W jakich przypadkach ustala się alimenty przy opiece naprzemiennej?

Przepisy prawa nie definiują pojęcia opieki naprzemiennej, mimo że odwołuje się do niej coraz więcej aktów prawnych, w tym ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, ustawa o świadczeniach rodzinnych czy też ustawa o rodzinnym kapitale opiekuńczym. Jak ustala się alimenty przy opiece naprzemiennej? Przeczytaj w poniższym artykule!

Ustanowienie opieki naprzemiennej

Opieka naprzemienna polega na sprawowaniu przez rodziców opieki nad dzieckiem naprzemiennie w podobnych ustalonych wcześniej okresach. 

W praktyce wygląda to tak, że przez okres jednego lub więcej tygodni dziecko przebywa u matki, aby w następnym tygodniu lub tygodniach proporcjonalnie do czasu spędzonego u matki pozostawać pod opieką ojca.

Najważniejszym kryterium, jakim kieruje się sąd, ustalając opiekę naprzemienną, jest kryterium dobra dziecka.

Opieka naprzemienna jest sposobem wykonywania władzy rodzicielskiej. Z uwagi na to, aby wykonywanie opieki naprzemiennej było możliwe, oboje rodzice muszą posiadać pełną władzę rodzicielską.

Opieka naprzemienna nie jest regułą, nawet kiedy rodzice mają pełną władzę rodzicielską. Z punktu widzenia opieki naprzemiennej najistotniejsze jest współdziałanie rodziców przy jej sprawowaniu, które będzie co najmniej utrudnione, a wręcz niemożliwe, jeśli rodzice dziecka są skonfliktowani czy też nie potrafią się porozumiewać ze sobą w kwestiach dotyczących wspólnego dziecka.

Przykład 1.

Pan Tomasz zamieszkuje w Zakopanem, a jego była żona pani Zofia mieszka w Białymstoku. Pan Tomasz i pani Zofia mają dwoje wspólnych dzieci – Jakuba i Annę. Dzieci stron są uczniami szkoły podstawowej. W takiej sytuacji opieka naprzemienna wydaje się niewłaściwym rozwiązaniem, nie da się bowiem jej pogodzić z obowiązkiem szkolnym dzieci realizowanym w normalnych warunkach.

Przykład 2.

Pan Adam i jego była żona pani Zofia są ze sobą silnie skonfliktowani, o czym świadczą liczne postępowania wszczynane pomiędzy stronami. Mają oni wspólną córkę Katarzynę. W takiej sytuacji opieka naprzemienna wydaje się niewłaściwym rozwiązaniem, z uwagi bowiem na konflikt pomiędzy rodzicami małoletniej nie da się jej w sposób prawidłowy wykonywać.

Opieka naprzemienna powinna wynikać z woli stron. Nadal sądy nie są przychylne, aby stosować to rozwiązanie bez zgody obojga rodziców dziecka, dlatego też w sytuacji sprzeciwu jednego z nich co do ustanowienia opieki naprzemiennej sąd tego nie zrobi, uznając, że brakuje porozumienia między rodzicami, a to z kolei uzasadnia konieczność ustalenia miejsca pobytu małoletniego z jednym z rodziców, podczas gdy drugi będzie miał uregulowane kontakty z dzieckiem. Co w przypadku podziału obowiązków? Czy alimenty przy opiece naprzemiennej są równomierne?

Alimenty przy opiece naprzemiennej

Oczywiste jest, że przebywając u każdego z rodziców w określonych okresach, dziecko będzie utrzymywane przez rodzica, u którego dziecko aktualnie przebywa i w ten sposób będą oni realizować obowiązek alimentacyjny. Dlatego też z reguły alimenty przy opiece naprzemiennej należne od rodziców na rzecz dziecka zostaną zniesione. Takie rozwiązanie najczęściej będzie miało miejsce w przypadku zawarcia porozumienia rodzicielskiego, w którym rodzice nie będą nawet precyzować wysokości alimentów, a jedynie wskażą, że każde z nich ponosi koszty utrzymania małoletniego dziecka po połowie.

W sytuacji braku porozumienia rodzicielskiego sąd zdecyduje o ustaleniu alimentów uiszczanych przez jednego rodzica do rąk drugiego, nawet jeśli ustanowiona została opieka naprzemienna.

Podobnie w sytuacji dysproporcji w zarobkach rodziców celem utrzymania równego poziomu życia małoletniego dziecka sąd może zasądzić od jednego rodzica, który jest lepiej sytuowany, wyższe alimenty niż od drugiego.

Przykład 3.

Pan Jan i pani Janina są po rozwodzie i mają wspólne dziecko – Jakuba. Została ustalona opieka naprzemienna. Jakub przez dwa tygodnie znajduje się pod opieką ojca, a przez kolejne dwa pod opieką matki. Pan Jan  jest lekarzem i miesięcznie zarabia kwotę 40 000 zł. Pani Janina jest pielęgniarką i miesięcznie zarabia kwotę 4500 zł. W tej sytuacji sąd może nałożyć na pana Jana alimenty wyższe niż koszty utrzymania dziecka w czasie pobytu u ojca, zobowiązując go do zapłaty określonej kwoty na rzecz dziecka do rąk byłej żony, a to z uwagi na to, że ojciec dziecka zarabia prawie 10-krotnie więcej niż jego matka.

Przykładowe rozstrzygnięcie przy opiece naprzemiennej

Przykładowe rozstrzygnięcie sądu dotyczące opieki naprzemiennej może wyglądać w następujący sposób.

Sąd postanawia:

1. powierzyć obojgu rodzicom władzę rodzicielską nad małoletnimi Janem wykonywaną w formie opieki naprzemiennej, ustalając, że miejsce zamieszkania dziecka jest przy matce, a miejsce pobytu dziecka zgodnie z orzeczoną opieką naprzemienną – jak w wyroku;
2. ustalić, że powtarzające się okresy opieki naprzemiennej nad małoletnim przypadają od pierwszej soboty po uprawomocnieniu się niniejszego orzeczenia od godz.10.00 do kolejnej soboty do godziny 10.00, przy czym dziecko będzie przebywać przez tydzień pod opieką matki, a następnie ojca, a potem naprzemiennie z zastrzeżeniem, że:
1. w okresie świąt: w latach parzystych dziecko spędza z matką czas od godz. 8.00 w Wigilię do godziny 19.00 w dniu 26 grudnia oraz w godzinach od 8.00 w dniu Pierwszego Dnia Świąt Wielkanocnych do godziny 19.00 Drugiego Dnia Świąt Wielkanocnych, natomiast z ojcem okres od 26 grudnia od godziny 19.00 do 1 stycznia roku następnego do godziny 19.00; natomiast w latach nieparzystych dziecko spędza z ojcem czas od godz. 08.00 w Wigilię do godziny 19.00 26 grudnia oraz w godzinach od 8.00 w dniu Pierwszego Dnia Świąt Wielkanocnych do godziny 19.00 Drugiego Dnia Świąt Wielkanocnych, natomiast z matką okres od 26 grudnia od godziny 19.00 do 1 stycznia roku następnego do godziny 19.00 niezależnie od tego, jak przypadnie opieka naprzemienna,
2. w okresie wakacji letnich dziecko spędza z ojcem pierwszy i drugi tydzień lipca i sierpnia, natomiast z matką trzeci i czwarty tydzień lipca i sierpnia, niezależnie od tego, jak przypadnie opieka naprzemienna,
3. wyżej wyznaczone okresy opieki mogą być okazjonalnie modyfikowane, skracane lub wydłużane w razie zajścia szczególnych okoliczności niezawinionych przez strony, jednakże za obopólną zgodą stron, wówczas dziecko przebywa pod pieczą drugiego rodzica,
4. małoletni jest odbierany przez rodzica, który opiekę w danym okresie przejmuje, z miejsca zamieszkania drugiego z rodziców;
3. kosztami utrzymania małoletniego syna stron obciąża oboje rodziców, ustalając udział w równej wysokości każdego rodzica w tych kosztach.

Opieka naprzemienna a 500+

Jeśli chodzi o świadczenie wychowawcze, tzw. 500+, w wypadku ustalenia opieki naprzemiennej kwotę świadczenia wychowawczego ustala się każdemu z rodziców w wysokości połowy kwoty przysługującego za dany miesiąc świadczenia wychowawczego.

Przykład 4.

Pan Jan i pani Janina mieszkają w Warszawie. Mają wspólne dziecko, Jakuba, i ustaloną opieką naprzemienną. Jakub przez dwa tygodnie znajduje się pod opieką ojca, a przez kolejne dwa pod opieką matki. Przysługujące świadczenie wychowawcze w wysokości 500 zł wypłacane będzie w częściach po 250 zł dla matki i 250 zł dla ojca małoletniego.

Opieka naprzemienna a rodzinny kapitał opiekuńczy

W przypadku opieki naprzemiennej rodzicom przysługuje również rodzinny kapitał opiekuńczy. 

Świadczenie to nie zależy od dochodu rodziny i wynosi maksymalnie do 12 000 zł na drugie i każde kolejne dziecko, jeżeli dziecko to wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu matki lub ojca.

Celem kapitału jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych.

Rodzice nie tracą prawa do świadczenia mimo śmierci pierwszego dziecka, chyba że śmierć nastąpiła przed urodzeniem się drugiego czy kolejnego dziecka albo przyjęciem ich na wychowanie.