Niepełnoletnia matka ma prawo do świadczenia rodzicielskiego

Świadczenia rodzicielskie niewątpliwe związane są z faktem urodzenia dziecka. W rzeczywistości taka sytuacja może dotyczyć nie tylko pełnoletnich kobiet. Czy niepełnoletnia matka ma prawo do tego rodzaju świadczeń? Okazuje się, że tak, jednak czy musi spełnić dodatkowe warunki w tym zakresie?

Czym jest świadczenie rodzicielskie?

Świadczenie rodzicielskie jest formą finansowego wsparcia dla osób, którym urodziło się dziecko. Obecnie jego wysokość wynosi 1000 zł i może być wypłacane:

• matce albo ojcu dziecka – ojcu tylko wtedy, gdy dojdzie do skrócenia okresu pobierania świadczenia rodzicielskiego na wniosek matki dziecka po wykorzystaniu przez nią tego świadczenia za okres co najmniej 14 tygodni od dnia urodzenia dziecka lub w przypadku śmierci matki dziecka albo porzucenia dziecka przez matkę;
• opiekunowi faktycznemu dziecka (tj. osobie faktycznie opiekującej się dzieckiem, jeżeli wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka) w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do ukończenia 10. roku życia;
• rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do ukończenia 10. roku życia;
• osobie, która przysposobiła dziecko, w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do ukończenia 10. roku życia

Świadczenie rodzicielskie należy do kategorii świadczeń czasowych, co oznacza, że może być wypłacany tylko przez z góry określony termin. Zgodnie z obowiązującymi przepisami świadczenie to przysługuje przez okres:

• 52 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,  przysposobienia jednego dziecka lub objęcia opieką jednego dziecka;
• 65 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,  przysposobienia dwojga dzieci lub objęcia opieką dwojga dzieci;
• 67 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,  przysposobienia trojga dzieci lub objęcia opieką trojga dzieci;
• 69 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,  przysposobienia czworga dzieci lub objęcia opieką czworga dzieci;
• 71 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie,  przysposobienia pięciorga i więcej dzieci lub objęcia opieką pięciorga i więcej dzieci.

Kiedy mamy do czynienia z osobą pełnoletnią?

Zanim przejdziemy do kwestii pobierania świadczenia rodzicielskiego przez niepełnoletnią matkę, najpierw należy wyjaśnić, kiedy tak naprawdę uzyskuje się status osoby pełnoletniej. Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami pełnoletniość nabywa się co do zasady wraz  z ukończeniem 18. roku życia. Powoduje to automatyczne nabycie pełnej zdolności do czynności prawnych, a więc nieograniczonej możliwości zaciągania zobowiązań i nabywania wszelkiego rodzaju praw. Okazuje się jednak, że pełnoletniość można nabyć przez ślub w znacznie młodszym wieku, choć dotyczy to wyłącznie kobiet.

Zgodnie z treścią art. 10 § 2 Kodeksu cywilnego przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje pełnoletność. Nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa. Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jasno wskazują, że możliwość zawarcia związku małżeńskiego przez osobę niepełnoletnią dotyczy wyłącznie kobiety, która ukończyła co najmniej 16. rok życia i to tylko wtedy, gdy przemawiają za tym szczególne okoliczności danej sprawy. W praktyce z taką sytuacją będziemy mieli do czynienia najczęściej wtedy, gdy niepełnoletnia jest w ciąży i chce zawrzeć ślub z ojcem jej dziecka lub innym mężczyzną. Wówczas, jeśli sąd rodzinny i opiekuńczy wyrazi zgodę na zawarcie takiego małżeństwa, kobieta zyskuje pełnoletniość, nawet jeśli nie ma ukończonych 18 lat. Warto także podkreślić, że rozwiązanie małżeństwa jeszcze przed ukończeniem przez nią tego wieku nie powoduje utraty statusu osoby pełnoletniej.

Świadczenie rodzicielskie dla niepełnoletniej

Przepisy nie zakazują przyznawania świadczenia rodzicielskiego dla niepełnoletniej matki dziecka. Co więcej – bez znaczenia jest także zakres zdolności do czynności prawnych kobiety. W praktyce możliwa jest więc sytuacja, w której matka ma już ukończone 18 lat, jednak nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych (np. z powodu jej ubezwłasnowolnienia) – nie przekreśla to jednak jej szans na uzyskanie świadczenia rodzinnego.

Przez dłuższy okres część prawników uważała, że pełnoletniość matki jest jedną z przesłanek uprawniających ją do pobierania omawianego świadczenia. Obecnie coraz bardziej odchodzi się od takiego stanowiska – przepisy warunkujące przyznawanie świadczenia rodzicielskiego nie wymagają bowiem spełnienia takiej przesłanki. Co więcej, wymaganie, aby matka dziecka była osobą pełnoletnią lub posiadała pełną zdolność do czynności prawnych, byłoby naruszeniem zasady równości i sprawiedliwości społecznej, która została wyrażona wprost w Konstytucji RP. Dodatkowo takie działanie byłoby przejawem dyskryminacji ze względu na wiek.

O prawie niepełnoletniej matki do świadczenia rodzinnego stało się głośno wskutek wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 6 października 2021 roku (sygn. akt II SA/Gl 945/21). W całej sprawie prezydent miasta odmówił przyznania niepełnoletniej kobiecie prawa do omawianego świadczenia, powołując się na fakt jej wieku. Zdaniem organu matka dziecka sama pozostawała pod władzą rodzicielską i nie miała pełnej zdolności do czynności prawnych, co miało uniemożliwić jej staranie się o świadczenie rodzicielskie. Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy wydaną decyzję administracyjną, wskutek czego sprawa została skierowana do WSA. Sąd orzekł, że świadczenie powinno zostać przyznane kobiecie, ponieważ ustawodawca wprowadza zamknięty katalog osób uprawnionych do jego otrzymania. Co więcej, nie wskazuje na dodatkowe warunki, które musi spełnić kobieta – wystarczający jest sam fakt, że jest ona matką dziecka, natomiast wiek, w którym je urodziła, nie ma żadnego prawnego znaczenia.

Niepełnoletnia matka ma prawo do świadczenia rodzicielskiego

Wiemy już, że niepełnoletnia kobieta, która urodzi dziecko, ma pełne prawo do świadczenia rodzicielskiego. Aby otrzymać stosowne wsparcie finansowe, niezbędne jest jednak złożenie prawidłowo wypełnionego wniosku o jego wypłatę. Z racji posiadania ograniczonej zdolności do czynności prawnych niepełnoletnia matka nie ma możliwości skutecznego złożenia takiego pisma do właściwego urzędu. Musi zrobić to za nią jej przedstawiciel ustawowy – rodzic albo wyznaczony przez sąd prawny opiekun.

Złożenie wniosku o przyznanie świadczenia rodzicielskiego przez przedstawiciela ustawowego albo prawnego opiekuna nie jest błędem i nie może być z tego powodu odrzucone przez organ administracyjny. Jeśli tak by się jednak stało, warto powołać się na wydany w tym zakresie wyrok WSA w Gliwicach i złożyć stosowne odwołanie do właściwego Samorządowego Kolegium Odwoławczego.

Podsumowanie

Niepełnoletnia matka ma prawo do świadczenie rodzicielskiego niezależnie od tego, w jakim wieku urodziła swoje dziecko. Wniosek o wypłatę tego świadczenia powinna jednak złożyć za pośrednictwem swojego przedstawiciela ustawowego (rodzica) albo sądowego opiekuna prawnego. W przypadku odmowy wypłaty omawianego świadczenia konieczne jest złożenie odwołania do SKO, a gdyby nie było to skuteczne – skargi do właściwego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.