Dziedziczenie po dzieciach - kiedy i ile w spadku dostaną rodzice?

Dziedziczenie po dzieciach przez rodziców nie zawsze jest możliwe. Jakie warunki muszą być spełnione, żeby rodzice otrzymali spadek po swoim dziecku? Jaka część majątku zmarłego do nich trafi a kiedy nie dostaną nic? Wyjaśniamy te i inne zagadnienia w niniejszym artykule.

Gdy dziecko zostawiło testament

Jeśli spadkodawca zostawił testament, to o tym, kto będzie po nim dziedziczyć, decyduje treść testamentu. Nie ma przeszkód, żeby w testamencie jako spadkobierców wpisać rodziców. Można też ich w ogóle nie uwzględnić. Decyzja należy do spadkodawcy. Ważny testament może napisać tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, czyli co do zasady osoba pełnoletnia.

Rodzicami spadkodawcy są osoby wskazane w akcie urodzenia jako jego ojciec i matka. Nie ma znaczenia to, czy rodzice byli w związku małżeńskim ani to, w jaki sposób zostało ustalone ojcostwo.

Rodzice pominięci w testamencie - możliwy zachowek

Co jeśli spadkodawca napisał testament i nie uwzględnił w nim swoich rodziców? Rodzice mogą żądać zachowku od osób, do których trafił spadek na podstawie testamentu. Co do zasady zachowek wynosi połowę tego, co uprawniona do niego osoba dostałaby, gdyby testamentu nie było i dziedziczyłaby na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego.

Nie zawsze pominięci w testamencie rodzice mają prawo do żądania zachowku. Wszystko zależy od tego, czy dziedziczyliby, gdyby testamentu nie było. Dziedziczenie po dzieciach, gdy nie było testamentu, opisujemy w dalszej części. Już teraz można jednak stwierdzić, że rodzice pominięci w testamencie będą mogli żądać zachowku tylko wtedy, gdy spadkodawca nie miał potomków.

Kiedy rodzice nie dostaną nic?

Jeśli spadkodawca nie zostawił testamentu, obowiązują zasady dziedziczenia z Kodeksu cywilnego.
Nie ma zasady, że rodzice zawsze dostają coś w spadku po swoich dzieciach. Kiedy dziedziczenie po dzieciach przez rodziców nie nastąpi? Wystarczy, że spadkodawca sam miał dziecko.

Przykład 1.

Zmarł Jan K. Pozostawił żonę, dwójkę dzieci (syna i córkę) oraz swoich rodziców. Nie napisał testamentu. O tym, kto dziedziczy rozstrzygają przepisy Kodeksu cywilnego. W pierwszej kolejności do spadku powołane są dzieci Jana K. oraz jego żona - dziedziczą oni w równych częściach (art. 931 § 1 K.c.). Spadek dostaną:

• syn Jana K - ⅓ spadku
• córka Jana K: - ⅓ spadku
• żona Jana K - ⅓ spadku

Rodzice Jana K. nie będą dziedziczyć.

Podobnie będzie wyglądać sytuacja, gdy w momencie śmierci spadkodawcy nie żyją wprawdzie dzieci spadkodawcy, ale żyją jego wnuki. To, że żyją też wtedy rodzice spadkodawcy niczego nie zmienia. Spadek trafia najpierw do potomków. Wynika to z art. 931 § 2 K.c. Zgodnie z nim, jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło chwili śmierci spadkodawcy, to udział spadkowy, który by temu dziecku przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Dziedziczenie po dzieciach przez rodziców w takiej sytuacji nie nastąpi.

Przykład 2.
Zmarł Jan K. W momencie śmierci był wdowcem, nie żyła też jego jedyna córka. Miał jednak dwóch wnuków. Żył też ciągle ojciec Jana K. Jan K. nie zostawił testamentu. W tej sytuacji ojciec Jana K. nie będzie dziedziczyć po swoim synu. Cały spadek przypadnie wnukom Jana K.

Dziedziczenie po dzieciach przez rodziców, gdy brak potomków

Kiedy więc rodzice mogą liczyć na dziedziczenie po dzieciach, jeśli nie było testamentu? Tylko wtedy, gdy spadkodawca w chwili śmierci nie miał żywych potomków. Wystarczy, że choć jedno dziecko, wnuk czy prawnuk żyje, aby rodzice spadkodawcy nie byli powołani do spadku.

Dziedziczenie przez rodziców i małżonka spadkodawcy

Obowiązuje zasada, że jeśli spadkodawca nie ma potomków, to spadek dostają małżonek spadkodawcy i rodzice spadkodawcy. Wynika to z art. 932 § 1 Kodeksu cywilnego. Dziedziczenie po dzieciach przez rodziców jest więc uzależnione od tego, żeby dziecko nie miało potomków. 

W jakich częściach dziedziczą małżonek i rodzice spadkodawcy? Małżonek spadkodawcy dostaje połowę spadku. Każdy z rodziców dostaje po ¼ spadku. 

Przykład 3.

Katarzyna K. zmarła pozostawiając męża, matkę i ojca. Nie miała potomków, nie napisała testamentu. Spadek po niej dostają:
mąż - ½ spadku,
matka - ¼ spadku,
ojciec - ¼ spadku.

Gdy któreś z rodziców nie żyje - co z jego częścią spadku?

Co jeśli któreś z rodziców nie żyje w chwili śmierci spadkodawcy? Co dzieje się z jego częścią?  Jak wygląda wtedy dziedziczenie po dzieciach? Część spadku nieżyjącego rodzica trafia do rodzeństwa spadkodawcy. Nie powiększa więc części drugiego z rodziców ani małżonka spadkodawcy.

Jeśli któreś z rodzeństwa nie żyje - to udział tego rodzeństwa przypada potomkom tego rodzeństwa.

Przykład 4.

Marian W. zmarł pozostawiając żonę i matkę. Ojciec Mariana W. zmarł kilka lat wcześniej. Marian W. ma siostrę. Spadek po Marianie W trafia do:
żony - ½ spadku,
matki - ¼ spadku
siostry (która dostaje część “po ojcu”) - ¼ spadku.

Gdy brak potomków, rodzeństwa i potomków rodzeństwa

Gdyby miała miejsce następująca sytuacja:

• spadkodawca nie ma potomków,
• żyje żona spadkodawcy,
• żyje jedno z rodziców spadkodawcy,
• brak rodzeństwa spadkodawcy i potomków rodzeństwa spadkodawcy

- to spadek przypadnie po połowie żonie spadkodawcy i pozostającemu przy życiu rodzicowi spadkodawcy. Wynika to z art. 932 § 6 K.c. Zgodnie z nim, “jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku”.

Kiedy cały spadek trafi do rodziców?

jakie warunki muszą być spełnione, żeby rodzice byli jedynymi spadkobiercami i dziedziczenie po dzieciach przez nich objęło cały spadek?

• brak potomków spadkodawcy (jeśli żyją potomkowie, to rodzice w ogóle nie dziedziczą)
• brak małżonka spadkodawcy
• oboje rodzice spadkodawcy żyją - dziedziczą wtedy spadek po połowie; gdyby nie żył któryś z rodziców, to “jego” część przypadnie rodzeństwu spadkodawcy.