Jak wypełnić wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych?

Postępowania sądowe mogą być nie tylko skomplikowane, lecz także bardzo kosztowne. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, które regulują zasady postępowania we wszystkich sprawach cywilnych, w tym również w sprawach z zakresu prawa pracy, pozwalają na uzyskanie zwolnienia od kosztów sądowych lub nawet uzyskanie pomocy fachowego pełnomocnika w trakcie trwania procesu. Aby uzyskać którąkolwiek z tych form pomocy, osoba zainteresowana musi we właściwym sądzie złożyć stosowny wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, w którym wykaże, z jakiego powodu sąd powinien przyznać jej to prawo.

Integralną częścią wniosku jest oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Formularze wniosku można pobrać bezpośrednio w sądach lub na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości. Formularz można wypełnić własnoręcznie albo w programie komputerowym (jednak w takim przypadku podpis na końcu musi być złożony odręcznie). Jeśli osoba zainteresowana uzyskaniem pomocy złoży wniosek bez wymaganego oświadczenia, sąd skieruje do niej wezwanie do uzupełnienia braków formalnych poprzez złożenie wymaganych dokumentów. W żadnym wypadku nie przekreśli to szans na uzyskanie pomocy, jednak na pewno będzie skutkowało przedłużeniem postępowania.

Jak wypełnić wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych

Poprawne wypełnienie oświadczenia może budzić trudności, stąd celem niniejszego artykułu jest wyjaśnienie wszelkich ewentualnych wątpliwości, jakie mogą powstać w toku przygotowywania dokumentów.

Wstępne informacje o sprawie

W pierwszej kolejności niezbędne jest wskazanie danych pozwalających na zidentyfikowanie sprawy, w której ma zostać udzielona pomoc oraz osoby wnioskodawcy. Oświadczenie powinno stanowić załącznik do wniosku o zwolnienie od kosztów / o ustanowienie pełnomocnika z urzędu i we wniosku te informacje winny zostać powtórzone.

Jeśli sprawa się już toczy, wnioskodawca musi wskazać dane sądu (pełną nazwę oraz dane wydziału – np. Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział XII Cywilny) oraz sygnaturę sprawy. Sygnatura, oznaczona za pomocą cyfr rzymskich, cyfr arabskich i liter, znajduje się w nagłówku każdego pisma kierowanego z sądu, w tym również na kopercie. Dane o sygnaturze można również uzyskać w sądzie.

Jeśli wnioskodawca dopiero rozważa skierowanie sprawy do sądu, oświadczenie wraz z wnioskiem winno zostać złożone w sądzie, który w przyszłości będzie właściwy do rozpoznania sprawy. W takim przypadku wnioskodawca nie dysponuje jeszcze sygnaturą sprawy, a więc ta rubryka winna zostać przekreślona. Każda rubryka, którą wnioskodawca pozostawia pustą, powinna zostać przekreślona albo opatrzona adnotacją „nie dotyczy”.

Wnioskodawca musi podać również swoje dane osobowe – imię, nazwisko oraz numer PESEL.

Informacje o stanie rodzinnym wnioskodawcy

Rubryka numer 4 jest przeznaczona na informacje dotyczące osób pozostających z wnioskodawcą w jednym gospodarstwie domowym. Jest to o tyle istotne, że sąd chce dysponować pełną wiedzą o sytuacji życiowej i materialnej osoby ubiegającej się o uzyskanie pomocy – w tym, jakie osoby mogą ewentualnie partycypować w dochodach i wydatkach ponoszonych przez rodzinę.

Gospodarstwo domowe jest rozumiane szeroko – nie tylko jako małżonek czy dzieci wnioskodawcy, lecz także wszystkie osoby wspólnie zamieszkujące i uczestniczące w jednym budżecie, w tym np. osoby pozostające w związkach nieformalnych. Konieczne jest wpisanie również rodzaju stosunku łączącego te osoby – np. Jan Kowalski, urodzony 10 kwietnia 1980 r., partner.

Informacje o posiadanym majątku

Dla oceny zasadności wniosku kluczowe znaczenie mają informacje o posiadanym przez wnioskodawcę majątku, uzyskiwanych dochodach i posiadanych wydatkach. Wnioskodawca jest zobowiązany ujawnić wszystkie informacje o składnikach majątku wartych więcej aniżeli 5000,00 zł.

Zazwyczaj najważniejszym składnikiem majątku wnioskodawcy jest nieruchomość, w tym zarówno dom, jak i mieszkanie. Jeśli mieszkanie ma formę prawną spółdzielczego własnościowego lub lokatorskiego prawa do lokalu, wnioskodawca powinien zawrzeć taką informację w przeznaczonej do tego rubryce.

Informacja dotycząca nieruchomości powinna zawierać:

• adres nieruchomości;
• powierzchnię nieruchomości;
• szacunkową wartość nieruchomości (tj. informację, na ile wnioskodawca wycenia wartość domu czy mieszkania).

Jeśli nieruchomość jest obciążona kredytem hipotecznym, wnioskodawca winien wskazać pozostałą do spłaty kwotę oraz dane kredytu. Kopia umowy i harmonogramu spłaty winna stanowić załącznik do wniosku.

W części dotyczącej „pozostałego majątku” najczęściej wypełniane przez wnioskodawców rubryki dotyczą oszczędności i innych przedmiotów wartościowych. Odnośnie do oszczędności, wnioskodawca winien podać wartość środków na dzień składania wniosku. W części dotyczącej innych przedmiotów wartościowych należy wskazać wszystkie przedmioty o wartości większej niż 5000,00 zł, niewymienione powyżej. Przykładem takich ruchomości mogą być na przykład samochód czy maszyny rolnicze.

Jeśli wnioskodawca posiada papiery wartościowe albo wierzytelności względem innych osób (np. jeśli był pożyczkodawcą i pożyczkobiorca nie zwrócił jeszcze pożyczki), te informacje powinny zostać uwzględnione w rubrykach dotyczących majątku.

Dochody i sytuacja majątkowa oraz życiowa wnioskodawcy

Część 6 oświadczenia została przewidziana na informację o dochodach wnioskodawcy i osób wskazanych w poprzedniej rubryce, pozostających z wnioskodawcą w jednym gospodarstwie domowym.

Wnioskodawca powinien przykładowo wskazać, że uzyskuje kwotę 3500,00 zł z tytułu umowy o pracę. Jeśli źródeł dochodu jest więcej (np. renta, umowa zlecenia, umowa o dzieło itp.), należy w kolejnych rubrykach wskazać wszystkie te źródła.

Wnioskodawca jest zobowiązany ujawnić również dochody członków swojej rodziny, w tym na przykład zasądzone na dziecko alimenty.

W rubryce 7 konieczne jest wskazanie ponoszonych przez wnioskodawcę wydatków. Najlepiej jest opisać zobowiązania w skali miesiąca, wymieniając je w kolejnych punktach. Wnioskodawca winien wymienić wszystkie ponoszone wydatki, w tym wydatki związane z czynszem, opłatami eksploatacyjnymi, kosztami żywności, leków, odzieży, ratami kredytów i pożyczek, kosztami dojazdów do pracy itd.

Wnioskodawca ma szansę na dokładniejsze wyjaśnienie swojej sytuacji życiowej i majątkowej w rubryce oznaczonej numerem 8. W tym miejscu może wyjaśnić, z jakiego powodu potrzebuje zwolnienia od kosztów lub ustanowienia pełnomocnika z urzędu. Wnioskodawca powinien wskazać wszystkie informacje, które uważa za istotne i które wpływają na jego niemożliwość do samodzielnego poniesienia kosztów związanych z udziałem w sprawie sądowej, na przykład związanych ze stanem zdrowia.

Do oświadczenia należy dołączyć dokumenty potwierdzające opisane w jego treści okoliczności, przykładowo:

• zaświadczenie o zarobkach;
• zaświadczenie o uzyskiwanych świadczeniach z ZUS-u lub pomocy społecznej;
• kopie rachunków;
• kopie dokumentacji medycznej;
• wydruk z księgi wieczystej nieruchomości;
• kopie umów kredytowych lub umów pożyczek.

Sąd może zobowiązać wnioskodawcę do złożenia również innych dokumentów, na przykład wydruku z rachunku bankowego albo kopii zeznań podatkowych.