Komu i na jakich warunkach przysługuje 13 pensja w 2024 roku?

Niektóre grupy pracowników mogą otrzymać dodatkowe wynagrodzenie roczne. Przykładem takiego świadczenia jest 13 pensja, która przysługuje w sytuacji, gdy przewidują to przepisy prawa bądź regulacje obowiązujące wewnętrznie w danym zakładzie pracy. Wypłata dodatku uzależniona jest od wielu czynników. W artykule opisano, kto jest do niej uprawniony.

Kto ma prawo do otrzymania trzynastki w 2024 roku?

Przyznanie dodatkowego wynagrodzenia za dany rok kalendarzowy nie ma charakteru powszechnego. W przepisach wymieniono jedną grupę pracowników uprawnionych do otrzymania trzynastki – są to osoby zatrudnione w sferze budżetowej. Regulacje w tym zakresie można znaleźć w ustawie o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej. Do otrzymania rocznego wynagrodzenia mają prawo pracownicy:

• państwowych jednostek sfery budżetowej;
• zatrudnionych w urzędach organów władzy publicznej, kontroli, ochrony prawa oraz sądach i trybunałach;
• samorządowych jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych prowadzących gospodarkę finansową;
• biur poselskich, senatorskich lub poselsko-senatorskich oraz klubów, kół albo zespołów parlamentarnych.

Warto również wspomnieć, że otrzymanie trzynastego wynagrodzenia nie jest uzależnione od rodzaju umowy, okresu jej obowiązywania czy wymiaru czasu pracy.

W jakiej wysokości zostanie wypłacona 13 pensja?

Jeśli chodzi o wysokość dodatkowego rocznego wynagrodzenia, to zostało ono szczegółowo określone w art. 4 ust. 1 wspomnianej ustawy. Zgodnie z nim trzynastka stanowi 8,5% sumy wynagrodzeń otrzymanych przez pracownika w ciągu danego roku kalendarzowego, za który taki dodatek przysługuje. Podczas sumowania przyjmuje się nie tylko pensję zasadniczą, ale też inne świadczenia ze stosunku pracy uwzględniane przy wyliczaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy oraz wynagrodzenie urlopowe i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy.

Podczas ustalania podstawy do naliczenia trzynastej pensji nie bierze się pod uwagę takich składników, jak wynagrodzenie i zasiłek za czas choroby, zasiłek macierzyński czy wynagrodzenie za urlop szkoleniowy.

Trzynasta pensja nie zawsze w pełnej wysokości

Na wysokość wynagrodzenia rocznego ma wpływ okres zatrudnienia w danym podmiocie. Prawo do pensji w pełnej wysokości przysługuje pracownikowi, który przepracował u danego pracodawcy pełny rok kalendarzowy. Osobom zatrudnionym przez część roku trzynastka może zostać przyznana w proporcjonalnej wysokości, ale jedynie wtedy, gdy staż pracy w zakładzie wynosi co najmniej 6 miesięcy.

Jednakże i od tej zasady przepisy przewidują wyjątki. W art. 2 ust. 3 ustawy przywołano sytuacje, kiedy pracownik uzyskuje prawo do trzynastki mimo zatrudnienia krótszego niż pół roku. Dzieje się tak w przypadku:

• powołania pracownika do czynnej służby wojskowej albo skierowania do odbycia służby zastępczej;
• skorzystania przez pracownika z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, ojcowskiego wychowawczego, a także urlopu dla poratowania zdrowia;
• nawiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z nauczycielem i nauczycielem akademickim zgodnie z organizacją pracy szkoły (szkoły wyższej);
• zatrudnienia pracownika do pracy sezonowej, jeżeli umowa o pracę została zawarta na sezon trwający nie krócej niż trzy miesiące;
• rozwiązania stosunku pracy w związku z:

• przejściem na emeryturę, rentę szkoleniową albo rentę z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenie rehabilitacyjne;
• przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem;
• likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy;
• likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją;

• podjęcia zatrudnienia:

• w wyniku przeniesienia służbowego;
• na podstawie powołania lub wyboru;
• w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy;
• w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją;
• po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej;

• a także w sytuacji wygaśnięcia stosunku pracy w wyniku śmierci pracownika.

Ustalenie, czy pracownik przepracował cały rok, odnosi się do roku kalendarzowego.

Przykład 1.

Pan Wojciech rozpoczął pracę jako nauczyciel od 1 września 2023 roku. Rozwiązał umowę z dniem 30 kwietnia roku następnego. Przepracowanie 8 miesięcy nie uprawnia pana Wojciecha do trzynastej pensji, bowiem okres ten rozłożył się na dwa lata kalendarzowe, z których w każdym z nich przepracował jedynie 4 miesiące.

Przykład 2.

Pani Magdalena wróciła do pracy po wykorzystaniu urlopu rodzicielskiego 17 sierpnia 2024 roku. Trzynasta pensja za rok 2024 będzie przysługiwała pracownicy w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego w danym roku, czyli od 17 sierpnia do 31 grudnia 2024 roku.

Kiedy trzynasta pensja nie przysługuje?

Nawet jeśli zostały spełnione wszystkie wymienione warunki, nie w każdym przypadku pracownikowi będzie przysługiwała trzynastka. Według art. 3 ustawy nie otrzyma jej osoba:

• posiadająca nieusprawiedliwioną nieobecność, która trwała dłużej niż 2 dni;
• która stawiła się do pracy w stanie nietrzeźwości;
• która otrzymała karę dyscyplinarną wydalenia z pracy lub ze służby;
• z którą rozwiązano stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Termin wypłaty trzynastej pensji

Trzynastka powinna zostać wypłacona pracownikowi w okresie pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następujących po roku, za który należne jest to świadczenie. Oznacza to, że pracodawca zobligowany jest do przekazania dodatkowego wynagrodzenia maksymalnie do końca marca danego roku kalendarzowego. Wyjątkiem od tej zasady jest rozwiązanie umowy w związku z likwidacją zakładu pracy. Wtedy środki należy wypłacić pracownikowi w ostatnim dniu stosunku pracy.

W samej ustawie dotyczącej trzynastej pensji nie znajdziemy zapisu o tym, jak postąpić, kiedy pracodawca spóźnia się z przekazaniem wynagrodzenia. Wtedy jednak należy odnieść się do Kodeksu pracy. Zgodnie z art. 285 § 1 za nieterminową wypłatę świadczeń z tytułu stosunku pracy na firmę może zostać nałożona kara grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

Trzynastka w przedsiębiorstwach prywatnych

Nie ma przeszkód, aby w przedsiębiorstwie prywatnym również była wypłacana 13 pensja. Zależy to jedynie od dobrej woli pracodawcy. W takiej sytuacji nie znajdą zastosowania przepisy ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu dla pracowników sfery budżetowej. Aktualnie w prawie pracy nie występują także unormowania odnoszące się do tego rodzaju wypłat. Regulacje w zakresie przyznawania nagród rocznych powinny zostać zawarte w przepisach wewnątrzzakładowych. Pracodawca ma pełną swobodę w ich kształtowaniu.

Zasady przyznawania trzynastej pensji dla pracowników sfery budżetowej są ściśle uregulowane w przepisach. Przy rozdysponowywaniu dodatkowego rocznego wynagrodzenia bierze się pod uwagę przede wszystkim okres pracy dla danego podmiotu, ale także inne czynniki. Jeśli chodzi o firmy prywatne decydujące się na przyznanie trzynastki, mają w tym pełną dowolność.