Renta inwalidzka – ile wynosi i kto ma do niej prawo?

Na skróty

Renta inwalidzka ma na celu pomoc finansową osobom całkowicie lub częściowo niezdolnym do wykonywania pracy zarobkowej. Świadczenie przyznawane jest w formie pieniężnej z ubezpieczenia rentowego lub w przypadku niezdolności do pracy powstałej wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej – z ubezpieczenia wypadkowego. Jakie warunki należy spełnić, aby uzyskać prawo do renty inwalidzkiej? Podpowiadamy w artykule!

Renta inwalidzka z ubezpieczenia rentowego

Uprawnione do renty inwalidzkiej z ubezpieczenia rentowego są osoby, które spełniają jednocześnie następujące warunki:

są niezdolne do pracy;
legitymują się wymaganymi okresami składkowymi i nieskładkowymi;
niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych określonych w ustawie, tj.: okres ubezpieczenia, zatrudnienia, pobierania zasiłku macierzyńskiego, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, czynnej służby wojskowej, służby w Policji, Straży Granicznej, Urzędzie Ochrony Państwa, Służbie Celnej, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

W przypadku osoby całkowicie niezdolnej do pracy, która legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym 20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn, nie stosuje się przepisu dotyczącego okresu powstania niezdolności do pracy.

Wymagane do przyznania renty inwalidzkiej okresy składkowe i nieskładkowe wynoszą łącznie co najmniej:

1 rok – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;
2 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;
3 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;
4 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;
5 lat – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Zobacz też

Renta inwalidzka z ubezpieczenia wypadkowego

Renta inwalidzka z ubezpieczenia wypadkowego przyznawana jest osobom niezdolnym do pracy z powodu wypadku lub choroby zawodowej.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 Ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych wypadek przy pracy definiuje się jako nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło:

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Chorobami zawodowymi nazywamy choroby, które zostały spowodowane szkodliwymi czynnikami w miejscu pracy lub sposobem wykonywania pracy i znajdują się w w wykazie chorób zawodowych w Rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie chorób zakaźnych.

Renta z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej jest przyznawana osobom, które są niezdolne do pracy na skutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej oraz są objęte ubezpieczeniem wypadkowym. Co ważne, na rentę nie mogą liczyć osoby, które przyczyniły się do powstania wypadku poprzez umyślne naruszenie przepisów o ochronie życia i zdrowia lub wskutek rażącego niedbalstwa.

Orzeczenie o niezdolności do pracy

W rozumieniu Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych osobą niezdolną do pracy jest osoba, „która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji”.

Niezdolność do pracy podlega ocenie przez lekarza orzecznika zakładu, który następnie wydaje orzeczenie zawierające:

stopień niezdolności do pracy,
datę powstania niezdolności do pracy,
trwałość bądź przewidywany okres niezdolności do pracy lub okresu niezdolności do samodzielnej egzystencji,
przyczynę powstałej niezdolności do pracy,
celowość przekwalifikowania zawodowego.

W sytuacji, gdy data powstania niezdolności do pracy jest nieznana i niemożliwa do określenia, za datę powstania niezdolności do pracy uważa się datę zakończenia okresu powstawania niezdolności do pracy (jeżeli istnieje możliwość ustalenia tego okresu) lub datę złożenia wniosku (jeżeli nie można ustalić okresu powstawania niezdolności do pracy).

Podczas oceny stopnia niezdolności do pracy, jej przewidywanego czasu trwania oraz prognoz dotyczących odzyskania zdolności do pracy bierze się pod uwagę:

stopień naruszenia sprawności organizmu oraz szanse na jej odzyskanie poprzez procedury lecznicze i zabiegi rehabilitacyjne;
zdolność wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej oraz słuszność przekwalifikowania zawodowego, uwzględniając rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, wykształcenie, wiek oraz predyspozycje psychofizyczne.

Niezdolność do pracy orzeka się na okres wynoszący nie więcej niż 5 lat. Ta zasada nie dotyczy przypadków, dla których nie przewiduje się szans na odzyskanie zdolności do pracy przed upływem tego okresu!

Rodzaje renty z tytułu niezdolności do pracy

Osobie spełniającej warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje:

renta stała – w przypadku trwałej niezdolności do pracy, która nie prognozuje przywrócenia sprawności i odzyskania zdolności do pracy;
renta okresowa – w przypadku okresowej niezdolności do pracy, dla której istnieją przesłanki dotyczące odzyskania zdolności do pracy;
renta szkoleniowa – dotycząca osób, u których stwierdzono niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie i orzeczono przekwalifikowanie zawodowe.

Ile wynosi renta inwalidzka 2024?

Renta inwalidzka podlega corocznej waloryzacji. Od 1 marca 2023 roku do końca lutego 2024 roku najniższa renta z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia rentowego wynosi 1191,33 zł miesięcznie dla osoby częściowo niezdolnej do pracy oraz 1588,44 zł miesięcznie dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy.

Natomiast renta z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową jest przyznawana w kwocie nie niższej niż 1429,60 zł dla osób częściowo niezdolnych do pracy oraz 1906,13 zł dla osób całkowicie niezdolnych do pracy.

Wniosek o rentę inwalidzką

Według zaleceń ZUS-u osoba ubiegająca się o rentę inwalidzką powinna złożyć wniosek ERN wraz z zaświadczeniem o stanie zdrowia OL-9, wywiadem zawodowym sporządzonym przez pracodawcę (płatnika składek) w przypadku pozostawania w zatrudnieniu oraz niezbędnymi dokumentami potwierdzającymi:

datę urodzenia;
okresy składkowe i nieskładkowe;
wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu i uposażenia potrzebnych do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia;
okoliczności niezbędne do ustalenia świadczeń przysługujących z zagranicznych instytucji ubezpieczeniowych, jeżeli to wynika z umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska (np. dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia za granicą, numer ubezpieczenia za granicą).

W celu uzyskania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na skutek wypadku przy pracy należy dodatkowo złożyć protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku wystawiony przez pracodawcę lub kartę wypadku w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą, osób współpracujących oraz zatrudnionych na podstawie umowy uaktywniającej. Natomiast jeżeli niezdolność do pracy powstała w związku z chorobą zawodową, ubiegający się o świadczenie powinien załączyć decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej wydaną przez państwowego inspektora sanitarnego.

Interesant może złożyć wniosek ERN w ZUS-ie osobiście, przez przedstawiciela ustawowego, opiekuna prawnego, pełnomocnika lub elektronicznie, korzystając z portalu PUE. W przypadku pozostałych dokumentów stanowiących załączniki do wniosku nie ma możliwości skorzystania z elektronicznej wysyłki i należy je złożyć w placówce lub przesłać pocztą.

Decyzja w sprawie ustalenia prawa do świadczenia powinna zostać wydana w ciągu 30 dni od daty wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

W zależności od powodu niezdolności do pracy ZUS przyznaje rentę inwalidzką z ubezpieczenia rentowego lub wypadkowego, jeśli niezdolność do pracy powstała wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Osoby ubiegające się o rentę powinny pamiętać, że pobieranie świadczenia nie wyklucza możliwości podjęcia zatrudnienia. Rencista może świadczyć pracę bez obaw o utratę świadczenia z tytułu niezdolności do pracy, jeśli osiągany przez niego przychód będzie mniejszy niż 130% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Polecamy:

Utrata uprawnień przez pracownika jako przyczyna rozwiązania umowy