Odmowa zasiłku opiekuńczego z powodu obecności domownika będącego rencistą

Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem, w tym chorym lub niepełnosprawnym, lub innym chorym członkiem rodziny. Decyzję w sprawie przyznania zasiłku podejmuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). W przepisach wskazano okoliczności, których zaistnienie spowoduje odmowę przyznania świadczenia. Jednym z takich przypadków jest pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym osoby, która może zapewnić opiekę dziecku lub innemu choremu członkowi rodziny. Czy obecność domownika będącego rencistą wyklucza możliwość uzyskania zasiłku opiekuńczego? Kiedy ma miejsc odmowa zasiłku opiekuńczego? Na to pytanie odpowiadamy poniżej.

Zasiłek opiekuńczy – komu może zostać przyznany?

Uprawnienia w zakresie zasiłku opiekuńczego reguluje Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwana dalej ustawą zasiłkową.

Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy zasiłkowej – zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

• dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:
• nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 Ustawy z dnia 4 lutego 2011 roku o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem,
• porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,
• pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;
• chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;
• chorym dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat;
• dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat w przypadku:
• porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki, 
• pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;
• innym chorym członkiem rodziny.

Wyłączenie prawa do zasiłku opiekuńczego

Ustawa zasiłkowa zawiera regulację, zgodnie z którą zasiłek opiekuńczy nie będzie mógł zostać przyznany mimo spełnienia warunków określonych w art. 32 ust. 1 tej ustawy. Chodzi w tym przypadku o fakt pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym innego członka rodziny zdolnego do opieki nad daną osobą.

Oznacza to, że zasiłek może być przyznany mimo pozostawania w gospodarstwie domowym innego członka rodziny zdolnego do opieki tylko wówczas, gdy opieka ma być sprawowana nad chorym dzieckiem do ukończenia 2 lat. 

Czy zatem obecność w gospodarstwie domowym rencisty będącego członkiem rodziny wyklucza prawo do zasiłku opiekuńczego? Jeżeli nie ma przeszkód o charakterze zdrowotnym, prawnym lub nie istnieją inne przesłanki wyłączające, to tak.  

Warto zauważyć, że nie każda osoba znajdująca się we wspólnym gospodarstwie domowym może sprawować osobistą opiekę nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny. Dotyczy to w szczególności takich czynników jak stan zdrowia oraz status prawny takiej osoby. Oznacza to zatem, że członkiem rodziny pozostającym we wspólnym gospodarstwie domowym, który nie spełnia warunków do realnego sprawowania opieki, jest osoba:

• całkowicie niezdolna do pracy z powodu choroby;
• niepełnosprawna w stopniu uniemożliwiającym jej lub znacznie ograniczającym możliwość opieki;
• w podeszłym wieku o ograniczonej sprawności fizycznej albo psychicznej;
• niemająca obowiązku sprawowania osobistej opieki na podstawie przepisów Ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, która nie wyraża zgody na sprawowanie przez nią osobistej opieki;
• zajmująca się prowadzeniem gospodarstwa rolnego;
• prowadząca pozarolniczą działalność, która wykonuje tę działalność w z góry określonych godzinach pracy;
• pracująca w systemie zmianowym przewidującym pracę na nocnej zmianie.

W przedmiocie właściwej oceny, co należy rozumieć przez możliwość zapewnienia faktycznej opieki dziecku, warto odwołać się do fragmentu uzasadnienia do wyroku Sądu Rejonowego (SR) w Bydgoszczy z dnia 19 czerwca 2019 roku (VII U 253/19).

Odmowa zasiłku opiekuńczego z powodu obecności domownika będącego rencistą – podsumowanie

Przy spełnieniu określonych warunków określonych w ustawie zasiłkowej ubezpieczonemu ZUS może przyznać zasiłek opiekuńczy. W pewnych okolicznościach, mimo istnienia uwarunkowań do uzyskania wspomnianego zasiłku, ZUS ma prawo negatywnie rozpatrzyć wniosek o świadczenie. Chodzi tutaj o fakt pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym innego członka rodziny mogącego zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Osoba taka musi mieć obiektywną możliwość sprawowania tej opieki. Poważna choroba, niepełnosprawność w stopniu znacznym czy wykonywanie niektórych działalności wyklucza zapewnienie osobistej opieki. Jeżeli domownik będący rencistą jest np. osobą w podeszłym wieku ze znacznie ograniczoną sprawnością ruchową, odmowa przez ZUS przyznania zasiłku opiekuńczego jest bezpodstawna.