Odpowiedzialność pracodawcy za rzeczy pracownika

Prowadzenie przedsiębiorstwa wiąże się z ogromną odpowiedzialnością, niemniej jednak zatrudnianie pracowników pociąga za sobą kolejne, bardzo poważne obowiązki. Choć przepisy Kodeksu pracy nie wspominają o tym wprost, pracodawca odpowiada za rzeczy należące do pracownika, a pozostawione na terenie zakładu pracy. Poniżej przedstawimy zagadnienie odpowiedzialność pracodawcy za rzeczy pracownika.

Odpowiedzialność pracodawcy za przechowanie

Choć pracownik pojawia się w swoim miejscu pracy wyłącznie w celu wykonywania powierzonych mu zadań, ciężko wyobrazić sobie, by nie przynosił on ze sobą prywatnych przedmiotów, na przykład telefonu, kurtki czy portfela. W trakcie wykonywania pracy, co zrozumiałe, przedmioty te będą pozostawały na terenie przedsiębiorstwa. Nie wszyscy pracodawcy zapewniają swoim podwładnym szafki czy inne miejsca przeznaczone wyłącznie do przechowywania ich rzeczy, choć nawet wyposażenie zakładu pracy w szafki nie będzie całkowicie zwalniało przedsiębiorcy z odpowiedzialności.

Żaden przepis Kodeksu pracy nie reguluje wprost zasad odpowiedzialności pracodawcy za mienie należące do pracowników. Przepisy prawa pracy skupiają się na innych, co oczywiste ważniejszych aspektach związanych z zatrudnieniem jak zasady zawierania i rozwiązywania umów o pracę. Jednakże Kodeks pracy wprost wskazuje, że we wszystkich sprawach, które nie zostały uregulowane w przepisach pracy, zastosowanie znajdą przepisy Kodeksu cywilnego. Kodeks cywilny z kolei (w przepisie art. 835 i następnych) reguluje umowę przechowania, zgodnie z którą przechowawca jest zobowiązany do zachowania w stanie niepogorszonym rzeczy ruchomej oddanej mu na przechowanie.

Specyfika umowy przechowania pozwala na przyjęcie, że niezwykle często umowa ta jest zawierana nie wprost, lecz w sposób dorozumiany. Umowa przechowania jest zawarta w wielu zwyczajnych umowach spotykanych w życiu codziennym. Przykładowo, oddanie samochodu do warsztatu samochodowego w celu naprawy stanowi umowę o dzieło, ale w treści tej umowy dorozumiane jest również przechowanie pojazdu w stanie niepogorszonym.

Z umową o pracę jest bardzo podobnie – zatrudnienie pracowników i powierzenie im zadań do wykonywania na terenie przedsiębiorstwa oznacza, że pracodawca w zasadzie automatycznie przyjmuje na siebie odpowiedzialność za przechowanie mienia należącego do jego podwładnych.

Odpowiedzialność pracodawcy za rzeczy pracowników od dawna była wskazywana w orzecznictwie polskich sądów:

„odpowiedzialność zakładu pracy za utratę takich rzeczy wynika ze stosunku pracy. Zakład pracy bowiem przez nawiązanie stosunku pracy przyjmuje na siebie jednocześnie zobowiązane zapewnienia pracownikowi odpowiednich warunków pracy, w których mieści się również obowiązek pieczy nad rzeczami pracownika, wniesionymi do zakładu w związku z pracą” (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 października 1977 r., wydany w sprawie o sygnaturze I PR 89/77).

Podstawą uzyskania odszkodowania za utracone przez pracownika mienie będzie przepis art. 471 Kodeksu cywilnego: 

„Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”.

Wartość rzeczy ma znaczenie

Odpowiedzialność pracownika nie ma charakteru absolutnego. Oznacza to, że pracodawca nie będzie ponosił odpowiedzialności w każdym przypadku, niezależnie od jego okoliczności. 

Na podstawie orzecznictwa sądów można przyjąć, że pracodawca będzie odpowiadał za mienie pracownika, jeżeli rzeczy zostały przyniesione do zakładu pracy w związku z wykonywaną pracą.

„związek ten może występować w różnych sytuacjach, zarówno w przypadku, gdy rzeczy są konieczne dla pracownika i pracodawcy celem pełnienia pracy i muszą się znajdować w miejscu pracy lub są konieczne do przybycia do pracy i odejścia z miejsca pracy, jak i w wypadku chwilowego znajdowania się ich w miejscu pracy z konieczności w zwykłym porządku zdarzeń, np. zwyczajowo noszonych przy sobie przedmiotów lub kwot pieniężnych” (por. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 1976 r., wydana w sprawie o sygn. IV PZP 5/76).

Na podstawie wyżej przywołanego orzeczenia można wskazać, że istnieją trzy podstawowe kategorie przedmiotów podlegające ochronie:

1. rzeczy niezbędne do pracy (np. telefon czy laptop);
2. środki transportu (np. samochód czy rower);
3. rzeczy zwyczajowo noszone przy sobie (np. portfel wraz z dokumentami i pieniędzmi).

Jeżeli przedmiot należy do jednej z powyższych kategorii, podlega ochronie i w razie jego uszkodzenia czy utraty pracodawca może być zobowiązany do naprawienia szkody wynikłej z tego zdarzenia.

Przykład 1.

Pan Janusz jest stolarzem i jest zatrudniony w przedsiębiorstwie produkującym meble. Jego pracodawca zapewnia pracownikom odrębne pomieszczenie szatnię wyposażoną w wieszaki oraz szafki. W zeszłym tygodniu nieznany sprawca włamał się do szatni i skradł rzeczy należące do pana Janusza – jego kurtkę oraz torbę wraz z portfelem, dokumentami i kluczykami do samochodu. Pracodawca będzie odpowiadał za poniesioną szkodę do wysokości wartości skradzionych przedmiotów.

Jednocześnie, jeżeli pracownik przyniesie do zakładu pracy przedmioty nienależące do żadnej z powyższych kategorii, o cechach i wartości absolutnie nieprzystających do zakładu pracy, odpowiedzialność pracodawcy będzie wyłączona.

Przykład 2.

W opisanym powyżej przykładzie pracodawca ponosił odpowiedzialność za rzeczy osobiste przyniesione do zakładu pracy przez pracownika. Jeżeli jednak pan Janusz zostawi w szatni zegarek wart kilkadziesiąt tysięcy złotych, pracodawca nie będzie odpowiedzialny za jego utratę. Tak wartościowy przedmiot nie będzie traktowany jako pozostający „w związku z pracą” i z uwagi na tę okoliczność nie będzie podlegał ochronie.

Warto zaznaczyć w tym miejscu, że zwyczajowo noszona biżuteria będzie traktowana jako rzeczy pozostające „w zwykłym porządku zdarzeń”. Pierścionek zaręczynowy czy obrączka, nawet o znacznej wartości, będą zatem stanowiły odpowiedzialność pracodawcy.