Podział środków w ZUS po rozwodzie - najważniejsze informacje

Orzeczenie rozwodu albo separacji pociąga za sobą ustanie wspólności majątkowej obowiązującej w większości małżeństw od dnia ślubu. Po rozwodzie byli małżonkowie muszą zdecydować, jak podzielić zgromadzony w toku związku majątek. Podział majątku nie dotyczy wyłącznie domu, samochodu czy pieniędzy na rachunku bankowym, lecz także obejmuje składki na subkontach prowadzonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Podział środków w ZUS po rozwodzie - dowiedz się więcej!

Składki wchodzą w skład majątku wspólnego

O ile małżonkowie nie zdecydowali inaczej przed zawarciem związku albo w trakcie jego trwania, zgodnie z ogólną zasadą w ich małżeństwie obowiązywał ustrój tzw. wspólności majątkowej małżeńskiej. Oznacza to, że każdy z małżonków miał swój majątek osobisty, w którego skład wchodziły na przykład rzeczy nabyte przed ślubem oraz te nabyte wskutek dziedziczenia. Małżonkowie razem mieli natomiast majątek wspólny – ruchomości i nieruchomości nabyte po ślubie. W skład tego majątku wchodzą również środki zgromadzone na subkontach ZUS w czasie trwania małżeństwa.

Przykład 1.

Karolina i Mateusz zawarli związek małżeński 1 września 2011 r. Rozwód pomiędzy małżonkami został orzeczony wyrokiem Sądu Okręgowego 10 października 2023 r. Karolina wniosła apelację od wyroku Sądu Okręgowego. Postępowanie odwoławcze przed Sądem Apelacyjnym zakończyło się 1 listopada 2023 r. Wspólność majątkowa małżeńska trwała pomiędzy stronami od 1 września 2011 r. do 1 listopada 2023 r. (tj. do momentu uprawomocnienia się wyroku rozwodowego).

Zgodnie z zapisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w razie:

• rozwodu,
• unieważnienia małżeństwa,
• śmierci małżonka

- kwoty zgromadzone na subkoncie podlegają podziałowi.

Podziałowi podlegają zwaloryzowane:

1. kwoty składek,
2. kwoty odsetek za zwłokę,
3. opłaty prolongacyjne.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami nie wszystkie środki zgromadzone na subkoncie w ZUS podlegają podziałowi – chodzi wyłącznie o te, które strony zgromadziły w czasie trwania wspólności majątkowej.

Przykład 2.

W przykładzie powyżej wspólność majątkowa małżeńska trwała pomiędzy Karoliną a Mateuszem od 1 września 2011 r. do 1 listopada 2023 r. Karolina rozpoczęła swoją pracę zawodową 10 września 2008 r., zaś Mateusz – 14 grudnia 2007 r. Podział majątku obejmie wyłącznie składki wypracowane przez byłych małżonków pomiędzy 1 września 2011 r. a 1 listopada 2023 r., tj. w okresie trwania małżeństwa i ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej.

Podział środków w ZUS po rozwodzie - sąd zwróci się do ZUS

Byli małżonkowie mogą podzielić posiadany wspólnie majątek bez udziału sądu, zawierając w tym celu ugodę, najlepiej w formie aktu notarialnego. Jeżeli zawarcie ugody nie jest możliwe, konieczne jest zwrócenie się do sądu z wnioskiem o podział majątku wspólnego.

We wniosku należy zawrzeć:

• datę i miejsce wniosku;
• sąd, do którego kierowany jest wniosek;
• dane wnioskodawcy (tj. osoby, która składa wniosek);
• dane uczestnika postępowania (tj. drugiego z małżonków);
• informację o tym, co zdaniem wnioskodawcy wchodzi w skład majątku wspólnego;
• proponowany sposób podziału majątku.

Wniosek powinien również zawierać własnoręczny podpis wnioskodawcy oraz odpisy dokumentów, które w ocenie wnioskodawcy są kluczowe dla załatwienia sprawy (na przykład wydruk z księgi wieczystej wspólnego mieszkania, wydruk potwierdzający stan rachunku bankowego, zaświadczenie z ZUS o stanie subkonta). Wniosek o podział majątku wspólnego powinien zostać skierowany do sądu rejonowego, w którego okręgu położony jest majątek stron – zazwyczaj będzie to sąd, w którego okręgu położony jest dom czy mieszkanie byłych małżonków.

Postępowanie o podział majątku wspólnego zakończy się wydaniem postanowienia, w którym sąd określi, co wchodziło w skład majątku wspólnego i w jaki sposób sąd dokonał podziału tego majątku.

Sąd zadecyduje o tym, jak podzielić środki

Podział środków zgromadzonych na subkontach byłych małżonków w ZUS jest przeprowadzany w formie kwotowej, tj. każdemu z byłych małżonków przypada w wyniku dokonania podziału określona kwota zgromadzona na rachunku w ZUS. 

Podstawowym sposobem podziału środków jest podział fizyczny, zazwyczaj po ½ na rzecz każdego z małżonków. 

Wyjątkowo, jeżeli przemawiają za tym szczególne okoliczności, sąd może zadecydować również o innym sposobie podziału środków zgromadzonych na subkoncie w ZUS, a nawet odstąpić od ich podziału. Jak wskazuje się w orzecznictwie sądów, podział środków na subkontach prowadzonych przez ZUS wymaga indywidualnego podejścia „ze szczególnym uwzględnieniem stosunków panujących w małżeństwie przed rozwodem i sytuacji materialnej małżonków po rozwodzie. W sytuacji, gdy jedno ze współmałżonków osiągało bardzo niewielkie dochody, bądź też w ogóle tych dochodów nie posiadało, (przykładowo zajmując się domem i dziećmi) przesunięcie jednostek zgromadzonych w OFE i na subkoncie w ZUS od małżonka »bogatszego« na rzecz małżonka, który ze względów obiektywnych nie uzyskałby w przyszłości emerytury lub uzyskał ją w bardzo niskiej wysokości jest uzasadnione” (por. postanowienie Sądu Okręgowego w Białymstoku z 15 lipca 2016 r., wydane w sprawie o sygn. II Ca 141/16).

Przykład 3.

Małżeństwo Leszka i Katarzyny zostało zakończone poprzez rozwód. W trakcie trwania małżeństwa Leszek pracował jako policjant i środki na jego emeryturę były gromadzone w innym systemie. Przed orzeczeniem rozwodu Leszek przeszedł na emeryturę. Katarzyna pracowała na podstawie umowy o pracę jako księgowa i środki z jej wynagrodzenia były na bieżąco przekazywane na subkonto w ZUS. W toku sprawy o podział majątku wspólnego podziałowi mogłyby podlegać wyłącznie środki zgromadzone na subkoncie Katarzyny w ZUS. W takim wypadku sąd powinien zadecydować, że nie powinno dojść do podziału środków zgromadzonych na subkoncie Katarzyny w ZUS. Podział tych środków w sytuacji braku podziału środków zgromadzonych przez Leszka byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych, po otrzymaniu odpisu postanowienia, dokonuje faktycznego podziału środków na subkontach – tj. część składek zewidencjonowanych na subkoncie, która w wyniku podziału przypada małżonkowi, jest ewidencjonowana na subkoncie tego małżonka. Jeśli były małżonek nie posiadał subkonta w ZUS, taki rachunek zostanie dla niego przez ZUS automatycznie założony.