Macierzyński lub choroba małżonka a prawo do zasiłku opiekuńczego dla drugiego rodzica
Zasiłek opiekuńczy przysługuje w określonych prawem przypadkach zarówno matce, jak i ojcu dziecka. W celu uzyskania uprawnień do zasiłku niezbędnym warunkiem jest pozostawanie z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym podczas sprawowania opieki. W jakich sytuacjach o zasiłek opiekuńczy może wystąpić drugi rodzic? Czy korzystanie przez małżonka z urlopu macierzyńskiego lub przebywanie na zwolnieniu lekarskim stanowi wystarczający powód do wystąpienia z wnioskiem o wspomniany zasiłek? Wyjaśnienia czy ubezpieczony ma prawo do zasiłku opiekuńczego przedstawiamy w niniejszym artykule.
Zasiłek opiekuńczy – informacje ogólne dotyczące świadczenia
Zasiłek opiekuńczy jest jednym ze świadczeń wypłacanych na podstawie przepisów Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej dalej ustawą zasiłkową.
W art. 32–35 ustawy zasiłkowej zawarto regulacje prawne dotyczące przyznawania i wypłaty zasiłku opiekuńczego.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu z obowiązku świadczenia pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem zdrowym – w określonych w ustawie zasiłkowej warunkach, dzieckiem chorym, dzieckiem niepełnosprawnym lub innym członkiem rodziny.
W odniesieniu do dziecka zdrowego decydującymi kryteriami dla przyznania omawianego zasiłku są wiek dziecka (nie dłużej niż do ukończenia przez nie 8 lat) oraz fakt zaistnienia poniżej wskazanych okoliczności:
- nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko, a także choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą;
- porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi bądź rodzicowi sprawowanie opieki;
- pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych.
Jeśli chodzi o dziecko chore, to warunkiem uzyskania zasiłku opiekuńczego jest wiek dziecka – świadczenie przysługuje do ukończenia przez dziecko 14 lat.
W przypadku chorego dziecka legitymującego się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji – wiek ten ulega wydłużeniu do ukończenia przez dziecko 18 lat.
W odniesieniu do innego chorego członka rodziny wymagającego osobistej opieki nie przewidziano żadnego limitu wiekowego.
Za dzieci, o których była mowa wyżej, uważa się dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie.
Za członków rodziny uważa się natomiast małżonka, rodziców, rodziców dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat – jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.
Inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie a prawo do zasiłku opiekuńczego
Przepisy art. 34 ustawy zasiłkowej wskazują, jaki wpływ na prawo do zasiłku opiekuńczego ma fakt pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym innych członków rodziny mogących zapewnić opiekę dziecku lub innemu członkowi rodziny wymagającemu osobistej opieki.
Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny.
Powyższy warunek nie dotyczy jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat.
Co to właściwie oznacza? Wyjątek od ogólnej zasady dotyczący sprawowania opieki nad dzieckiem do lat 2 jest równoznaczny z tym, że ubezpieczony ma prawo do zasiłku opiekuńczego także wówczas, gdy we wspólnym gospodarstwie domowym pozostają inni członkowie rodziny mający możliwość zapewnienia dziecku opieki.
Przykład 1.
Pracownik będący ojcem dziecka złożył wniosek o zasiłek opiekuńczy w związku z zamiarem sprawowania osobistej opieki nad chorym dzieckiem, które ukończyło pierwszy rok życia. W gospodarstwie domowym pozostaje również matka dziecka korzystająca z urlopu macierzyńskiego, zdolna do sprawowania opieki nad chorym dzieckiem. Mimo tego faktu pracownik może nabyć prawo do zasiłku opiekuńczego, ponieważ dziecko nie ukończyło 2 lat. W tym przypadku ma zastosowanie wyłączenie przewidziane w art. 34 ustawy zasiłkowej.
Należy pamiętać, że nie każda osoba znajdująca się we wspólnym gospodarstwie domowym może być uznana za zdolną do faktycznego sprawowania opieki – chodzi tu przede wszystkim o takie czynniki, jak stan jej zdrowia oraz status prawny. Oznacza to zatem, że członkiem rodziny pozostającym we wspólnym gospodarstwie domowym, który nie spełnia warunków do realnego sprawowania opieki, jest osoba:
- niezdolna do pracy z powodu choroby;
- niepełnosprawna w stopniu uniemożliwiającym jej lub znacznie ograniczającym możliwość opieki;
- w podeszłym wieku o ograniczonej sprawności fizycznej albo psychicznej;
- niemająca obowiązku sprawowania osobistej opieki na podstawie przepisów prawa.
Przykład 2.
Pracownica-matka dziecka wystąpiła o przyznanie jej zasiłku opiekuńczego w związku z koniecznością osobistego sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku 7 lat. Jednocześnie pracownica poinformowała, że we wspólnym gospodarstwie domowym pozostaje ojciec dziecka oraz babcia dziecka, przy czym małżonek ma orzeczoną niezdolność do pracy, natomiast babcia jest osobą w podeszłym wieku – z orzeczonym znacznym stopniem niepełnosprawności, która porusza się po mieszkaniu wyłącznie na wózku inwalidzkim. Pracownica złożyła stosowne oświadczenie o stanie zdrowia ojca dziecka oraz babci dziecka. W tej sytuacji pracownica ma prawo do zasiłku opiekuńczego, mimo że we wspólnym gospodarstwie domowym pozostają jeszcze dwie osoby. Problem polega jednak na tym, że żadna z tych osób – ze względu na stan zdrowia – nie ma możliwości zapewnienia odpowiednich warunków opieki w stosunku do chorego dziecka.
Za członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, które nie mogą sprawować osobistej opieki, uznaje się ponadto:
- osoby zajmujące się prowadzeniem gospodarstwa rolnego;
- osoby prowadzące pozarolniczą działalność, które wykonują ją w z góry określonych okresach.
Macierzyński lub choroba małżonka a prawo do zasiłku opiekuńczego dla drugiego rodzica – podsumowanie
Zasiłek opiekuńczy przysługuje w ściśle określonych w ustawie zasiłkowej przypadkach. Co do zasady wspomniany zasiłek nie należy się, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Ograniczenie to nie obowiązuje jednak w odniesieniu do opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat. Członkiem rodziny pozostającym we wspólnym gospodarstwie domowym, mającym zapewnić opiekę dziecku lub innej osobie, nie może być m.in. osoba chora, osoba w podeszłym wieku będąca niesprawną w znacznym stopniu, jak również osoba prowadząca gospodarstwo rolne lub pozarolniczą działalność w ustalonych z góry okresach.
