Subkonto w ZUS. Kto i kiedy może liczyć na wypłatę dodatkowych pieniędzy po śmierci osoby bliskiej?

W chwili śmierci danej osoby następuje otwarcie spadku, co umożliwia nabycie majątku zmarłego w drodze dziedziczenia. Czy środki zgromadzone na subkoncie spadkodawcy w ZUS również wchodzą do masy spadkowej? Czy jeśli osoba posiadająca subkonto w ZUS umrze, to zgromadzone środki pieniężne przepadają? Kto i na jakich warunkach może mieć do nich dostęp?

Czym jest subkonto w ZUS?

Zgodnie z treścią art. 40a ust. 1 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych w ramach konta ubezpieczonego Zakład Ubezpieczeń Społecznych prowadzi subkonto, na którym ewidencjonuje się informacje o zwaloryzowanej wysokości wpłaconych składek wraz z wyegzekwowanymi od tych składek odsetkami za zwłokę i opłatą prolongacyjną oraz kwotę środków odpowiadających wartości umorzonych przez otwarty fundusz emerytalny jednostek rozrachunkowych po poinformowaniu przez Zakład otwartego funduszu emerytalnego o obowiązku przekazania środków zgromadzonych na rachunku członka otwartego funduszu emerytalnego na fundusz emerytalny FUS, w związku z ukończeniem przez ubezpieczonego wieku niższego o 10 lat od wieku emerytalnego.

• 7,3% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, jeśli osoba ubezpieczona nie przystąpiła do OFE lub jest członkiem OFE, ale zdecydowała, że składka jest przekazywana wyłącznie na jej subkonto w ZUS;
• 4,38% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, jeśli osoba ubezpieczona jest członkiem OFE i zdecydowała, że składka w wysokości 2,92% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne jest przekazywana do OFE.

Śmierć właściciela subkonta w ZUS

Jeśli osoba posiadająca subkonto w ZUS umrze, to zgromadzone środki pieniężne nie przepadają, lecz podlegają odpowiedniemu podziałowi. Mogą one trafić nie tylko w ręce wyznaczonych spadkobierców, lecz także do osób, które nigdy nie zostaną powołane do dziedziczenia po niej. Ostateczną decyzję w tym zakresie podejmuje sam ubezpieczony, to on wskazuje, do kogo i w jakiej części trafią pieniądze z subkonta prowadzonego przez ZUS. Spadkodawca swoją decyzją może więc wyłączyć powyższe środki z masy spadkowej. Istotne znaczenie ma jednak to, czy ubezpieczony w chwili śmierci pozostawał w związku małżeńskim. Jeśli tak, to część środków z subkonta jest wypłacana żonie lub mężowi, który pozostaje przy życiu. Pamiętajmy jednak, że nie następuje wówczas wypłata gotówkowa, lecz zasilenie subkonta i rachunku OFE żyjącego małżonka. 

Innymi słowy, połowa środków z subkonta zmarłego trafia na konto ZUS do żony lub męża ubezpieczonego. Pozostała część pieniędzy trafi do rąk spadkobierców albo innych wyznaczonych osób. W przypadku podjęcia decyzji i przekazaniu pieniędzy do rąk spadkobierców może to dotyczyć zarówno dziedziczenia ustawowego, jak i testamentowego. Ubezpieczony powinien wskazać, kto dokładnie ma otrzymać pieniądze z subkonta, jeśli tego nie zrobi, stosuje się ogólne zasady dziedziczenia. Teoretycznie jest więc możliwe, że całość pieniędzy i tak przypadnie żyjącemu małżonkowi, np. wtedy, gdy zostanie on powołany do całości spadku jako jedyny spadkobierca albo nie będzie innych spadkobierców i osób uprawnionych do odebrania pieniędzy z subkonta w ZUS.

Przykład 1.

Magdalena do chwili śmierci pozostawała w związku małżeńskim z Karolem. Nigdy nie mieli dzieci, a z dalszymi krewnymi w ogóle nie utrzymywali relacji. Kobieta sporządziła testament, na mocy którego do całości spadku doszedł tylko Karol, wliczając w to prawo do otrzymania środków z subkonta w ZUS. Po śmierci Magdaleny okazało się, że jej brat żąda wypłaty środków z subkonta na swoją rzecz, powołując się na to, iż siostra przed śmiercią obiecała mu te pieniądze. Kto uzyska prawo do środków z subkonta w ZUS? 

Będzie to Karol, ponieważ wola Magdaleny została jasno wyrażona w pozostawionym testamencie. Żądania jej brata są w tej sprawie nieistotne i ZUS nie wypłaci mu pieniędzy.

Przykład 2.

Maciej miał żonę Elwirę oraz 3 synów – Piotra, Adama i Mariusza. Mężczyzna nie pozostawił po sobie żadnego testamentu, twierdząc, że dziedziczenie powinno nastąpić na podstawie przepisów ustawy. Kto w tej sytuacji otrzyma środki zgromadzone w ZUS na subkoncie Macieja? 

Będą to jego żona oraz wszyscy synowie, z tym zastrzeżeniem, że połowa pieniędzy z subkonta trafi na konto ubezpieczeniowe Elwiry w ZUS (jako do małżonki ubezpieczonego), natomiast druga połowa zostanie podzielona po równo pomiędzy Elwirę, Piotra, Adama i Mariusza jako spadkobierców ustawowych.  

Przykład 3.

Wiktor miał żonę Elenę oraz córkę Iwonę. W pozostawionym po sobie testamencie wskazał, że do całości spadku ma prawo dojść wyłącznie jego dziecko, żona została całkowicie pominięta przy dziedziczeniu. Kto w tej sytuacji otrzyma środki zgromadzone w ZUS na subkoncie Wiktora? 

Będą to jego żona i córka, z tym zastrzeżeniem, że połowa pieniędzy z subkonta zasili konto ubezpieczeniowe Eleny w ZUS, natomiast druga połowa trafi do rąk Iwony w formie gotówkowej.

Przykład 4.

Weronika miała męża Artura i syna Bartosza. Nie powoływała nikogo do spadku, jednak w ZUS pozostawiła informację, że do wszystkich środków na jej subkoncie będzie uprawniony kuzyn Igor. Kto w tej sytuacji otrzyma środki zgromadzone w ZUS na subkoncie Weroniki? 

Będzie to jej mąż Artur i kuzyn Wiktor, z tym zastrzeżeniem, że połowa pieniędzy z subkonta trafi na konto ubezpieczeniowe Artura w ZUS, natomiast druga połowa będzie wypłacona w gotówce Igorowi.

Przykład 5.

Kazimierz i Ewa byli małżeństwem, od pół roku pozostawali jednak w separacji faktycznej (nie była ona orzeczona sądowo). Para posiadała 3 dzieci – Irenę, Dominika i Matyldę. Kazimierz przed śmiercią uznał, że całość środków zgromadzonych na jego subkoncie w ZUS ma trafić do rąk wyznaczonych spadkobierców, a więc do Dominika i Matyldy (Ewa i Irena nie zostały powołane do spadku). Kto w tej sytuacji otrzyma środki zgromadzone w ZUS na subkoncie Kazimierza? 

Będzie to Ewa, która otrzyma połowę środków w formie transferu na swoje konto w ZUS oraz Dominik i Matylda, którzy w formie gotówkowej otrzymają do podziału pozostałą połowę tych środków. Separacja pomiędzy Ewą a Kazimierzem nie pozbawia kobiety prawa do połowy środków z subkonta Kazimierza, ponieważ w chwili jego śmierci w świetle prawa pozostawali małżeństwem.

Wniosek o wypłatę środków z subkonta w ZUS

W jaki sposób uzyskać środki z subkonta zmarłego? Należy złożyć wniosek do ZUS. W tym celu konieczne jest wypełnienie formularza ZUS-USS i przesłanie go do Zakładu w formie papierowej lub elektronicznej za pośrednictwem portalu PUE-ZUS. Wniosek nie podlega żadnej opłacie skarbowej, a ZUS ma miesiąc na jego rozpatrzenie i wydanie odpowiedniej decyzji. Pamiętajmy, że ZUS może żądać od wnioskodawcy potwierdzenia śmierci właściciela subkonta. W tym celu trzeba będzie przedstawić skrócony odpis aktu zgonu. Jeśli uprawnionymi do środków z subkonta mają być powołani spadkobiercy, konieczne może być również udokumentowanie nabycia spadku za pomocą notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia albo odpisu prawomocnego postanowienia sądu w sprawie stwierdzenia nabycia spadku.

Ważną informacją jest to, że wniosek ZUS-USS nie jest ograniczony w czasie. Można go złożyć nawet wiele lat po śmierci ubezpieczonego, który posiadał subkonto w ZUS. Wniosek ZUS-USS należy złożyć jednak tylko wtedy, gdy ubezpieczony posiadał wyłącznie subkonto bez konta w OFE. Jeśli ubezpieczony miał subkonto i był członkiem OFE, procedura podziału środków pieniężnych jest dużo prostsza, ponieważ następuje automatycznie bez konieczności składania wniosków. Podział i wypłata następuje w OFE, które przesyła do ZUS odpowiednie zawiadomienie. W treści takiego pisma OFE informuje o osobach uprawnionych do środków zgromadzonych na subkoncie zmarłego w terminie 14 dni od dokonania podziału tych środków. Następnie ZUS ma 3 miesiące, aby rozdysponować pieniądze pomiędzy uprawnione osoby i poinformować je o podjętych działaniach.

Podsumowanie

Ubezpieczony w ZUS, który posiada subkonto, ma prawo wskazać osoby uprawnione do przejęcia zgromadzonych pieniędzy. Jeśli nie podejmie w tym zakresie żadnej decyzji, to środki zostaną podzielone pomiędzy spadkobierców. W przypadku, gdy zmarły w chwili śmierci pozostawał w związku małżeńskim, prawo do połowy środków z subkonta w ZUS przysługuje żyjącemu mężowi lub żonie w formie zasilenia konta w ZUS osoby uprawnionej. Druga połowa jest dzielona na zasadach ogólnych – dla wyznaczonych osób albo dla spadkobierców. W zależności od tego, czy zmarły był członkiem OFE, konieczne może być złożenie wniosku do ZUS o podział i wypłatę należnych pieniędzy.