Jak napisać pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy?
Pozostawanie w stosunku pracy rodzi wiele uprawnień po stronie zatrudnionego. Niestety współcześnie coraz częściej odchodzi się od zawierania umów o pracę. W zamian za to pracownicy wykonują swoje obowiązki na podstawie tzw. umów śmieciowych. Nazwa umowy nie przesądza jednak o nieistnieniu stosunku pracy. Jak napisać pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy?
Czym jest stosunek pracy?
Zgodnie z treścią art. 22 §1 Kodeksu pracy przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
Nazwa zawartej umowy, na której podstawie wykonywane są czynności służbowe, nie ma żadnego znaczenia, jeśli dana osoba realizuje swoje obowiązki pod nadzorem i w miejscu wyznaczonym przez przełożonego. W tym wypadku mamy do czynienia z ewidentnym stosunkiem pracy, nawet jeśli zatrudniający niechętnie się do tego przyznaje.
O tym, czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy, stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki czy też wystawienie świadectwa pracy, ale rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z treści art. 22 § 1 kp. Istotne więc jest, aby stosunek pracy cechowało faktyczne wykonywanie zobowiązania o cechach pracowniczych. Dokument w postaci umowy nie jest wystarczającym i niepodważalnym dowodem na to, że osoby podpisujące go jako strony złożyły niewadliwe oświadczenie woli o treści zapisanej w tym dokumencie.
Sądowe ustalenie istnienia stosunku pracy
Ustalenie istnienia stosunku pracy może być przeprowadzone na dwa różne sposoby:
- dobrowolnie (bez konieczności zakładania sprawy sądowej) – pracownik i pracodawca dochodzą do porozumienia i realizują wszystkie wzajemne zobowiązania wynikające z przepisów prawa pracy;
- przymusowo (poprzez konieczność wytoczenia sprawy sądowej i uzyskania stosownego wyroku) – ta opcja pojawia się tylko wtedy, gdy pracodawca nie chce uznać istnienia stosunku pracy, a tym samym nie poczuwa się do obowiązku realizacji zaległych roszczeń pracowniczych zatrudnianej przez siebie osoby.
Sądowe ustalenie istnienia stosunku pracy wymaga w pierwszej kolejności sporządzenia stosownego pozwu – bez niego sprawa nie zostanie w ogóle podjęta. Zatrudniony, który chce udowodnić istnienie stosunku pracy, może samodzielnie napisać taki pozew (nie istnieje obowiązek korzystania ze wsparcia adwokata lub radcy prawnego).
Uprawnionymi do wniesienia pozwu w tego rodzaju sprawach są nie tylko strony istniejącej umowy, lecz także inspektor pracy oraz osoby mające w tym interes prawny (np. członkowie rodziny zmarłego pracownika lub jego spadkobiercy).
Elementy pozwu o ustalenie istnienia stosunku pracy
Każdy pozew musi zawierać w swej treści prawidłowo określony sąd oraz strony przyszłego postępowania. W sprawach z zakresu ustalenia istnienia stosunku pracy zawsze właściwy będzie sąd rejonowy. Zgodnie z treścią art. 461 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego powództwo w sprawie z zakresu prawa pracy można wytoczyć bądź przed sąd ogólnie właściwy dla pozwanego, bądź przed sąd, w którego obszarze właściwości praca jest, była lub miała być wykonywana.
Poprawne określenie stron w pozwie wymaga podania wszelkich danych powoda (strony wnoszącej pozew) oraz pozwanego (strony, przeciwko której pozew jest wnoszony). W przypadku osób fizycznych niezbędne staje się podanie:
- imienia i nazwiska,
- numeru PESEL,
- adresu zamieszkania (adresu do korespondencji, jeśli jest inny od adresu zamieszkania).
W stosunku zaś do osób prawnych konieczne jest podanie:
- dokładnej nazwy (firmy) osoby prawnej,
- adresu siedziby osoby prawnej,
- NIP-u,
- numeru KRS (jeśli taki oczywiście istnieje).
Kolejnym niezbędnym elementem jest określenie wartości przedmiotu sporu. Jak stanowi art. 231 kpc, w sprawach o roszczenia pracowników dotyczące nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy wartość przedmiotu sporu stanowi przy umowach na czas określony suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, lecz nie więcej niż za rok, a przy umowach na czas nieokreślony – za okres jednego roku.
W każdej sprawie o ustalenie istnienia stosunku pracy możliwe jest oznaczenie wartości przedmiotu sporu (wartości przedmiotu zaskarżenia). Może to być dokonane z uwzględnieniem sumy spornego wynagrodzenia albo wynagrodzenia za okres jednego roku.
Żądanie i uzasadnienie pozwu
Najważniejszymi elementami każdego pozwu są wnioski powoda oraz ich należyte uzasadnienie. W omawianym przypadku chodzi oczywiście o żądanie ustalenia istnienia stosunku pracy pomiędzy stronami oznaczonej umowy (np. umowy o dzieło lub umowy zlecenie). Oprócz tego powód może wnioskować o:
- wyrównania wynagrodzenia (szczególnie za przepracowane godziny nadliczbowe),
- wypłatę premii,
- udzielenia zaległego urlopu wypoczynkowego lub wypłatę ekwiwalentu finansowego w tym zakresie.
Na potwierdzenie swoich żądań należy przedstawić stosowne uzasadnienie. Umieszczamy w nim dokładny opis sytuacji – możliwie jak najkrótszy i jak najbardziej precyzyjny. Pamiętajmy, że pozew sądowy nie jest listem, lecz pismem urzędowym (powinien być bardzo konkretny).
Wykazanie swoich racji wymaga od powoda załączenia stosownych dowodów – podstawowym będzie oczywiście istniejąca umowa pomiędzy stronami. Pomocne będą także:
- ewidencja czasu pracy,
- nagrania z kamer firmowych,
- dokumentacja pracownicza i księgowa danej osoby,
- zeznania świadków (np. innych pracowników).
Pamiętajmy, że każdy pozew musi być złożony w 3 egzemplarzach wraz z odpowiednią liczbą załączników (dowodów składanych do pozwu). Wszelka dokumentacja w sprawie musi być oryginalna, ewentualnie występować w notarialnie poświadczonej kopii. Każdy egzemplarz pozwu musi być osobiście podpisany przez powoda (ewentualnie przez jego pełnomocnika, jeśli występuje on w sprawie). Do pozwu należy dołączyć dowód uiszczenia opłaty sądowej od pozwu (np. kwit przelewu bankowego lub zakupione w kasie sądu znaczki sądowe) – dotyczy to oczywiście tylko sytuacji, w których taka opłata jest obowiązkowa (w innym przypadku niczego w tym zakresie nie dołączamy).
Podsumowanie
Pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy jest pismem inicjującym sprawę sądową. Jej celem jest oczywiście wykazanie, że w danym przypadku mamy do czynienia ze stosunkiem pracy, w związku z czym zatrudniony miał pełne prawo korzystać z przywilejów pracowniczych.
Pozew każdorazowo składa się do sądu rejonowego, wydziału pracy. Co do zasady nie podlega on opłacie sądowej, jeśli wnosi go pracownik, a wartość przedmiotu sporu nie przekracza kwoty 50 000 zł.
W pozwie oprócz określenia stron i sądu powinno się znaleźć oznaczenia wartości przedmiotu sporu, konkretne żądania powoda, uzasadnienie swojego stanowiska wraz z przytoczeniem dowodów na ich poparcie, podpis powoda oraz wymienienie składanych załączników do pozwu.
