Opieka zdrowotna dla cudzoziemców

W ciągu ostatnich miesięcy kwestie związane z napływem obcokrajowców do Polski stały się niezmiernie istotnym tematem, w tym także w kontekście możliwości finansowych budżetu państwa. Jedną z najistotniejszych spraw w tym zakresie jest bez wątpienia opieka zdrowotna dla cudzoziemców. Jak to wygląda od strony prawnej – wyjaśniamy poniżej w artykule.

Opieka zdrowotna dla cudzoziemców – podstawa prawna

Zarówno w odniesieniu do obywateli polskich, jak i w stosunku do cudzoziemców zasady ubezpieczenia zdrowotnego zostały określone w Ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zwanej dalej „ustawą zdrowotną”.

Cudzoziemcy mający prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej 

Zgodnie z przepisami ustawy zdrowotnej do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych na zasadach określonych w tej ustawie mają prawo:

1. osoby, które posiadają w Rzeczypospolitej Polskiej (RP) status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością wskazaną w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c bądź d Ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach (dalej jako „ustawa o cudzoziemcach”). Wspomnianą okolicznością jest udzielenie cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy w celu połączenia się z rodziną, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: przybywa na terytorium RP lub przebywa na tym terytorium w celu połączenia się z rodziną i jest członkiem rodziny cudzoziemca zamieszkującego na terytorium RP w związku z nadaniem mu statusu uchodźcy bądź z udzieleniem mu ochrony uzupełniającej. W tym przypadku cudzoziemiec musi jednocześnie spełniać kryterium dochodowe stosowane przy ubieganiu się o świadczenia z pomocy społecznej; 
2. inne niż wymienione wyżej osoby, mające ukończone 18 lat, które uzyskały w RP status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą albo zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy o cudzoziemcach (patrz: wyżej), posiadające miejsce zamieszkania na terytorium RP;
3. inne niż wymienione w punktach poprzedzających osoby posiadające miejsce zamieszkania na terytorium RP, które są w okresie ciąży, porodu lub połogu i uzyskały w RP status uchodźcy bądź ochronę uzupełniającą, bądź zezwolenie na pobyt czasowy w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy o cudzoziemcach (patrz: wyżej pkt 1).

Wyszczególnione powyżej osoby są określane w ustawie zdrowotnej mianem świadczeniobiorców.

Osoby będące ubezpieczonymi w rozumieniu ustawy zdrowotnej

Ustawa zdrowotna, oprócz określenia cudzoziemców będących świadczeniobiorcami, zawiera także katalog osób nieposiadających obywatelstwa polskiego, które mają status ubezpieczonych.

W myśl art. 3 ust. 1 ustawy zdrowotnej ubezpieczonymi są osoby: 

• posiadające obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej (UE) lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), zwanego dalej „państwem członkowskim UE lub EFTA”, lub Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, zwanego dalej „Zjednoczonym Królestwem”, zamieszkujące na terytorium państwa członkowskiego UE lub EFTA, lub Zjednoczonego Królestwa. Ubezpieczonymi są także członkowie rodzin tych osób zamieszkujący na terytorium państwa członkowskiego UE lub EFTA, lub Zjednoczonego Królestwa, jeżeli nie są osobami podlegającymi obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego ani nie są osobami uprawnionymi do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji;
• nieposiadające obywatelstwa państwa członkowskiego UE lub EFTA, lub Zjednoczonego Królestwa, które przebywają na terytorium RP na podstawie wizy w celu wykonywania pracy, zezwolenia na pobyt czasowy, z wyłączeniem zezwolenia udzielonego na podstawie art. 181 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach, zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, zgody na pobyt ze względów humanitarnych, zgody na pobyt tolerowany, wizy wydanej w celu przyjazdu ze względów humanitarnych, z uwagi na interes państwa lub zobowiązania międzynarodowe. Ubezpieczonymi są także członkowie rodzin tych osób zamieszkujący na terytorium RP, jeżeli nie są osobami podlegającymi obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego;
• które uzyskały w RP status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą albo korzystają z ochrony czasowej na jej terytorium. Ubezpieczonymi są także członkowie rodzin tych osób zamieszkujący na terytorium RP, jeżeli nie są osobami podlegającymi obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego;
• ubiegające się w RP o udzielenie ochrony międzynarodowej i małżonkowie, w których imieniu występują z wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej, którzy posiadają zaświadczenie wydane na podstawie art. 35 Ustawy z dnia 13 czerwca 2003 roku o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2021 roku poz. 1108, ze zm.);
• nieposiadające obywatelstwa państwa członkowskiego UE lub EFTA, lub Zjednoczonego Królestwa, legalnie zamieszkujące na terytorium innego niż RP państwa członkowskiego UE lub EFTA, lub Zjednoczonego Królestwa oraz członkowie rodziny tej osoby zamieszkujący na terytorium państwa członkowskiego UE lub EFTA, lub Zjednoczonego Królestwa, jeżeli nie są osobami podlegającymi obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego ani nie są osobami uprawnionymi do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji

– jeżeli podlegają zgodnie z art. 66 ustawy zdrowotnej obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego albo ubezpieczają się dobrowolnie na zasadach określonych w art. 68 wspomnianej ustawy;

• posiadające obywatelstwo państwa członkowskiego UE lub EFTA, lub Zjednoczonego Królestwa, niezamieszkujące na terytorium państwa członkowskiego UE bądź EFTA, lub Zjednoczonego Królestwa, jeżeli podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego na terytorium RP i są objęte powszechnym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi (ZUS) lub ubezpieczeniem rolniczym (KRUS).

Należy ponadto podkreślić, że ubezpieczonymi są również:

1. studenci i doktoranci, którzy odbywają kształcenie w RP, oraz absolwenci, którzy odbywają w RP obowiązkowy staż, nieposiadający obywatelstwa państwa członkowskiego UE lub EFTA, lub Zjednoczonego Królestwa;
2. członkowie zakonów oraz alumni wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulanci, nowicjusze i junioryści zakonów i ich odpowiednicy, którzy nie mają obywatelstwa państwa członkowskiego UE lub EFTA, lub Zjednoczonego Królestwa, a przebywają na terytorium RP na podstawie wizy, zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, zgody na pobyt ze względów humanitarnych, zgody na pobyt tolerowany lub uzyskali w RP status uchodźcy bądź ochronę uzupełniającą albo korzystają z ochrony czasowej na jej terytorium;
3. odbywający staż adaptacyjny;
4. odbywający kursy języka polskiego oraz kursy przygotowawcze do podjęcia nauki w języku polskim, o których mowa w przepisach odrębnych, nieposiadający obywatelstwa państwa członkowskiego UE lub EFTA, lub Zjednoczonego Królestwa

– jeżeli ubezpieczają się dobrowolnie na zasadach określonych w art. 68 ustawy zdrowotnej.

Opieka zdrowotna dla cudzoziemców – podsumowanie

Wzrost liczby cudzoziemców przebywających w Polsce, zarówno czasowo, jak i na stałe, wiąże się z koniecznością zapewnienia im oraz ich rodzinom odpowiedniej opieki zdrowotnej. Przepisy dotyczące tych kwestii zawarto w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Ustawa ta wskazuje 2 grupy – uprawnionych do świadczeń zdrowotnych ze względu na swój status oraz cudzoziemców będących ubezpieczonymi, którzy podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu obowiązkowo lub na zasadach dobrowolności.