Zasiłek stały - zmiany w ustalaniu wysokości świadczenia w 2024 roku

Z początkiem 2024 roku ulegną zmianie zasady ustalania wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej. Dwa elementy w zakresie tych modyfikacji prawnych mają szczególnie istotne znaczenie, chodzi tutaj mianowicie o podwyższenie minimalnej kwoty świadczenia, jakim jest zasiłek stały oraz zmianę sposobu obliczania jego wysokości, z uwzględnieniem kryterium dochodowego w wyższym stosunku procentowym. Jakie są szczegóły tych zmian – piszemy poniżej w artykule.

Zasiłek stały 2024 rok – regulacje prawne dotyczące świadczenia

Zasiłek stały stanowi jedno ze świadczeń przyznawanych na podstawie przepisów Ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, zwanej dalej u.p.s.

Modyfikacje w zakresie zasiłku stałego wprowadziła Ustawa z 28 lipca 2023 roku o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw. Powyższe zmiany wchodzą w życie 1 stycznia 2024 roku.

Zasiłek stały – osoby uprawnione do świadczenia

Zgodnie z art. 37 ust. 1 u.p.s. zasiłek stały przysługuje:

• pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;

• pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

Należy podkreślić, że osobę przebywającą w domu pomocy społecznej lub ubiegającą się o przyjęcie do niego uznaje się za osobę samotnie gospodarującą, jeżeli przed przyjęciem do domu pomocy społecznej lub rozpoczęciem oczekiwania na miejsce w takim domu była uprawniona do zasiłku stałego.

Ponadto, przy ustalaniu uprawnienia oraz wysokości zasiłku stałego do dochodu nie wlicza się kwoty zasiłku okresowego, czyli innego świadczenia przysługującego na podstawie przepisów u.p.s. Jak wynika z art. 38 ust. 1 u.p.s., zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego:

• osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;

• rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny. 

Zbieg uprawnień do zasiłku stałego oraz innego świadczenia

Może się zdarzyć, że dojdzie do zbiegu uprawnień do zasiłku stałego z innym świadczeniem o charakterze opiekuńczym lub rentowym. Sposób postępowania w takich okolicznościach regulują odpowiednie zapisy u.p.s. 

Ustalanie wysokości zasiłku stałego od 1 stycznia 2024 roku

Jak już wspomnieliśmy, kluczową zmianą w odniesieniu do zasiłku stałego jest modyfikacja sposobu ustalania kwoty tego świadczenia. Nowe rozwiązania w tym zakresie przewidziano w art. 37 ust. 2 u.p.s.

Zgodnie z tym przepisem zasiłek stały ustala się w wysokości:

• w przypadku osoby samotnie gospodarującej – różnicy między kwotą stanowiącą 130% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 1000 zł miesięcznie;

• w przypadku osoby w rodzinie – różnicy między kwotą stanowiącą 130% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie.

Jakie są zatem szczegóły tych zmodyfikowanych rozwiązań? Otóż sam mechanizm ustalania wysokości zasiłku stałego w zasadzie nie uległ zmianie – w dalszym ciągu należy ustalić różnicę między dwoma wskaźnikami (kryterium dochodowe i dochód osoby uprawnionej). Jednak począwszy od 1 stycznia 2024 roku, uwzględniane będzie kryterium dochodowe w wysokości 130% (do końca 2023 roku – 100% kryterium dochodowego). Jest to zatem istotna korekta w sposobie obliczania, która jest korzystna z punktu widzenia osób ubiegających się o zasiłek stały.

Ustalono ponadto zarówno górny limit zasiłku (1000 zł), jak i minimalną jego wysokość (100 zł): do końca 2023 roku dolny limit wynosi 30 zł miesięcznie. 

Kryteria dochodowe stosowane przy ustalaniu kwoty zasiłku stałego

Kryteria dochodowe stosowane przy ustalaniu świadczeń z pomocy społecznej, a więc także dotyczące zasiłku stałego, nie zmienią się w roku 2024. Weryfikacja wspomnianych kryteriów odbywa się co 3 lata, ostatnia zaś ich waloryzacja była przyjęta na okres rozpoczynający się od 1 stycznia 2022 roku. 

Nadal obowiązujące kryteria dochodowe są określone w Rozporządzeniu Rady Ministrów (RM) z dnia 14 lipca 2021 roku w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. 

Oznacza to, że kryterium dochodowe wynosi:

• dla osoby samotnie gospodarującej – 776 zł,

• dla osoby w rodzinie – 600 zł.

Zasiłek stały - maksymalne kwoty w roku 2023 i 2024

Warto podkreślić, że w wymienionym wyżej rozporządzeniu RM ustalono także maksymalną kwotę zasiłku stałego w wysokości 719 zł, przy czym jest to kwota obowiązująca do końca 2023 roku. Przepisy u.p.s. zmienią bowiem tę wysokość od 1 stycznia 2024 roku na 1000 zł. 

Różne warianty ustalania zasiłku stałego

Przy obliczaniu zasiłku stałego należy uwzględnić różne aspekty dotyczące tej kwestii, w tym czynnik czasowy. W przykładzie przedstawiono, na czym polegają różnice w odniesieniu do przysługiwania świadczenia w roku 2023 i 2024.

Przykład 1.

Pełnoletnia osoba samotnie gospodarująca jest całkowicie niezdolna do pracy, przy czym jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej (776 zł). Do końca 2023 roku zasiłek stały przyznany takiej osobie stanowi różnicę między kryterium dochodowym a dochodem tej osoby, z tym że wspomniany zasiłek nie może być niższy od kwoty 30 zł miesięcznie i nie może przekroczyć 719 zł. Jeżeli zasiłek stały będzie ustalany w roku 2024, to jego wysokość będzie odpowiadać różnicy między kwotą stanowiącą 130% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej (1008,80 zł) a dochodem tej osoby. Jednocześnie kwota zasiłku nie może przekroczyć 1000 zł miesięcznie. 

Jakie uprawnienia w zakresie zasiłku stałego będzie miała osoba uprawniona do tego zasiłku, która równocześnie nie uzyskuje żadnego dochodu? 

Przykład 2.

Osoba samotnie gospodarująca, całkowicie niezdolna do pracy nie uzyskuje żadnego dochodu. Jest to niebywale trudna sytuacja, wobec czego wystąpiła ona o przyznanie zasiłku stałego. W przypadku braku dochodu po stronie osoby wnioskującej o zasiłek świadczenie to przysługuje w maksymalnej ustawowo kwocie, czyli 1000 zł (od 1 stycznia 2024 roku). W roku 2023 można natomiast otrzymać nie więcej niż 719 zł.

Posiadanie przez osobę ubiegającą się o zasiłek stały jakiegokolwiek dochodu, choćby niewielkiego, powoduje konieczność ustalenia wysokości świadczenia w proporcji według omówionych już wcześniej zasad ustawowych. 

Przykład 3.

Osoba samotnie gospodarująca wystąpiła o zasiłek stały od 1 stycznia 2024 roku. Osiąga niewielki dochód wynoszący 600 zł. W 2024 roku obowiązuje 130% kryterium dochodowego ustalonego dla osoby samotnie gospodarującej (776 zł). Kwotę zasiłku stałego oblicza się zatem w wysokości różnicy między kwotą stanowiącą 130% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby. Należy więc od kwoty 1008,80 zł odjąć osiągany przez wspomnianą osobę dochód, czyli 600 zł. W takim przypadku zasiłek stały wyniesie 408,80 zł.

Zasiłek stały 2024 – podsumowanie

Zasiłek stały jest jednym ze świadczeń z pomocy społecznej przyznawanym osobom, które uzyskują dochód niższy od kryteriów dochodowych lub nie posiadają żadnego dochodu. Z 1 stycznia 2024 roku wchodzą w życie zmiany korzystne z punktu widzenia świadczeniobiorców. Od tego dnia obowiązywać będzie kryterium dochodowe w wysokości 130%, nie zaś – jak to ma miejsce w 2023 roku – 100% kryterium dochodowego. Ponadto określono zarówno górny limit zasiłku, jak i minimalną jego wysokość.