Czym jest renta stała?

Pojęcie renty bardzo mocno kojarzy się z niezdolnością do pracy – trwałą lub czasową. Po części jest to oczywiście prawda, jednak polski system prawny rozróżnia wiele rodzajów rent. Część z nich przeznaczana jest także dla dzieci, które się kształcą. Jak jednak wygląda sytuacja w przypadku renty stałej? Kto może ją otrzymać, jakie warunki musi spełniać i na jak długi okres rzeczywiście jest przyznawana renta stała?

Czym jest renta?

Renta, obok emerytury, jest świadczeniem socjalnym wypłacanym przez właściwy organ rentowym – co do zasady jest nim Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

W zdecydowanej większości przypadków renty są wypłacane w związku z pojawiającą się niezdolnością do wykonywania pracy zawodowej. Przyczyn takiego stanu może być wiele – do najczęstszych należą jednak wypadek oraz niepełnosprawność nabyta lub taka, która istnieje już od urodzenia danej osoby.

Co ciekawe, renta występuje także na gruncie przepisów prawa cywilnego i jest szczególnego rodzaju zobowiązaniem pomiędzy dwiema stronami. Zgodnie bowiem z treścią art. 903 Kodeksu cywilnego przez umowę renty jedna ze stron zobowiązuje się względem drugiej do określonych świadczeń okresowych w pieniądzu lub w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku.

Czas trwania renty

Obecne przepisy Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych rozróżniają aż 3 rodzaje rent, jeśli chodzi o czas trwania przyznanego świadczenia. Chodzi tutaj oczywiście o:

• rentę stałą – jeśli dana osoba nie rokuje odzyskania  zdolności do pracy;
• rentę okresową – jeśli istnieją rokowania, że uprawniony do renty odzyska zdolność do pracy;
• rentę szkoleniową – jeśli uprawniony do świadczenia spełnia warunki do renty z tytułu niezdolności do pracy, jednak orzeczono, że celowe jest przekwalifikowanie zawodowe z uwagi na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie.

Rodzaj renty, a dokładniej czas jej trwania, jest dokładnie określany w decyzji administracyjnej, na której mocy przyznawane jest dane świadczenie. Warto przy tym zapamiętać, że przyznanie renty czasowej nie oznacza jej definitywnej utraty wraz z chwilą nadejścia końcowego terminu jej obowiązywania, który został wyrażony w stosownej decyzji. Uprawniony do omawianego świadczenia może bowiem wnioskować o przedłużenie przyznawania renty, przy czym musi uzasadnić swoje żądanie i najczęściej przedstawić aktualne wyniki badań lekarskich, względnie udać się na posiedzenie stosownej komisji organu rentowego.

Renta stała – warunki uzyskania

Jak była już mowa wcześniej, renta stała jest przyznawana co do zasady dożywotnio. Oczywiście, jeśli stan osoby uprawnionej do pobierania takiego świadczenia ulegnie poprawie, to renta może zostać w całości odebrana lub zamieniona na rentę okresową.

Uzyskanie renty stałej w Polsce wymaga jednoznacznego wykazania przez ZUS, że dana osoba nie jest w stanie wykonywać żadnej pracy zarobkowej, nawet takiej, która byłaby przeznaczona dla osób niepełnosprawnych. Z tego powodu świadczenia tego rodzaju nie są zbyt często przyznawane przez organ rentowy. Jak zauważył Sąd Najwyższy w postanowieniu z 5 marca 2019 roku (sygn. akt I UK 72/18), nie ma podstawy prawnej do wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, co do której nie jest spełniona przesłanka niezdolności do pracy, więc nawet trwałości niezdolności do pracy nie należy rozumieć jako stanu nieodwracalnego, niezmiennego do końca życia, lecz jako kondycję mającą cechy trwałości w tym znaczeniu, że nie jest możliwe rozsądne przewidywanie, że jej zmiana nastąpi przed upływem 5 lat. Oznacza to, że dopuszczalne jest także wcześniejsze przeprowadzanie badania lekarskiego, na wniosek lub z urzędu, w celu ustalenia zmiany stopnia niezdolności do pracy, braku tej niezdolności lub jej ponownego powstania.

Według informacji podanych na oficjalnej stronie ZUS-u prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje tylko wtedy, gdy zostaną spełnione łącznie następujące przesłanki:

• wnioskodawca jest niezdolny do pracy;
• wnioskodawca posiada wymagany – odpowiedni do wieku – staż ubezpieczenia (okres składkowy i nieskładkowy), który wynosi:
• 1 rok – jeżeli stał się niezdolny do pracy, zanim ukończył 20 lat,
• 2 lata – jeżeli stał się niezdolny do pracy między 20. a 22. rokiem życia,
• 3 lata – jeżeli stał się niezdolny do pracy między 22. a 25. rokiem życia,
• 4 lata – jeżeli stał się niezdolny do pracy między 25. a 30. rokiem życia,
• 5 lat – jeżeli stał się niezdolny do pracy po ukończeniu 30 lat, przy czym okres ten musi przypadać w ciągu ostatnich 10 lat przed dniem, w którym zgłosił wniosek o rentę lub przed dniem, w którym powstała niezdolność do pracy;
• niezdolność do pracy wnioskodawcy powstała w czasie okresów składkowych lub nieskładkowych wskazanych w ustawie emerytalnej albo w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Ten wymóg nie obowiązuje, jeśli wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy oraz posiada co najmniej 20-letni staż ubezpieczeniowy (kobiety) lub 25-letni staż ubezpieczeniowy (mężczyźni).

Pamiętajmy także, że jeśli wnioskodawca stał się niezdolny do pracy po ukończeniu 30 lat, nie trzeba posiadać 5 lat w 10 latach przed zgłoszeniem wniosku lub powstaniem niezdolności do pracy, jeśli jest całkowicie niezdolny do pracy  oraz udowodnił posiadanie 25 lat składkowych (kobieta) lub 30 lat  składkowych (mężczyzna).

Wniosek o rentę stałą

Stan trwałej niezdolności do pracy nie jest wystarczający do tego, aby uzyskać rentę stałą. Niezbędne jest oczywiście złożenie wniosku o przyznanie tego świadczenia. Robi się to na druku ERN, który należy złożyć osobiście, listownie lub za pośrednictwem systemu PUE ZUS (w tym ostatnim wypadku wymagane jest posiadanie aktywnego konta ePUAP lub bezpiecznego kwalifikowanego podpisu elektronicznego).

Do wniosku należy dołączyć:

• informację o okresach składkowych i nieskładkowych (DRUK ERP-6);
• dokumenty, które potwierdzą staż ubezpieczeniowy – zarówno okresy składkowe, jak i nieskładkowe;
• zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (DRUK ERP-7) lub legitymację ubezpieczeniową, która zawiera wpisy dotyczące zarobków;
• zaświadczenie o stanie zdrowia (DRUK OL-9) wydane przez lekarza, który prowadzi leczenie;
• dokumentację medyczną, która może mieć znaczenie dla lekarza orzecznika ZUS (historia choroby, karty informacyjne z leczenia szpitalnego, karta badania profilaktycznego, dokumentacja rehabilitacji leczniczej lub zawodowej);
• kartę wypadku w drodze do albo z pracy, zeznania świadków wypadku i inne dokumenty, które potwierdzą wypadek w drodze do albo z pracy.

Złożenie wniosku nie podlega żadnej opłacie i jeśli zdecydujemy się to zrobić w tradycyjnej formie, to pismo powinno trafić do tego oddziału ZUS, który znajduje się najbliżej miejsca zamieszkania wnioskodawcy. Wniosek inicjuje postępowanie administracyjne, co w praktyce oznacza, że zainteresowany będzie informowany na bieżąco o wszelkich zmianach w swojej sprawie. Pierwsze pismo, które otrzyma, będzie dotyczyło skierowania na badanie wykonywane przez komisję lekarską działającą przy ZUS-ie.

Podsumowanie - renta stała

Renta stała jest jednym z rodzajów świadczeń socjalnych, które są przyznawane przez ZUS. Charakteryzuje się tym, że jest przyznawana danej osobie co do zasady dożywotnio i dotyczy przypadków, w których uprawniony na trwałe nie może podjąć zarobkowego zatrudnienia. Aby otrzymać tego rodzaju świadczenie, niezbędne jest wykazanie stanu zdrowia, który uniemożliwia podjęcie pracy oraz złożenie odpowiedniego wniosku do ZUS-u, a następnie uzyskanie pozytywnej opinii komisji lekarskiej organu rentowego.