Relacja z innym partnerem w czasie separacji a wpływ na winę przy rozwodzie

Według najnowszych statystyk liczba rozwodów i separacji orzekanych przez sądy okręgowe maleje, jednakże nie oznacza to, że Polacy się nie rozstają ze swoimi partnerami. Coraz więcej osób decyduje się na życie w nieformalnych związkach. Co w przypadku, kiedy małżeństwo decyduje się na rozwód? Jak na wyrok sądu wpłynie relacja z innym partnerem w czasie separacji?

Różnice między separacją a rozwodem

Separacja a rozwód w wielu aspektach są do siebie bardzo podobne. Separację odróżnia od rozwodu to, że może ona zostać zniesiona.

Separacja podobnie jak rozwód prowadzi do uchylenia wspólnoty małżeńskiej. 

W przypadku separacji nie ma możliwości wstąpienia w związek małżeński z inną osobą.

Zupełność rozkładu pożycia małżeńskiego to sytuacja, kiedy między małżonkami ustały łącznie następujące więzi: fizyczna, gospodarcza oraz uczuciowa. Istnienie przynajmniej jednej z powyższych więzi w chwili orzekania przez sąd o rozwodzie lub separacji będzie prowadzić do uznania, że nie zaszła przesłanka zupełnego rozpadu pożycia, a tym samym sąd nie będzie mógł orzec separacji lub rozwodu.

W praktyce jedno z małżonków może domagać się orzeczenia się separacji, a drugi rozwodu. W takim wypadku sąd orzekający musi uznać, które z żądań jest uzasadnione w świetle przedstawionego przez strony stanu faktycznego i wówczas może orzec rozwód albo separację.

Skutki separacji

Orzeczenie separacji powoduje m.in. następujące skutki:

• ustanowienie rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami dotychczas pozostającymi w ustroju wspólności majątkowej;
• po upływie 300 dni od uprawomocnienia się orzeczenia separacji ustaje przewidziane w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki;
• małżonek traci prawo do dziedziczenia ustawowego po współmałżonku;
• małżonek traci prawo do zachowku po współmałżonku;
• utrata prawa do tzw. ustawowego zapisu naddziałowego przewidzianego w przepisach prawa cywilnego;
• ustaje solidarna odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte w celu zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny;
• małżonkowie tracą możliwość przysposobienia wspólnego oraz powierzenia im wspólnego sprawowania opieki i wykonywania zadań rodziny zastępczej;
• małżonek pozostający w separacji ma nadal prawo do alimentów.

Mimo orzeczenia separacji małżonkowie mają nadal obowiązek wzajemnej pomocy zarówno w zakresie osobistym, jak i majątkowym. Obowiązek ten nie jest ograniczony w czasie, o ile trwa separacja. Jednak ustawodawca nie przewidział żadnych form pozwalających na wyegzekwowanie tego obowiązku w sytuacji, kiedy jedno z małżonków uchyla się od niego.

Wyrok orzekający separację – co powinien zawierać?

Wyrok separacyjny ma te same elementy co wyrok orzekający rozwód, a mianowicie:

• orzeczenie separacji i ustalenie kwestii winy, o ile małżonkowie zgodnie nie wnoszą o orzeczenie separacji bez orzekania o winie lub sąd nie uzna, że żadne z małżonków nie ponosi winy za rozkład pożycia;
• orzeczenie o wysokości alimentów na rzecz małoletnich dzieci;
• orzeczenie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron;
• orzeczenie o sposobie wykonywania kontaktów z małoletnimi dziećmi stron;
• orzeczenie o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania;
• orzeczenie o podziale majątku, o ile sąd orzekający nie uznał, że spowoduje to nadmierną zwłokę w postępowaniu.

Rozpoznanie sprawy o separację

Należy wiedzieć, że separacja jest szczególnym rodzajem sprawy, która może być rozpoznawana w 2 trybach, tj. w procesie albo w postępowaniu nieprocesowym. Co do zasady sąd rozpoznaje sprawę o separację w procesie. Jednakże, gdy separacja ma zostać orzeczona na zgodny wniosek małżonków, którzy nie mają wspólnych małoletnich dzieci, wówczas orzeczenie będzie mogło być wydane w trybie nieprocesowym. 

Wniosek o orzeczenie separacji na zgodny wniosek małżonków nie jest dla sądu wiążący, bo i w tym wypadku konieczne jest zbadanie, czy wystąpił zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, oraz czy orzeczenie separacji nie będzie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Relacja z innym partnerem w czasie separacji

Zdarza się, że postępowanie rozwodowe poprzedza okres separacji, czy to faktycznej, czy prawnej. Wówczas małżonkowie często nawiązują relacje z nowymi partnerami. Jak w takim wypadku przedstawiać się będzie kwestia winy przy złożeniu pozwu o rozwód?

Przykład 1.

Pan Józef i pani Małgorzata byli małżeństwem od 1990 roku. Niedługo po zawarciu związku małżeńskiego pan Józef zaczął nadużywać alkoholu i stosować przemoc wobec żony. Pani Małgorzata kochała męża i liczyła, że orzeczenie separacji pomoże uratować ten związek, dlatego zdecydowała się na orzeczenie separacji z winy męża. Po orzeczeniu separacji z wyłącznej winy pana Józefa małżonkowie nie wrócili do relacji małżeńskiej, a rozkład pożycia nabrał cech trwałości. Kilka lat później pani Małgorzata wystąpiła o formalne orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy męża. Sąd orzekający rozwód uznał, że jest związany orzeczeniem o winie zapadłym w wyroku orzekającym separację małżonków i orzekł rozwód z wyłącznej winy pana Józefa.

W przypadku separacji faktycznej kwestia winy będzie zależeć od tego, kiedy doszło do nawiązania relacji z nowym partnerem.

W wyroku Sądu Najwyższego z 28 września 2000 roku (sygn. IV CKN 112/00) wyrażono pogląd, że „związek jednego z małżonków z innym partnerem w czasie trwania małżeństwa, lecz po wystąpieniu zupełnego i trwałego rozkładu pożycia między małżonkami, nie daje podstawy do przypisania temu małżonkowi winy za ten rozkład”. Powyższe orzeczenie wydane zostało w stanie faktycznym, w którym mąż porzucił żonę i wyjechał za granicę, gdzie zaledwie w 2 tygodnie po przyjeździe nawiązał pożycie fizyczne ze swoją obecną partnerką. Strony nie utrzymywały ze sobą żadnych kontaktów, nie podejmowały żadnych starań o podtrzymanie małżeństwa. Moment, kiedy mąż przestał swe plany życiowe wiązać z żoną, przesądził o tym, że powrót małżonków do pożycia w świetle zasad doświadczenia życiowego stał się niemożliwy, a rozkład pożycia nabrał cech trwałości. Żona kilka lat później zaczęła spotykać się z innym mężczyzną. Przy czym sąd uznał, że jej postępowanie nie miało już wpływu na pogłębienie się rozkładu pożycia między małżonkami.

Przykład 2.

Pan Krystian i pani Renata byli małżeństwem przez 7 lat. Pani Renata otrzymała jednak nagle propozycję pracy w Niemczech i wyjechała za granicę. Początkowo małżonkowie utrzymywali pożycie. Pani Renata często przyjeżdżała do Polski, jednak z czasem jej wizyty był coraz rzadsze. Małżonkowie przestali ze sobą sypiać, prowadzić wspólne gospodarstwo domowe i darzyć się uczuciem. Po roku takiego stanu pani Renata wniosła pozew o rozwód. W tym samym czasie pan Krystian poznał panią Ewę. Po otrzymaniu pozwu pan Krystian przyznał, że małżeństwo istnieje tylko formalnie od jakiegoś czasu i domagał się orzeczenia rozwodu. Po złożeniu odpowiedzi na pozew pani Renata dowiedziała się o relacji męża z inną kobietą i wynajęła detektywa. Materiały dotyczące relacji pana Krystiana i pani Ewy, pani Renata przedłożyła w sądzie i domagała się orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy męża. Sąd, orzekając rozwód, uznał, że nawiązanie relacji przez pana Krystiana z panią Ewą po tym, jak doszło już pomiędzy małżonkami do rozkładu pożycia, nie może stanowić jego zawinienia w rozkładzie pożycia. 

Pojęcie zdrady w orzecznictwie sądów

Nawiązanie relacji z innym partnerem w czasie trwania związku małżeńskiego może być zakwalifikowane jako zdrada. Zdrada jest jedną z częściej powoływanych przyczyn, które doprowadziły do rozpadu małżeństwa. Dlatego też w kwestiach dotyczących zdrady wielokrotnie wypowiadały się zarówno sądy powszechne, jak i Sąd Najwyższy. 

W wyroku Sądu Najwyższego z 16 września 1999 roku (sygn. II CKN 486/98) wyrażono pogląd, że „dochowanie wierności, która stosownie do art. 23 k.r.o. jest jednym z obowiązków każdego z małżonków, nie polega jedynie na utrzymywaniu stosunków płciowych przez małżonków tylko ze sobą i powstrzymywaniu się od kontaktów seksualnych z innymi osobami. Naruszeniem obowiązku wierności jest także takie zachowanie się małżonka, które sprawia pozory naruszenia tego obowiązku. W szczególności jest nim zachowanie się małżonka wobec osoby trzeciej wskazujące na nawiązanie między nimi więzi erotyczno-emocjonalnej, mogące nasuwać podejrzenie zdrady małżeńskiej lub w inny sposób wykraczające poza granice postępowania zakreślone powszechnie przyjętymi normami obyczajowości i przyzwoitości”.

Ponadto w wyroku Sądu Najwyższego z 7 września 1954 roku (sygn. II C 1255/53) uznano, że „dochowanie wierności małżeńskiej nie podlega dyspozycji stron i wobec tego cudzołóstwo stanowi podstawę rozkładu pożycia nawet wtedy, gdy doszło do tego za zgodą współmałżonka”.

Wina za rozkład pożycia

Należy pamiętać, że sąd, oceniając to, który z małżonków jest winny za powstały rozkład małżeństwa, dokonuje tego zawsze przez pryzmat obowiązków małżeńskich wskazanych w treści art. 23 kro, który stanowi, że małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie, są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli. W myśl przepisów kro małżonkowie zobowiązani są do wzajemnej lojalności i przyzwoitego zachowania wobec siebie przez cały czas trwania małżeństwa. Jeśli ich niewłaściwe zachowanie stało się przyczyną rozkładu pożycia, ponoszą tego skutki w postaci możliwości przypisania im winy rozkładu ze wszystkimi tego konsekwencjami, jakie przewiduje ustawa.

Podsumowując, w przeważającej mierze przypadków nawiązanie relacji z nowym partnerem w czasie separacji, kiedy doszło do rozkładu pożycia noszącego znamiona trwałości, nie będzie miało znaczenia dla orzeczenia winy w rozwodzie.