Czym jest rodzina zastępcza spokrewniona?

Każde dziecko chciałoby się wychowywać w pełnej, szczęśliwej rodzinie. Czasami jednak zdarza się w życiu tak, że biologiczni rodzice nie są w stanie zapewnić prawidłowej opieki swoim dzieciom i konieczna jest ingerencja organów państwa i ustanowienie dla dziecka opieki - taką może przejąć rodzina zastępcza.

Piecza zastępcza – co to takiego?

Piecza zastępcza to forma opieki nad dzieckiem, którą sprawują wskazane do tego podmioty w miejsce biologicznych rodziców, którzy nie są w stanie zapewnić swoim dzieciom odpowiedniej opieki osobiście.

Piecza zastępcza ma pomóc samemu dziecku, ale również rodzinie w przywróceniu jej zdolności do opieki i wychowania dziecka.

Podjęcie się pełnienia obowiązku rodzica zastępczego musi zostać przemyślane, ponieważ wymaga dużo zaangażowania, poświęcenia i cierpliwości, ale też odpowiednich umiejętności.

Rodzice zastępczy muszą zostać właściwie przygotowani do podjęcia się tej roli, gdyż powinni brać pod uwagę wszystkie aspekty dotyczące wcześniejszych negatywnych przeżyć, na jakie mogło być narażone dziecko przez własnych biologicznych rodziców.

Piecza zastępcza obowiązuje do osiągnięcia przez dziecko 18 roku życia, czyli do uzyskania pełnoletności, a gdy jest ono osobą uczącą się, może przebywać pod pieczą zastępczą do 25 roku życia.

Formy pieczy zastępczej

Piecza zastępcza jest sprawowana w formie:

• rodzinnej,
• instytucjonalnej.

Formami rodzinnej pieczy zastępczej są:

• rodzina zastępcza spokrewniona;
• rodzina zastępcza niezawodowa;
• rodzina zastępcza zawodowa, w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa specjalistyczna;
• rodzinny dom dziecka.

Rodzina zastępcza spokrewniona

Przykład 1.

Zuzanna jest dzieckiem pani Anny i pana Adama. Oboje rodzice nadużywają alkoholu i narkotyków, zaniedbując przy tym dziecko. Pani Krystyna – matka pana Adama, a babcia Zuzanny wyraziła wolę pełnienia rodziny zastępczej dla małoletniej. W takiej sytuacji babcia jako wstępna dziecka ma możliwość zostania rodziną zastępczą spokrewnioną.

Wymogi dla kandydatów na rodzinę zastępczą

Pełnienie funkcji rodziny może zostać powierzone osobom spełniającym niżej wskazane warunki:

• dającym rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej;
• niebędącym pozbawionym władzy rodzicielskiej ani niemającym zawieszonej czy ograniczonej władzy rodzicielskiej;
• wypełniającym obowiązek alimentacyjny w przypadku gdy taki obowiązek w stosunku do nich wynika z tytułu egzekucyjnego;
• posiadających pełną zdolność do czynności prawnych;
• zdolnym do sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem, co zostało potwierdzone zaświadczeniem lekarskim o stanie zdrowia wystawionym przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej oraz opinią o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka wystawioną przez psychologa, który posiada co najmniej wykształcenie wyższe magisterskie na kierunku psychologia oraz 2-letnie doświadczenie w poradnictwie rodzinnym;
• przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• zapewniającym odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe umożliwiające dziecku zaspokajanie jego indywidualnych potrzeb, w tym potrzeb rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego, właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań, wypoczynku i organizacji czasu wolnego.

Obowiązki i prawa rodziny zastępczej

Rodzina zastępcza obowiązana jest do zapewnienia umieszczonemu w niej dziecku całodobowej opieki i wychowania, ale również:

• traktowania dziecka w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej;
• zapewnienia dziecku dostępu do przysługujących świadczeń zdrowotnych;
• zapewniania dziecku kształcenia, wyrównywania braków rozwojowych i szkolnych;
• zapewnienia dziecku rozwoju uzdolnień i zainteresowań;
• zaspokojenia potrzeb emocjonalnych, bytowych, rozwojowych, społecznych oraz religijnych dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej;
• zapewnienia ochrony przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne dziecka;
• zapewnienia kontaktu z rodzicami i innymi bliskimi osobami, chyba że sąd postanowi inaczej.

Na pokrycie kosztów utrzymania dzieci, które na podstawie postanowienia sądu zostały umieszczone w rodzinnej pieczy zastępczej, rodzinom zastępczym przysługują świadczenia pieniężne w wysokości nie niższej niż kwota:

• 746 zł miesięcznie – w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej spokrewnionej,
• 1131 zł miesięcznie – w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej zawodowej,
• 1131 zł miesięcznie – w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej niezawodowej,
• 1131 zł miesięcznie – w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinnym domu dziecka.

W przypadku dzieci, które legitymują się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym bądź umiarkowanym stopniu niepełnosprawności pozostającym w rodzinie zastępczej albo w rodzinnym domu dziecka przysługuje dodatek nie niższy niż kwota 227 zł miesięcznie na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania tego dziecka.

W związku z pełnieniem pieczy zastępczej, rodzinie zastępczej starosta może przyznać dofinansowanie wypoczynku poza miejscem zamieszkania dziecka.

Ponadto rodzina zastępcza może otrzymać od starosty również środki na pokrycie niezbędnych wydatków związanych z potrzebami przyjmowanego dziecka, które udzielane jest jednorazowo, jak również okresowo lub jednorazowo środki na pokrycie wydatków związanych z wystąpieniem zdarzeń losowych bądź innych zdarzeń mających wpływ na jakość sprawowanej opieki.

Rodzina zastępcza niezawodowa może otrzymywać środki finansowe na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego.

Jak przebiega umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej?

Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej spokrewnionej następuje na mocy postanowienia.

Zazwyczaj postanowienie takie jest wydawane gdy:

• odpowiednie organy lub każda osoba mająca wiedzę, że dziecku dzieje się krzywda zawiadamiają sąd opiekuńczy o konieczności podjęcia działań względem osoby dziecka;
• osoby chcące i mogące pełnić funkcję rodziny zastępczej spokrewnionej złożą wniosek do sądu o umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej.

W przypadku zawiadomienia sądu opiekuńczego przez organy lub inne podmioty wszczynane jest z urzędu postępowanie o wydanie zarządzeń opiekuńczych. Postępowanie to jest wolne od opłat, a jego uczestnikami są z urzędu rodzice małoletniego dziecka.

Osoby deklarujące chęć pełnienia funkcji rodziny zastępczej mogą zostać jako osoby zainteresowane dopuszczone do udziału w sprawie jako uczestnicy.

Postępowanie to toczy się w trybie nieprocesowym i zastosowanie znajdują do niego przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Możliwe jest w takim wypadku składanie przez uczestników stanowisk co do rozstrzygnięcia sprawy, wniosków dowodowych, wniosków o zabezpieczenie.

W przypadku złożenia wniosku o umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej przez osoby chcące i mogące pełnić funkcję rodziny zastępczej spokrewnionej postępowanie toczy się na tych samych zasadach, co postępowanie z urzędu. Jedyną różnicą jest tutaj konieczność opłaty sądowej w wysokości 100 zł, jaką należy uiścić od wniosku. Niektóre sądy nie wzywają wnioskodawców o jej uiszczenie, tylko kwalifikują sprawę jako sprawę o wydanie zarządzeń opiekuńczych wszczynaną z urzędu.

Piecza zastępcza a władza rodzicielska

Rodzina zastępcza ma obowiązek i prawo wykonywania bieżącej pieczy nad dzieckiem, czyli jego wychowywania i reprezentowania w sprawach dotyczących jego osoby. Najczęściej, umieszczając dziecko w pieczy zastępczej, sąd opiekuńczy ogranicza władzę rodzicielską rodziców lub całkowicie jej ich pozbawia. W takim wypadku rodzice zastępczy zostają upoważnieni do zarządu majątkiem dziecka, wyboru kierunku kształcenia, kształtowania światopoglądu, rozwijania zainteresowań, wyboru sposobu leczenia, obywatelstwa, miejsca pobytu.

Zgodnie z przepisami kro rodzeństwa nie powinno się rozdzielać, a w konsekwencji powinno się je umieścić w tej samej rodzinie zastępczej. Od tej zasady sąd może odstąpić, jeżeli wymaga tego dobro dziecka.

W przypadku, kiedy zmieni się sytuacja rodziców biologicznych dziecka w ten sposób, że będą oni w stanie zapewnić prawidłową opiekę swoim dzieciom, sąd zmieni swoje dotychczasowe postanowienie i przywróci im faktyczną opiekę nad małoletnim. Niestety, takie sytuacje nadal są rzadkością. Najczęściej dziecko trafiające do rodziny zastępczej znajduje się w niej do osiągnięcia pełnoletności.