Od pozwu do wyroku – jak wygląda procedura postępowania przed sądem?

Z pozoru wydaje się, że procedura postępowania przed sądem jest żmudna i skomplikowana. Udział w procesie sądowym z pewnością jest stresującym przeżyciem, jednakże właściwe przygotowanie do procesu pozwoli uniknąć problemów i kłopotów. Celem niniejszego artykułu jest zwięzłe przedstawienie podstawowych zasad rządzących każdym postępowaniem sądowym.

Procedura postępowania przed sądem - krok pierwszy pozew

Pierwszym krokiem do rozpoczęcia postępowania sądowego jest wniesienie pozwu.

Każdy pozew wnoszony do sądu powinien spełniać warunki formalne określone w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. W sprawach z zakresu prawa pracy ustawodawca złagodził wysokie wymagania stawiane pozwom i zezwala również na skorzystanie z alternatywnego rozwiązania, jakim jest udanie się do sekretariatu sądu i złożenie pozwu w formie ustnej pracownikowi sekretariatu, który spisze żądania pracownika. Mimo tej możliwości, wskazane rozwiązanie stosowane jest w praktyce stosunkowo rzadko i większość powodów wybiera tradycyjną formę pisemną.

Zgodnie z wymogami, każdy pozew powinien zawierać:

• wskazanie sądu (nazwę sądu, adres, oznaczenie wydziału – np. Wydział Pracy);
• imię i nazwisko powoda;
• adres powoda;
• numer PESEL lub NIP powoda;
• imię i nazwisko pozwanego;
• adres pozwanego lub miejsce jego siedziby;
• oznaczenie rodzaju pisma – tj. wskazanie, że jest to pozew;
• wartość przedmiotu sporu;
• tzw. osnowę wniosku – żądanie nakazania pozwanemu określonego zachowania (np. zapłaty wskazanej sumy, przywrócenia do pracy, wydania świadectwa pracy itd.);
• wskazanie dowodów, które powód chce przeprowadzić w toku sprawy na poparcie swoich twierdzeń;
• wymienienie załączników (listy dokumentów, które powód załącza do pozwu).

Jak określić wartość przedmiotu sporu?

W sprawach majątkowych konieczne jest wskazanie w pozwie tzw. wartości przedmiotu sporu (nazywanej również WPS). WPS oznacza się zazwyczaj poprzez wskazanie kwoty, której domaga się powód od pozwanego. Do WPS nie wlicza się żadnych innych kosztów (odsetek, kosztów procesu itp.).

Przykład 1.

Jan Kowalski domaga się zapłaty zaległego wynagrodzenia od swojego pracodawcy – 3000,00 zł za styczeń 2022r., 2500,00 zł za luty 2022r. i 4000,00 zł za marzec 2022 r., wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od daty wypłaty wynikającej z umowy o pracę do dnia faktycznej zapłaty. W pozwie jako wartość przedmiotu sporu należy wskazać 9500,00 zł, tj. łączną kwotę zaległej pensji, dochodzonej pozwem, bez doliczania odsetek.

Jeśli powód nie wskaże w pozwie wszystkich wymaganych elementów, sąd wezwie go za pomocą listu poleconego do uzupełnienia braków formalnych i wskaże odpowiedni termin (zazwyczaj będzie to 14 dni). Uzupełnienie braków spowoduje, że pozew będzie traktowany jako kompletny od daty jego pierwotnego wniesienia. Jeżeli powód nie uzupełni braków w terminie określonym przez sąd, pozew zostanie odrzucony albo pozostawiony bez rozpoznania i w efekcie nie zostanie rozpoznany.

Po prawidłowym wniesieniu pozwu do sądu sekretariat sądu nada sprawie sygnaturę – indywidualny numer identyfikacyjny składający się z szeregu cyfr i liter oznaczających numer wydziału, numer sprawy i rok jej wniesienia. Sygnatura ma niezwykle istotne znaczenie, pozwala bowiem na wyróżnienie sprawy spośród tysięcy innych rozpoznawanych przez ten sam sąd. Chcąc uzyskać informację o toku sprawy w biurze informacyjnym sądu, należy podać sygnaturę i dane stron. Ponadto, od momentu nadania sprawie sygnatury obowiązkiem stron jest oznaczanie każdego pisma kierowanego do sądu za jej pomocą.

Co dzieje się na rozprawie?

Z uwagi na obciążenie sądów okres oczekiwania na pierwszą rozprawę może – w zależności od sądu – wynieść nawet kilka miesięcy. Sąd zawiadamia o rozprawie, przesyłając na wskazany przez powoda adres wezwanie określające datę, godzinę i miejsce rozprawy. Powód ma obowiązek stawienia się w wyznaczonym terminie.

Procedura postępowania przed sądem czyli długa droga do ostatecznego wyroku

Postępowanie sądowe zawsze jest dwuinstancyjne. Oznacza to, że – jeśli taka będzie wola stron – sprawa zostanie rozpoznana dwukrotnie, przez sąd I instancji i przez sąd II instancji. W zależności od rodzaju sprawy, sądem I instancji może być sąd rejonowy (w większości spraw) albo sąd okręgowy (np. w niektórych sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych). Jeśli sprawę rozpoznawał sąd rejonowy, apelację wnosi się do sądu wyższego rzędu, którym jest sąd okręgowy. Jeśli sądem I instancji był sąd okręgowy, apelację od wyroku będzie rozpoznawał sąd apelacyjny.

Przykład 2.

Wyrok został wydany 1 czerwca 2022 r. Termin na złożenie uzasadnienia upływa 8 czerwca 2022 r. Jeśli strona złoży wniosek o uzasadnienie w terminie, sąd sporządzi pisemne uzasadnienie orzeczenia i prześle je na adres strony. Od chwili doręczenia stronie przysługuje prawo do wniesienia apelacji w terminie 14 dni.

Apelację wnosi się do sądu II instancji za pośrednictwem sądu I instancji (tj. dokument jest adresowany np. do sądu okręgowego, ale składany w sądzie rejonowym). W apelacji należy wskazać zarzuty, tj. wszystkie błędy i uchybienia sądu rozpoznającego sprawę, które w ocenie strony skutkowały wydaniem błędnego orzeczenia. Sąd II instancji co do zasady nie będzie przeprowadzał żadnych nowych dowodów i ograniczy się do sprawdzenia poprawności postępowania pod względem formalnym.

W toku sprawy (zarówno przed sądem I, jak i II instancji) strona ma prawo do wnoszenia zażaleń na postanowienia naruszające jej prawa. Nie wszystkie zażalenia są zaskarżalne (przykładowo, postanowienie o dopuszczeniu określonego dowodu nie jest zaskarżalne zażaleniem). Zażalenie – co do zasady – jest wnoszone w terminie 7 dni do sądu wyższej instancji za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżone postanowienie.