Odwołanie członka zarządu a stosunek pracy

Zarząd w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest niezwykle ważnym organem, ponieważ prowadzi jej sprawy i oraz ją reprezentuje. W zasadzie bez zarządu spółka w obrocie prawnym nie może funkcjonować, wiąże się to także z dużą odpowiedzialnością członków zarządu, którzy niejednokrotnie poświęcają jej sprawom sporo czasu. Nic więc dziwnego, że członkowie ci chcą być zatrudnieni w spółce w oparciu o umowy o prace, które gwarantują im ochronę pracowniczą. Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków. Do zarządu mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona. Powołanie i odwołanie członka zarządu następuje na mocy uchwały wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Powołanie członka zarządu stanowi czynność prawną prowadzącą do nawiązania stosunku organizacyjnego pomiędzy spółką a powołaną osobą i powstanie po stronie tej ostatniej mandatu, tj. umocowania do wykonywania czynności wchodzących w zakres kompetencji członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Nawiązanie stosunku członkostwa w zarządzie, na skutek aktu powołania w rozumieniu art. 201 § 4 k.s.h., jest również niezależne od tego, czy jednocześnie dojdzie do zawarcia z powołanym członkiem zarządu umowy o pracę, umowy zlecenia, kontraktu menadżerskiego czy innej podobnej umowy.

Jednakże, członek zarządu spółki kapitałowej może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę albo wykonywać swoje czynności na podstawie stosunków o charakterze cywilnoprawnym (może też realizować swoje obowiązki względem spółki w ogóle bez jakiejkolwiek dodatkowej umowy). Tymczasem gdy już dojdzie do nawiązania stosunku pracy z członkiem zarządu, przysługują mu wszelkie obowiązki jak i uprawnienia wynikające z kodeksu pracy.

Odwołanie członka zarządu 

Członek zarządu może być w każdym czasie odwołany uchwałą wspólników, w tym zakresie mają zastosowanie umowa spółki czy regulamin funkcjonowania zarządu. Odbywa się to zawsze stosownie do brzmienia tych regulacji. W umowie spółki może ująć inne postanowienia dotyczące zakończenia współpracy – odwołania członka, w szczególności ograniczać prawo odwołania członka zarządu do ważnych powodów.

Jeśli tak byłoby prawdziwość i zasadność istnienia tych ważnych powodów, w razie konieczności może badać sąd, gdyby doszłoby do zaskarżenia uchwały o odwołaniu członka zarządu. Niezależnie jednak od tego, mając na względzie, że członek zarządu może zostać zatrudniony przez spółkę w oparciu o umowę o pracę, jego odwołanie jako członka zarządu, nie jest jednoznaczne z zakończeniem umowy o pracę.

Owszem można stanąć na stanowisku, że ustanie organizacyjnego (korporacyjnego) stosunku prawnego członka zarządu spółki stanowi uzasadnioną przyczynę rozwiązania z nim umowy o pracę, przy czym dotyczy to sytuacji, w której strony zawarły umowę o pracę na czas nieokreślony, natomiast nie może odnosić się do przypadku, w którym strony zawarły umowę o pracę na czas wykonywania określonej pracy. W takim przypadku ustanie członkostwa w zarządzie pociąga bowiem za sobą rozwiązanie stosunku pracy bez potrzeby składania przez spółkę jakiegokolwiek oświadczenia woli w tym przedmiocie. Jednak w okolicznościach umowy na czas nieokreślony, ustanie stosunku korporacyjnego nie prowadzi przy tym do automatycznego ustania stosunku pracy. Co więcej do rozwiązania stosunku pracy konieczne jest podjęcie dodatkowych czynności, które wynikają raz z umowy o prace a dwa z ustawy kodeks pracy.

Roszczenia ze stosunku pracy przysługujące byłemu członkowi zarządu

Jak zostało to wskazane powyżej, odwołanie członka zarządu uchwałą wspólników, nie może być pozbawiony roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji członka zarządu.

Jeżeli zatem spółka i członek zarządu wybierają umowę o pracę jako podstawę zatrudnienia, to czynią to ze wszystkimi wiążącymi się z tym konsekwencjami, także konsekwencją w postaci ograniczenia możliwości swobodnego rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę.

Z chwilą odwołania osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę na stanowisku członka zarządu spółki prawa handlowego zastosowanie mają przepisy prawa pracy. Odwołanie członka zarządu powoduje konieczność uregulowania zobowiązania pracownicze w stosunku do byłego współwłaściciela, takie jak wynagrodzenie za okres wypowiedzenia, ekwiwalent za urlop itp.

Przez lata w praktyce występowały spory o to jakie roszczenia przysługują członkowi zarządu spółki kapitałowej zatrudnionemu w charakterze pracownika na podstawie umowy o pracę, którą rozwiązano niezgodnie z prawem. Ostatecznie ugruntowało się stanowisko, zgodnie z którym każdy pracownik, któremu pracodawca wypowiedział umowę o pracę, ma prawo - bez względu na rodzaj wykonywanej pracy oraz typ pracodawcy - wystąpić z roszczeniem o przywrócenie do pracy na poprzednio zajmowane stanowisko pracy. Wcześniejsza czynność prawna - akt odwołania z funkcji sprawowanej w ramach innego stosunku prawnego - nie pozbawia pracownika uprawnień przysługujących na podstawie przepisów k.p. w razie wypowiedzenia umowy o pracę. Były członek zarządu spółki kapitałowej, zobowiązany do wykonywania obowiązków pracownika zatrudnionego w charakterze członka zarządu spółki, ma prawo i obowiązek świadczenia pracy w charakterze członka zarządu na podstawie zawartej umowy o pracę dopóki powyższa umowa nie zostanie rozwiązana. W przypadku rozwiązania z naruszeniem prawa umowy o pracę z członkiem zarządu spółki kapitałowej odwołanym na podstawie art. 203 § 1 lub art. 370 § 1 k.s.h. nie jest wyłączone roszczenie o przywrócenie do pracy. Nie oznacza to jednak, że każde takie roszczenie jest automatycznie zasadne, zatem musi być każdorazowo badane w postępowaniu z zachowaniem reguł postępowania dowodowego.

Pozwanie pracodawcy w przypadku rozwiązania umowy z byłym członkiem zarządu w związku z naruszaniem prawa umowy o pracę i odpowiedzialność takiego pracodawcy kształtuje się w zależności od kierowanego przez pracownika roszczenia. Przykładowo, w przypadku roszczenia o przywrócenie do pracy, pracownik może domagać się wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy (art. 47 KP). Pracownik ma też prawo domagać się odprawy.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 2 lutego 2010 r. II PK 184/09 wypowiedzenie umowy o pracę z powodu odwołania pracownika z funkcji członka zarządu spółki handlowej następuje z przyczyn niedotyczących pracownika w rozumieniu art. 8 w zw. z art. 10 ustawy z 13.3.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, chyba że pracodawca udowodni, iż przyczyną odwołania były okoliczności dotyczące pracownika.

Podstawa prawna

• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, Dz.U.2020.1526 t.j.
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Dz.U.2020.1320 t.j.
• Ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, Dz.U.2018.1969 t.j.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.