Świadczenie z ZUS-u z powodu śmierci – co w takiej sytuacji?

Osoba uprawniona do świadczeń z ZUS-u otrzymuje je w okresie, na jaki je przyznano lub bezterminowo do czasu śmierci, jeśli świadczenia te są przyznawane na stałe jak np. emerytura. Czym jest niezrealizowane świadczenie z ZUS-u z powodu śmierci i komu przysługuje?Wyjaśniamy poniżej.

Czym jest niezrealizowane świadczenie z ZUS-u z powodu śmierci?

Niezrealizowane świadczenie z ZUS-u z powodu śmierci to takie świadczenie z ZUS-u, do którego zmarły był uprawniony przed śmiercią, ale go nie pobrał lub nie zostało mu ono wypłacone. 

Przykład 1. 

Czy po śmierci pana Bronisława, który zmarł 23 marca 2024 roku, ZUS wypłaci przysługujące mu świadczenia, choć został poinformowany o jego zgonie? W tym konkretnym przypadku ZUS może wypłacić to niezrealizowane świadczenie za marzec 2024 roku na wniosek, jeśli wystąpią o jego wypłatę osoby uprawnione do tego na mocy przepisów prawa.

Przykład 2. 

Czy dzieci pana Romana, który zmarł w maju 2024 roku, będąc wdowcem i emerytem, mają prawo do otrzymania emerytury ojca za maj 2024 roku, gdy ojciec zmarł i nie pobrał tego świadczenia, jeśli każde z nich zamieszkiwało osobno? ZUS wypłaci dzieciom pana Romana kwotę niezrealizowanego świadczenia pod warunkiem, że złożą w tej sprawie wniosek.

Uprawnieni do renty rodzinnej

Prawo do renty rodzinnej przysługuje:

• współmałżonkowi zmarłego,

• dzieciom zmarłego,

• wnukom zmarłego,

• rodzeństwu zmarłego,

• rodzicom zmarłego.

Prawo do renty rodzinnej przysługuje wdowie lub wdowcowi, którzy w chwili śmierci współmałżonka ukończyli 50 lat lub byli niezdolni do pracy. 

Renta rodzinna przysługuje również osobom, które nie osiągnęły 50. roku życia, wychowującym co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym, które nie ukończyły 16. roku życia. W przypadku gdy dziecko, wnuk lub rodzeństwo zmarłego uczy się, wdowie lub wdowcowi przysługuje renta rodzinna po zmarłym małżonku do 18. roku życia dziecka. 

Po śmierci małżonka wdowie lub wdowcowi przysługuje również renta rodzinna w przypadku sprawowania opieki nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy.

Uprawnienie do renty rodzinnej przysługuje również wdowie, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy w okresie nie dłuższym niż 5 lat od śmierci męża lub od zaprzestania wychowywania dziecka do ukończenia przez nie 16. roku życia lub dziecka uczącego się do ukończenia przez nie 18. roku życia, lub zaprzestania opieki nad dzieckiem uznanym za całkowicie niezdolne do pracy.

Małżonek po rozwodzie oraz wdowiec lub wdowa, którzy w chwili śmierci współmałżonka nie pozostawali z nim w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, będą mieć prawo do renty rodzinnej po spełnieniu ogólnych warunków wymaganych od wdowy lub wdowca, ale tylko w sytuacji, gdy w chwili śmierci współmałżonka mieli prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem sądowym lub ugodą sądową.

Przepisy prawa przewidują wyjątek w przypadku wdowy, która jest rozwiedziona lub pozostawała w separacji, przyznając jej prawo do renty rodzinnej pod warunkiem, że udowodni otrzymywanie od współmałżonka alimentów na podstawie porozumienia między rozwiedzionymi lub pozostającymi w separacji małżonkami.

Rodzice zmarłego mają prawo do renty rodzinnej, o ile spełniają kryteria, jakie wymagane są w przypadku współmałżonka, a dodatkowo, jeśli zmarły w sposób znaczący przyczyniał się do ich utrzymania.

Dzieci własne zmarłego, dzieci drugiego małżonka zmarłego oraz dzieci przysposobione, mają zawsze prawo do renty rodzinnej do ukończenia 16 lat, a w sytuacji, gdy nadal się uczą – do czasu ukończenia 25 lat oraz bez względu na wiek, jeśli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 lat lub w przypadku kontynuowania nauki w szkole przed ukończeniem 25 lat.

Nadto prawo do renty rodzinnej przysługuje przyjętym co najmniej na rok przed śmiercią na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnukom i rodzeństwu oraz innym dzieciom z wyjątkiem dzieci, które były wychowywane i utrzymywane w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka.

Udział w postępowaniu o niewypłacone świadczenie

Małżonek, dzieci, z którymi osoba zmarła prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, małżonek i dzieci, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, inni członkowie rodziny uprawnieni do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba, mają prawo do udziału w postępowaniu o świadczenia niewypłacone wskutek śmierci osoby, która o te świadczenia wystąpiła.

Przedawnienie roszczenia o niewypłacone świadczenie 

Roszczenia o wypłatę świadczeń niezrealizowanych podlegają przedawnieniu. 

Przykład 3. 

Czy pani Teodozja może wystąpić do ZUS-u o niezrealizowane świadczenie przysługujące z tytułu emerytury jej matki, jeżeli zmarła ona 16 października 2014 roku? Z uwagi na to, że mamy 2024 rok, pani Teodozja nie może wystąpić do ZUS-u o wypłatę niezrealizowanego świadczenia, ponieważ uległo ono przedawnieniu 16 października 2015 roku.

Przykład 4. 

Czy ZUS wypłaci panu Władysławowi niezrealizowane świadczenie przysługujące jego żonie, która zmarła 21 marca 2024 roku, jeżeli mężczyzna złoży wniosek o jego wypłatę 17 czerwca 2024 roku? W tym przypadku pam Władysław składa wniosek o wypłatę niezrealizowanego świadczenia w ustawowym terminie, wobec czego ZUS ma obowiązek je wypłacić, jeśli nie zostało zrealizowane, a zmarła małżonka miala do niego prawo.

Podział świadczenia wypłaconego pomiędzy uprawnionych

Należy pamiętać, że jeśli o wypłatę świadczenia niezrealizowanego występuje więcej niż 1 osoba, kwotę należnego do wypłaty świadczenia niezrealizowanego ZUS dzieli na liczbę osób ubiegających się o jego wypłatę w równych częściach.

Przykład 5. 

W jaki sposób ZUS wypłaci dzieciom pana Stanisława, który zmarł w 2024 roku, będąc wdowcem i emerytem, niezrealizowane świadczenie z tytułu jego emerytury za kwiecień 2024 roku, jeżeli mężczyzna nie pobrał tego świadczenia, a każde z dwójki jego dzieci zamieszkiwało osobno? ZUS wypłaci dzieciom pana Stanisława kwotę niezrealizowanego świadczenia po połowie, jeśli złożą wniosek o jego wypłatę.

Wniosek o wypłatę niezrealizowanego świadczenia

ZUS na wniosek uprawnionych wypłaci niezrealizowane świadczenie. Aby to nastąpiło, należy w terminie 12 miesięcy od śmierci zmarłego, któremu przysługiwało niezrealizowane świadczenie, dopełnić następujących formalności – złożyć wniosek o niezrealizowane świadczenie na formularzu ENS i załączyć następujące dokumenty:

• odpis aktu zgonu zmarłego uprawnionego do świadczenia niezrealizowanego, chyba że został złożony wcześniej do ZUS-u;

• w przypadku małżonka: odpis aktu małżeństwa;

• w przypadku dzieci: odpis aktu urodzenia;

• oświadczenie lub inne dowody, które potwierdzają, że wnioskodawca prowadził wspólne gospodarstwo domowe ze zmarłym lub przyczyniał się do jego utrzymania.

Druk wniosku ENS o niezrealizowane świadczenie dostępny jest w placówkach ZUS-u, na stronie internetowej czy platformie PUE ZUS.

Wniosek wraz z wymaganymi załącznikami można złożyć do ZUS-u:

• osobiście w każdej placówce,

• listownie,

• elektronicznie przez Platformę Usług Elektronicznych ZUS.

Załatwienie sprawy wypłaty niezrealizowanego świadczenia 

Po złożeniu wniosku o wypłatę niezrealizowanego świadczenia ZUS wyda decyzję w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do jej wydania.

Podatek od wypłaconego świadczenia 

Od wypłacanego uprawnionym niezrealizowanego świadczenia ZUS potrąca podatek i odprowadza go do właściwego urzędu skarbowego, a przy zakończeniu roku podatkowego przesyła uprawnionym do wypłaty informację o dochodach – PIT-11 celem rozliczenia się z podatku za to świadczenie.

Podsumowanie

Podsumowując, po śmierci uprawnionego najbliższe osoby mogą w ciągu roku od daty jego śmierci wystąpić o wypłatę niezrealizowanego świadczenia. Nie warto zwlekać ze złożeniem takiego wniosku, ponieważ roszczenie po upływie 12 miesięcy od śmierci uprawnionego do wypłaty świadczenia zmarłego się przedawnia.