Telemedycyna – czy lekarz może odmówić bezpośredniej wizyty lekarskiej i udzielić wyłącznie teleporady?
Pandemia koronawirusa, która rozpoczęła się w Polsce początkiem marca 2020 roku, zmieniła wiele dotychczasowych dziedzin życia wszystkich obywateli. Jedną ze zmian było wprowadzenie teleporad lekarskich. Zdania co do nich są podzielone, jedni chwalą sobie ten rodzaj formy kontaktu z lekarzem, inni wolą wizyty lekarskie w tradycyjnej formie. Istotne jest odpowiedzenie na pytanie, czy lekarz może odmówić bezpośredniej wizyty lekarskiej i udzielić wyłącznie teleporady? Niniejszy artykuł stanowić ma odpowiedź na tak postawione pytanie.
Prawo do świadczeń opieki zdrowotnej
Świadczeniobiorcy mają prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, których celem jest zachowanie zdrowia, zapobieganie chorobom i urazom, wczesne wykrywanie chorób, leczenie, pielęgnacja oraz zapobieganie niepełnosprawności i jej ograniczanie, w tym do gwarantowanych świadczeń, m.in. takich jak:
- świadczenia z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej;
- świadczenia ambulatoryjnej opieki specjalistycznej;
- leczenie szpitalne;
- opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień;
- rehabilitacja lecznicza;
- świadczenia pielęgnacyjne i opiekuńcze w ramach opieki długoterminowej, leczenia stomatologicznego;
- lecznictwo uzdrowiskowe;
- zaopatrzenie w wyroby medyczne na zlecenie osoby uprawnionej oraz ich naprawy;
- ratownictwo medyczne;
- opieka paliatywna i hospicyjna;
- świadczenia wysokospecjalistyczne;
- programy zdrowotne, leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne dostępne w aptece na receptę.
Teleporady – procedura i wytyczne
Wytyczne co do przeprowadzania teleporad zawarte zostały w Uchwale Nr 11/20/VIII Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 4 września 2020 roku w sprawie przyjęcia wytycznych dla udzielania świadczeń telemedycznych.
Procedurę udzielania teleporad uregulowano w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 12 sierpnia 2020 roku w sprawie standardu organizacyjnego teleporady w ramach podstawowej opieki zdrowotnej.
Do czasu pandemii wszelkie świadczenia udzielane przez lekarzy odbywały się w czasie bezpośredniej wizyty w placówce medycznej. Reżim sanitarny i przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się wirusa wprowadziły co do tego ograniczenia. Wprawdzie stan zagrożenia epidemiologicznego został zniesiony, jednak teleporady pozostały z nami.
Kiedy lekarz nie ma możliwości udzielenia teleporady?
Wskazać należy, że w następujących przypadkach świadczenia przez podmiot medyczny są realizowane wyłącznie w bezpośrednim kontakcie z pacjentem:
- gdy pacjent albo jego opiekun ustawowy nie wyraził zgody na realizację świadczenia w formie teleporady, z wyłączeniem świadczeń dotyczących wystawienia recepty niezbędnej do kontynuacji leczenia oraz zlecenia na zaopatrzenie w wyroby medyczne jako kontynuację zaopatrzenia w wyroby medyczne, jeżeli jest to uzasadnione stanem zdrowia pacjenta odzwierciedlonym w dokumentacji medycznej czy związanych z wydaniem zaświadczenia;
- podczas pierwszej wizyty realizowanej przez lekarza, pielęgniarkę lub położną podstawowej opieki zdrowotnej wskazanych w deklaracji wyboru;
- w związku z chorobą przewlekłą, w której przebiegu doszło do pogorszenia lub zmiany objawów;
- w związku z podejrzeniem choroby nowotworowej;
- dzieciom do 6. roku życia poza poradami kontrolnymi w trakcie leczenia ustalonego w wyniku osobistego badania pacjenta, których udzielenie jest możliwe bez badania fizykalnego.
Przykład 1.
Czy lekarz podstawowej opieki zdrowotnej prawidłowo odmówił pani Renacie wizyty bezpośredniej, gdy rejestrując się na wizytę, wskazała ona taką wolę, ale lekarz zaznaczył, że to on decyduje o przyjęciach i odmówił bezpośredniej wizyty lekarskiej, a zamiast tego zaproponował teleporadę?
Zachowanie lekarza w tym przypadku było nieprawidłowe, to pacjent decyduje bowiem o formie udzielenia świadczenia i ma prawo do bezpośredniej wizyty lekarskiej, jeśli deklaruje taką wolę.
Przykład 2.
Czy lekarz podstawowej opieki zdrowotnej prawidłowo odmówił pani Renacie wizyty bezpośredniej, gdy rejestrując się na wizytę, wskazała ona taką wolę, a chciała otrzymać receptę niezbędną do kontynuacji leczenia?
Wskazać należy, że brak zgody na realizację świadczenia w formie teleporady uzasadnia bezpośrednią wizytę lekarską, jednak nie dotyczy to świadczeń dotyczących wystawienia recepty niezbędnej do kontynuacji leczenia. Dlatego w tym wypadku lekarz prawidłowo odmówił pacjentce wizyty, chodziło jej bowiem wyłącznie o receptę dotyczącą kontynuacji leczenia.
Odmowę bezpośredniej wizyty u lekarza należy zgłosić w Telefonicznej Informacji Pacjenta pod numerem 800 190 590.
Jakie świadczenia można uzyskać w trakcie teleporady?
W trakcie teleporady lekarskiej można uzyskać od u lekarza:
- zalecenia,
- zwolnienie,
- receptę,
- skierowanie,
- zlecenie na test na koronawirusa,
- sugestię bezpośredniej wizyty w przychodni lub kontaktu z pogotowiem ratunkowym.
Obowiązek informacyjny podmiotu medycznego dotyczący teleporad
Pacjenci powinni wiedzieć, że w ramach opracowanych przez Ministerstwo Zdrowia standardów podmioty medyczne obciąża obowiązek informowania w miejscu wykonywania świadczeń oraz na stronie internetowej świadczeniodawcy, a na żądanie pacjenta również telefonicznie, o warunkach udzielania teleporad z uwzględnieniem prawa pacjenta do zgłoszenia w trakcie teleporady woli osobistego kontaktu z właściwym personelem medycznym.
- wyszczególnienie świadczeń udzielanych wyłącznie w formie bezpośredniej wizyty;
- informacje o systemie, przez który lekarze udzielają teleporad;
- informacje o sposobie ustalenia terminu teleporady;
- informacje o sposobie nawiązania kontaktu przez placówkę z pacjentem w celu udzielenia teleporady oraz sposób jej udzielenia;
- informacje o sposobie postępowania, gdy teleporada jest anulowana z powodu braku kontaktu z pacjentem w ustalonym jej terminie po co najmniej 3 próbach kontaktu z pacjentem w odstępie nie krótszym niż 5 minut;
- informacje o możliwości skorzystania ze stacjonarnej wizyty, gdy jest ona niezbędna;
- instrukcje o sposobie realizacji: e-recepty, e-skierowania, e-zlecenia na wyroby medyczne, zlecenia badań dodatkowych, w szczególności laboratoryjnych lub obrazowych czy wreszcie o możliwości założenia przez pacjenta Internetowego Konta Pacjenta.
Podmiot medyczny ma również obowiązek informować Narodowy Fundusz Zdrowia o numerze telefonu, pod którym są udzielane teleporady.
Procedura udzielenia teleporady
Standardy dotyczące udzielania teleporad nakazują potwierdzenie tożsamości pacjenta przez osobę udzielającą teleporady przed jej udzieleniem na podstawie danych przekazanych przez pacjenta za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności oraz: na podstawie danych wskazanych w dokumentacji medycznej lub deklaracji wyboru bądź po okazaniu przez pacjenta dokumentu potwierdzającego tożsamość, przy udzielaniu świadczenia opieki zdrowotnej w formie wideoporady lub przy wykorzystaniu elektronicznego konta pacjenta utworzonego w wyniku potwierdzenia jego tożsamości osobiście.
Ponadto należy wiedzieć, że standardy dotyczące udzielania teleporad nakładają na podmiot leczniczy przeprowadzenie teleporady w warunkach gwarantujących poufność, w tym zapewnienie braku dostępu osób nieuprawnionych do informacji przekazywanych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności w związku z udzieleniem teleporady.
Podmiot leczniczy z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej ma obowiązek stosowania rozwiązań techniczno-organizacyjnych służących zapewnieniu transmisji dokumentów elektronicznych w postaci graficznej i tekstowej w sposób zapewniający ich integralność oraz ochronę przed nieuprawnionym wykorzystaniem, przypadkowym lub niezgodnym z prawem zniszczeniem, utraceniem, zmodyfikowaniem, nieuprawnionym ujawnieniem lub nieuprawnionym dostępem w przypadku przekazywania informacji dotyczącej stanu zdrowia pacjenta, w tym cyfrowego odwzorowania dokumentacji medycznej, za pośrednictwem systemów teleinformatycznych.
Udzielający teleporady ma obowiązek dokonania jej na podstawie badania podmiotowego i po analizie dostępnej dokumentacji medycznej pacjenta, w tym udostępnionej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego z uwzględnieniem ustalenia, czy teleporada jest wystarczająca dla problemu zdrowotnego będącego jej przedmiotem.
Termin teleporady
Realizacja teleporady powinna nastąpić nie później niż w pierwszym dniu roboczym następującym po dniu zgłoszenia się pacjenta do świadczeniodawcy podstawowej opieki zdrowotnej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, systemu łączności lub osobistego albo w późniejszym terminie ustalonym w porozumieniu z pacjentem lub jego opiekunem ustawowym.
Podsumowanie
Podsumowując, co do zasady lekarz nie może odmówić bezpośredniej wizyty pacjentowi i udzielić mu wyłącznie teleporady, gdy pacjent nie zgadza się na nią, poza sytuacją, gdy pacjent domaga się świadczenia dotyczącego wystawienia recepty niezbędnej do kontynuacji leczenia lub zlecenia na zaopatrzenie w wyroby medyczne jako kontynuację zaopatrzenia w wyroby medyczne, jeżeli jest to uzasadnione stanem zdrowia pacjenta odzwierciedlonym w dokumentacji medycznej czy związanych z wydaniem zaświadczenia.
