Niebieska Karta – co należy o niej wiedzieć?

Podstawowym założeniem procedury Niebieskiej Karty jest zapewnienie bezpieczeństwa osobie lub osobom, które doświadczają stosowania przemocy w rodzinie. Należy odróżnić Niebieską Kartę od zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa, gdyż prowadzenie Niebieskiej Karty stanowi jedynie informację dla organów ścigania, że w danej rodzinie dochodzi do przemocy. Sama karta nie stanowi podstawy do wszczęcia postępowania karnego, natomiast po złożeniu zawiadomienia i wszczęciu postępowania może zostać wykorzystana jako dowód w sprawie. Przy czym podmioty wszczynające postępowanie w sprawie wdrożenia w rodzinie Niebieskiej Karty mogą powiadomić organy ścigania o możliwości popełnienia przestępstwa.  Jak wygląda kwestia formularza „Niebieska Karta"? Co więcej, w toku wdrożenia procedury Niebieskiej Karty podmioty uprawnione do jej prowadzenia mogą powiadomić również sąd rodzinny o potrzebie podjęcia interwencji względem małoletnich dzieci. Po takiej informacji sąd rodzinny wszczyna postępowanie z urzędu, o czym informuje rodziców lub opiekunów dziecka.

Podmioty uprawnione do wszczęcia procedury Niebieskiej Karty

Podejmowanie interwencji w środowisku wobec rodziny dotkniętej przemocą na podstawie Niebieskiej Karty nie wymaga zgody osoby dotkniętej przemocą w rodzinie.

Procedura Niebieskiej Karty obejmuje ogół czynności podejmowanych i realizowanych przez przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oświaty i ochrony zdrowia, w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie.

Wszczęcie procedury Niebieskiej Karty ma miejsce przez wypełnienie formularza Niebieska Karta, w każdym przypadku powzięcia, podejrzenia stosowania przemocy wobec członków rodziny w toku prowadzonych czynności służbowych lub zawodowych bądź w wyniku zgłoszenia dokonanego przez członka rodziny lub przez osobę będącą świadkiem przemocy w rodzinie.

Niebieska karta - jak ją uzyskać?

Wszczynając procedurę Niebieskiej Karty, pracownik jednostki organizacyjnej pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oświaty i ochrony zdrowia, obowiązany jest do wypełnienia formularza „Niebieska Karta — A” w obecności osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie.

Jeśli taka osoba jest nieobecna bądź ze względu na stan jej zdrowia czy zagrożenie jej życia bądź zdrowia wypełnienie formularza „Niebieska Karta — A” jest niemożliwe, wypełnienie formularza musi nastąpić niezwłocznie po nawiązaniu bezpośredniego kontaktu z tą osobą lub po ustaniu przyczyny uniemożliwiającej jego wypełnienie. 

Wyjątkowo, w przypadku gdy nawiązanie bezpośredniego kontaktu z osobą, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, jest niewykonalne, wypełnienie formularza „Niebieska Karta — A” następuje bez jej udziału.

Podmioty inicjujące procedurę Niebieskiej Karty podejmują działania interwencyjne mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie. 

Podmioty uprawnione do wszczęcia procedury rozmowę z taką osobą przeprowadzać powinny w warunkach, które zapewnią jej bezpieczeństwo, swobodę wypowiedzi i poszanowanie godności. 

Jeśli osobą, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, jest dziecko, czynności w ramach procedury przeprowadza się w obecności rodzica, opiekuna prawnego lub faktycznego. Jeżeli osobami, co do których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie wobec dziecka, są rodzice, opiekunowie prawni lub faktyczni, czynności z udziałem dziecka przeprowadza się w obecności pełnoletniej osoby najbliższej, np. dziadków, rodzeństwa.

Po wypełnieniu formularza „Niebieska Karta — A” osoba, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, otrzymuje formularz „Niebieska Karta — B”, który zawiera pouczenia dla osób dotkniętych przemocą w rodzinie. W przypadku kiedy taką osobą jest dziecko, formularz ten otrzymują odpowiednio rodzic, opiekun prawny lub faktyczny albo osoba, która zgłosiła podejrzenie stosowania przemocy w rodzinie.

Jeśli w czasie podejmowania czynności związanych z wypełnieniem i przekazaniem przewodniczącemu zespołu interdyscyplinarnego formularza „Niebieska Karta — A” zajdzie podejrzenie, że osoba, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie, dopuściła się jej po raz kolejny, wypełnia się ponownie formularz „Niebieska Karta— A” w zakresie niezbędnym do udokumentowania nowego zdarzenia i przesyła go do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego.

Formularz „Niebieska Karta — A” po jego wypełnieniu należy niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni od dnia wszczęcia procedury, przekazać do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego. W terminie nie dłuższym niż 3 dni od dnia otrzymania formularza „Niebieska Karta — A” przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego przekazuje go członkom zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej, którzy przystępują do kolejnych etapów realizacji procedury Niebieskiej Karty.

Członkowie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej wyznaczają posiedzenie, w którego czasie w obecności osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, dokonują analizy sytuacji rodziny i wypełniają formularz „Niebieska Karta — C”. Przy czym na posiedzenie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej nie zaprasza się dziecka. 

Nieobecność na posiedzeniu zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, a która została na nie zaproszona, nie wstrzymuje prac zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej.

Jeśli w toku czynności podejmowanych przez zespół interdyscyplinarny lub grupę roboczą okaże się, że zachodzi podejrzenie co do tego, że osoba, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie, dopuściła się po raz kolejny jej stosowania, wypełnia się formularz „Niebieska Karta — C” w zakresie niezbędnym do udokumentowania nowego zdarzenia.

W dalszej kolejności członkowie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej wypełniają formularz „Niebieska Karta — D” na posiedzeniu w obecności osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie.

W ramach prowadzonej procedury Niebieskiej Karty członkowie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej udzielają pomocy osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie oraz podejmują działania w stosunku do osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie, w celu zaprzestania stosowania tego rodzaju zachowań. 

Przede wszystkim członkowie zespołu interdyscyplinarnego mają za zadanie opracowanie indywidualnego planu pomocy dla osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie i jej rodziny, w którym określane są propozycje działań pomocowych. Z reguły indywidualny plan pomocy obejmuje zakres działań podejmowanych przez osobę, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie. 

W toku prowadzenia procedury Niebieskiej Karty indywidualny plan pomocy może być modyfikowany i dostosowywany do potrzeb i sytuacji osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie.

Ważne, żeby pamiętać, że spotkania członków zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej z osobami, co do których istnieje podejrzenie, że są dotknięte przemocą w rodzinie, oraz osobami, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie, nie mogą być organizowane w tym samym miejscu i czasie.

Często zdarza się, że osoba stosująca przemoc w rodzinie nadużywa alkoholu, dlatego też członkom zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej przyznano uprawnienie do skierowania takiej osoby do gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych.

Członkowie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej mają następujące obowiązki co do osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie:

• przekazywanie informacji o konsekwencjach popełnianych czynów;
• motywowanie do udziału w programach oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych; 
• prowadzenie rozmowy o nadużywaniu alkoholu, środków odurzających, substancji psychotropowych lub leków.

Zakończenie procedury Niebieskiej Karty

Zwykle zakończenie procedury Niebieskiej Karty następuje w ciągu kilku miesięcy od jej rozpoczęcia, ale wszystko uzależnione jest od danego przypadku. Zdarza się, że procedura ta prowadzona jest przez dłuższy czas. 

Zakończenie procedury jest udokumentowane w formie protokołu podpisanego przez przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego. Protokół ten musi zawierać: 

• dane dotyczące osób, wobec których realizowana była procedura;
• datę rozpoczęcia i zakończenia procedury;
• opis podjętych działań w ramach procedury. 

O zakończeniu procedury powiadamia się podmioty uczestniczące w procedurze po jej zakończeniu.

Po zamknięciu procedury Niebieskie Karty sytuacja w rodzinie jest monitorowana przez pracowników Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, dzielnicowego. Średnio okres monitorowania wynosi 3 miesiące.

Należy pamiętać, że zakończenie procedury Niebieskiej Karty nie stoi na przeszkodzie co do ponownego jej wdrożenia w sytuacji doświadczania przemocy w rodzinie. 

Zdarza się, że procedura Niebieskiej Karty jest nadużywana jako karta przetargowa zwłaszcza w sprawach rodzinnych, np. rozwodach czy sprawach dotyczących małoletnich dzieci. Dlatego też osoba podejrzana o stosowanie przemocy powinna mieć świadomość, że zgodnie z postanowieniem Trybunału Konstytucyjnego z 8 listopada 2016 roku (Ts 339/15) „z istoty procedury Niebieskiej Karty wynika jednoznacznie, że jej wszczęcie wiąże się z  powzięciem podejrzenia stosowania przemocy wobec członków rodziny, a nie ze stwierdzeniem, że osoba, wobec której jest ona prowadzona, popełniła jedno z przestępstw opisanych w Kodeksie karnym, a tym bardziej z przypisaniem jej winy”.

Organy, które powzięły informację o możliwości stosowania przemocy, obowiązane są wszcząć procedurę Niebieskiej Karty, ale nie oznacza to, że będzie ona kontynuowana w sytuacji, gdy stwierdzony zostanie brak do tego podstaw.