Zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia mieszkania

Ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie przewiduje instrumenty mające na celu zwiększenie skuteczności przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Jednym z narzędzi, jakie w tym celu wprowadza wskazana ustawa, jest zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia mieszkania.

Zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia mieszkania zastosowanie znajdzie w sytuacji, kiedy członek rodziny wspólnie zajmujący mieszkanie swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie czyni szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie. Wówczas osoba dotknięta tą przemocą może żądać, aby sąd zobowiązał go do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazał zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia.

Przemoc w rodzinie zdefiniowana została jako jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób najbliższych, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia lub krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.

Zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia mieszkania będzie mogło zostać orzeczone także w następujących sytuacjach:

• kiedy osoba dotknięta przemocą w rodzinie opuściła wspólnie zajmowane mieszkanie z powodu stosowania wobec niej przemocy w tym mieszkaniu;
• członek rodziny stosujący przemoc w rodzinie opuścił wspólnie zajmowane mieszkanie;
• małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu oraz inna osoba stosująca przemoc w rodzinie, okresowo lub nieregularnie przebywa w mieszkaniu wspólnie z osobą dotkniętą przemocą w rodzinie.

Obowiązek ponoszenia kosztów opłat

Osoba pełnoletnia pozostająca w mieszkaniu po orzeczeniu przez sąd zobowiązania wobec osoby stosującej przemoc w rodzinie co do opuszczenia mieszkania przez czas niezamieszkiwania w nim osoby stosującej przemoc w rodzinie, w związku z wydaniem wobec niej: nakazu lub zakazu, o których mowa w Ustawie z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji; nakazu lub zakazu, o których mowa w Ustawie z dnia 24 sierpnia 2001 roku o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych czy też postanowienia sądu o  zobowiązaniu osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, lub zakazaniu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, w tym również o udzieleniu zabezpieczenia, jest obowiązana do ponoszenia opłat za dostawy do tego mieszkania energii, gazu, wody oraz odbiór ścieków, odpadów i nieczystości ciekłych oraz czynsz lub koszty bieżącego zarządzania nieruchomością, chyba że względem niej osoba stosująca przemoc w rodzinie jest obowiązana do świadczeń alimentacyjnych.

Postępowanie w sprawie zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia mieszkania

Sprawy o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia rozpoznawane są przez sądy jako sprawy cywilne w trybie nieprocesowym na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.

W wypadku, gdy do wniosku lub innych pism nie dołączono odpisów, sąd nie wzywa o ich przedłożenie, tylko samodzielnie je sporządza i  doręcza. Odpis wniosku lub innych pism sąd doręcza również prokuratorowi.

Sąd w sprawach o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia orzeka po przeprowadzeniu rozprawy. 

O terminach rozprawy zawiadamiany jest każdorazowo prokurator.

Doręczenia w sprawach o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia mieszkania

Przepisy w celu usprawnienia postępowania w sprawach o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia przewidują możliwość dokonywania doręczeń przez policję lub żandarmerię wojskową. 

Doręczenia te dokonywane są nie później niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania zlecenia, za potwierdzeniem odbioru i oznaczeniem daty, a gdyby adresata nie zastano przy próbie doręczenia, policja lub żandarmeria wojskowa ustalają, czy adresat zamieszkuje pod wskazanym adresem. Z dokonanych ustaleń sporządzają notatkę, którą przekazują sądowi zlecającemu doręczenie. 

Gdyby próba doręczenia okazała się bezskuteczna, a zgodnie z ustaleniami policji lub żandarmerii wojskowej adresat zamieszkuje pod wskazanym adresem, w oddawczej skrzynce pocztowej adresata umieszcza się zawiadomienie o podjętej próbie doręczenia wraz z informacją o możliwości odbioru pisma lub odpisu postanowienia sądu w budynku sądu zlecającego doręczenie, do którego policja lub żandarmeria wojskowa je zwraca. Do zawiadomienia dołączone jest pouczenie, że pismo lub odpis postanowienia należy odebrać z sądu w terminie 7 dni od dnia umieszczenia zawiadomienia. 

Gdyby próba doręczenia okazała się bezskuteczna, a zgodnie z ustaleniami policji lub żandarmerii wojskowej adresat nie zamieszkuje pod wskazanym adresem, policja lub żandarmeria wojskowa zwracają pisma lub odpisy postanowień sądowi, informując go o dokonanych ustaleniach. To samo dotyczy przypadku, gdy mimo podjęcia wymaganych czynności nie udało się im ustalić, czy adresat zamieszkuje pod wskazanym adresem. 

Ponadto policja lub żandarmeria wojskowa w toku postępowania udzielają sądowi innej pomocy niezbędnej do jego szybkiego zakończenia. 

Postanowienie o zobowiązaniu osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia mieszkania

Sąd, rozpoznając sprawy o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, orzeka, wydając postanowienie.

W postanowieniu o zobowiązaniu osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazaniu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia sąd wskazuje obszar lub odległość od wspólnie zajmowanego mieszkania, którą osoba stosująca przemoc w rodzinie jest obowiązana zachować. 

Sąd może zmienić lub uchylić postanowienie o zobowiązaniu osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazaniu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia w razie zmiany okoliczności, nawet gdy jest prawomocne. 

Sąd w postanowieniu w przedmiocie zobowiązania osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazania zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia rozstrzyga również o zabezpieczeniu, jeżeli było udzielone.

Sąd z urzędu doręcza odpis postanowienia w przedmiocie zobowiązania osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazania zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia:

• uczestnikom postępowania,
• prokuratorowi, 
• policji lub żandarmerii wojskowej. 

Ponadto sąd zawiadamia właściwy miejscowo zespół interdyscyplinarny, a gdy w mieszkaniu zamieszkują osoby małoletnie – także właściwy miejscowo sąd opiekuńczy, doręczając im odpis postanowienia w przedmiocie zobowiązania osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazania zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia.

Apelacja w sprawie o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia mieszkania

Termin do złożenia wniosku o uzasadnienie biegnie od dnia ogłoszenia postanowienia.

Apelację od zapadłego postanowienia w przedmiocie zobowiązania osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazania zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia wnosi się na zasadach ogólnych obowiązujących w postępowaniu cywilnym.

Jeżeli do apelacji nie dołączono jej odpisów, sąd samodzielnie sporządza i doręcza odpis apelacji.

Termin do wniesienia odpowiedzi na apelację jest tygodniowy.