Komu przysługuje trzynastka za niepełny rok pracy?

Stosunek pracy charakteryzuje się pełną odpłatnością za wykonywane czynności. Z reguły wynagrodzenie jest wypłacane co miesiąc, jednak w przypadku niektórych zawodów dopuszczalne jest stosowanie dodatkowej pensji. Mowa oczywiście o 13. pensji – kiedy pracownik uzyskuje prawo do takiego wynagrodzenia? Kiedy zatrudnionemu należy się trzynastka za niepełny rok pracy?

Czym jest trzynastka?

Trzynastka to nic innego jak określenie dodatkowej pensji pracowniczej w ciągu roku. Takie wynagrodzenie przysługuje pracownikom zatrudnionym w sferze budżetowej. Głównymi beneficjentami są przede wszystkim nauczyciele oraz urzędnicy zatrudnieni w organach władzy publicznej.

13. pensja jest formą dodatkowej gratyfikacji pracowniczej i podlega pod konkretne zapisy Ustawy z dnia 12 grudnia 1997 roku o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej. Zgodnie z treścią art. 4 ust. 1 ww. aktu prawnego dodatkowe wynagrodzenie roczne ustala się w wysokości 8,5% sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to wynagrodzenie, uwzględniając wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy.

Prawo do 13. pensji

Pracownik ma prawo do otrzymania trzynastki co do zasady po przepracowaniu pełnego roku w danym zakładzie pracy. Ustawodawca pozwala jednak wypłacić dodatkową pensję pracownikom, którzy nie spełnią powyższego warunku, Krótszy okres w danym zakładzie pracy również pozwala na przyznanie trzynastki, choć podkreślmy, że w wymiarze proporcjonalnym i pod warunkiem, że dana osoba jest zatrudniona co najmniej od 6 miesięcy.

Warto w tym miejscu podkreślić, że przepracowanie co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane w przypadkach:

• nawiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z nauczycielem i nauczycielem akademickim zgodnie z organizacją pracy szkoły (szkoły wyższej);

• zatrudnienia pracownika do pracy sezonowej, jeżeli umowa o pracę została zawarta na sezon trwający nie krócej niż 3 miesiące;

• powołania pracownika do czynnej służby wojskowej albo skierowania do odbycia służby zastępczej;

• rozwiązania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę, rentę szkoleniową albo rentę z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenie rehabilitacyjne, przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem, likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy, likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją;

• podjęcia zatrudnienia w wyniku przeniesienia służbowego, na podstawie powołania lub wyboru, w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy, w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją, po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej;

• korzystania z urlopu wychowawczego, z urlopu macierzyńskiego, z urlopu ojcowskiego, z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, z urlopu opiekuńczego, z urlopu dla poratowania zdrowia, przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego z urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego;

• korzystania z urlopu rodzicielskiego;

• wygaśnięcia stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika.

Pamiętajmy także, że wymiar etatu nie wpływa na prawo do otrzymania trzynastki, choć oczywiście kształtuje wysokość dodatkowego wynagrodzenia.

Przykład 1.

Paweł pracuje w szkole podstawowej od 1,5 roku na 3/4 etatu. Jego kolega stwierdził, że nie ma on prawa do 13. pensji, ponieważ nie wykonuje swojej pracy w ramach całego etatu. Czy Paweł ma prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego?

Tak, ponieważ przepracował w jednej szkole cały rok kalendarzowy. Wymiar jego etatu nie wpływa na prawo do 13. pensji, choć oczywiście wpłynie na jej wysokość.

Przykład 2.

Iwona pracuje w urzędzie gminy od 4 miesięcy – została zatrudniona w środku roku kalendarzowego. Dowiedziała się, że w 5 miesiącu swojej pracy reszta pracowników będzie otrzymywać dodatkowe wynagrodzenie roczne. Czy Iwona ma prawo do 13. pensji?

Nie, ponieważ nie przepracowała w urzędzie gminy co najmniej 6 miesięcy.

Przykład 3.

Bartosz jest pracownikiem budżetowym w firmie X – pracuje w niej od 7 miesięcy, choć tylko na 1/4 etatu. Czy mężczyzna ma prawo do 13. pensji?

Tak, choć jej wysokość będzie naliczona mu proporcjonalnie do okresu zatrudnienia w danym zakładzie pracy.

Przykład 4.

Wojciech jest nauczycielem akademickim, który nawiązał stosunek pracy w trakcie trwania roku kalendarzowego. Został zatrudniony ze względu na nagłe braki kadrowe i potrzeby uczelni publicznej. Obecnie pracuje już 4. miesiąc. Czy ma prawo do 13. pensji?

Tak, choć nie przepracował 6 miesięcy. Sytuacja Wojciecha jest wyjątkiem od ogólnej zasady konieczności przepracowania co najmniej 6 miesięcy w danej firmie, co gwarantuje prawo do dodatkowej pensji rocznej. We wskazanym przypadku możliwe jest przyznanie trzynastki, choć powinna ona zostać naliczona proporcjonalnie do faktycznie przepracowanego czasu.

Przykład 5.

Paulina pracuje w sferze budżetowej od 4 lat. Wskutek likwidacji jej zakładu pracy została przeniesiona do innego miejsca, w którym pracuje od 3 miesięcy. Czy w nowym zakładzie pracy kobieta uzyska prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego, a jeśli tak, to po jakim czasie?

Paulina będzie miała prawo do 13. pensji niezależnie od tego, jak długo pracuje w nowym miejscu. W jej przypadku nie ma bowiem zastosowania wymóg pracy przez co najmniej 6 miesięcy w jednej firmie, aby można było przyznać dodatkowe wynagrodzenie roczne.

Przykład 6.

Kamila pracuje w sferze budżetowej od 3 miesięcy. Po upływie tego czasu przeszła na urlop macierzyński, na którym przebywa już 2 miesiące. Czy kobieta ma prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego?

Tak, ponieważ w jej przypadku nie ma obowiązku stosowania 6-miesięcznego okresu zatrudnienia w jednej firmie, od którego uwarunkowane jest prawo do 13. pensji.

Przykład 7.

Konrad pracował w urzędzie marszałkowskim od 1 stycznia 2023 roku do 17 maja 2024 roku. Od 18 maja 2023 roku aż do końca roku kalendarzowego przebywał na zwolnieniu lekarskim i korzystał ze świadczenia rehabilitacyjnego. Czy Konrad ma prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego?

Nie, ponieważ nie przepracował efektywnie co najmniej 6 miesięcy. Okres pozostawania na zwolnieniu lekarskim nie zalicza się do okresu pracy, od którego uzależnione jest nabycie prawa do trzynastki.

Kiedy nie można otrzymać 13. pensji?

Prawo do trzynastki nie należy się pracownikom zatrudnionym w prywatnych firmach, chyba że co innego wynika z regulaminów wynagradzania. W praktyce w takich zakładach pracy trzynastki zdarzają się dosyć rzadko, choć oczywiście nie są wykluczone. Warto także wspomnieć, że zgodnie z przytoczoną na wstępie ustawą pracownik nie nabywa prawa do wynagrodzenia rocznego w przypadkach:

• nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy trwającej dłużej niż 2 dni;

• stawienia się do pracy lub przebywania w pracy w stanie nietrzeźwości;

• wymierzenia pracownikowi kary dyscyplinarnej wydalenia z pracy lub ze służby;

• rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Przykład 8.

Piotr pracuje w sferze budżetowej od 3 lat. W 2023 roku kilkakrotnie stawił się do pracy w stanie nietrzeźwości, co zostało odnotowane w jego aktach pracowniczych. Przełożony nałożył na pracownika karę upomnienia i od tego czasu mężczyzna nigdy nie pojawił się w pracy pijany. Czy Piotr ma prawo do trzynastki za 2023 rok?

Nie, ponieważ przebywał w pracy w stanie nietrzeźwości, co pozbawia go z mocy prawa dodatkowego wynagrodzenia rocznego.

Trzynastka za niepełny rok pracy – podsumowanie

13. pensję można uzyskać także za niepełny rok pracy. Co do zasady należy jednak przepracować co najmniej 6 miesięcy, aby otrzymać dodatkowe wynagrodzenie roczne naliczane proporcjonalnie do przepracowanego okresu. Ustawa o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej wskazuje na kilkanaście wyjątków od powyższej reguły, co oznacza, że praca w krótszym okresie również może gwarantować prawo do 13. pensji.