lekarzy z Ukrainy, z uproszczeniem formalności, jest pozytywne. Tym bardziej że wskutek wojny wielu obywateli tego kraju przyjechało do Polski i zapotrzebowanie na wizyty lekarskie jest wyższe, niż miało to miejsce wcześniej, przed 24 lutego 2022 roku.

Psycholog z Ukrainy – wykonywanie zawodu w Polsce

Zgodnie z art. 64a Ustawy z dnia 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa od 24 lutego 2022 roku przez okres 18 miesięcy obywatele Ukrainy przebywający na terytorium Polski w okresie pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami, posiadający uzyskany w Ukrainie dyplom:

• jednolitych studiów na kierunku psychologia,
• ukończenia studiów pierwszego stopnia na kierunku psychologia i drugiego stopnia na kierunku psychologia

– które zakończyły się uzyskaniem tytułu zawodowego specjalisty na kierunku psychologia albo magistra na kierunku psychologia, mogą świadczyć usługi psychologiczne obywatelom Ukrainy przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w tym mogą udzielać świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień.

Taki psycholog mógł zatem prowadzić terapie i konsultacje tylko dla obywateli Ukrainy.

Mógł to jednak robić zupełnie legalnie, przedstawiając jedynie dyplom ukończenia studiów na tym kierunku, który uzyskał w Ukrainie.

Ta regulacja była jednak czasowa i wygasła 24 sierpnia 2023 roku, po upływie 1,5 roku od wybuchu wojny.

Osoby z tego środowiska, wiedząc o tym, że kończy się ustawowy czas, zgłosiły do Rzecznika Praw Obywatelskich prośbę o interwencję celem przedłużenia prawa do świadczenia usług psychologicznych dla psychologów z Ukrainy bez konieczności nostryfikacji dyplomu.

Spotkało się to z pozytywnym dla ukraińskich psychologów rozstrzygnięciem – ustawą o zasadach udzielania przez Skarb Państwa gwarancji za zobowiązania Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego zmieniono art. 64a ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy i okres 18 miesięcy zamieniono na 25 miesięcy.

Spowodowałoby to dalsze wydłużenie możliwości udzielania świadczeń psychologicznych w Polsce, bez konieczności spełnienia dodatkowych formalności.

Niestety ustawa nie została przyjęta przez Senat. Obecnie wiele podmiotów, takich jak Rzecznik Praw Obywatelskich czy przedstawiciele resortu zdrowia, zgłaszają postulaty podjęcia odpowiednich działań legislacyjnych, które umożliwią świadczenie usług psychologicznych obywatelom Ukrainy przez osoby, które uzyskały dyplom z tego zakresu w Ukrainie. Okres, na jaki ma być przywrócone to uprawnienie, został określony jako: „do 31 grudnia 2025 roku”. Prace są w toku, nie ma jeszcze definitywnego rozstrzygnięcia w tym zakresie. Obecnie zgodnie z przepisami psycholodzy z Ukrainy muszą nostryfikować swoje dyplomy, aby legalnie świadczyć te usługi.

Warto nadmienić, że zapotrzebowanie na te usługi jest bardzo duże – wielu obywateli Ukrainy mieszkających w Polsce korzysta z pomocy psychologicznej u swoich rodaków. Nie bez znaczenia jest bowiem bariera językowa, a także chęć korzystania z tych usług u osób tej samej narodowości, przeżywających te same tragedie związane z wybuchem wojny, opuszczeniem domu, kraju.

Nostryfikacja dokumentów

Wskazane powyżej ułatwienia są związane przede wszystkim z wojną w Ukrainie. Lekarze nadal korzystają z prostszej, odformalizowanej ścieżki do zdobycia prawa wykonywania zawodu w Polsce, która straciła już ważność dla psychologów, choć trwają rozmowy i prace nad tym, aby to przedłużyć.

Klasyczny proces polega bowiem na tzw. nostryfikacji dokumentów – uznaniu dokumentu zagranicznego w Polsce, co ma sprawić, że zagraniczny dyplom będzie równoważny takiemu wydanemu w naszym kraju.

Wniosek o nostryfikację składa się w uczelni wyższej, która ma tzw. kategorię naukową A+, A albo B+ w dyscyplinie, której dotyczy wniosek. Wykaz dyscyplin określa Rozporządzenie ministra nauki i szkolnictwa wyższego z 20 września 2018 roku w sprawie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych. Do tych dyscyplin należą również nauki medyczne, nauki o zdrowiu, psychologia, czyli te, które są przedmiotem artykułu.

Do wniosku o nostryfikację dołącza się:

1. dyplom ukończenia studiów;
2. dokumenty umożliwiające ocenę przebiegu studiów, uzyskiwanych efektów uczenia się i czasu trwania studiów;
3. świadectwo, dyplom lub inny dokument, na podstawie którego wnioskodawca został przyjęty na studia;
4. oświadczenie wnioskodawcy o miejscu i dacie urodzenia.

Jest to zatem więcej dokumentów obrazujących nie tylko okres studiów, ale także wcześniejszej nauki.

Procedura uproszczona dla osób, które uciekły ze swojego kraju, na pewno ma ogromne plusy, gdyż nie zawsze miały one możliwość zabrania wszystkich swoich dokumentów.