Nagrania audio i video jako dowód w sprawie sądowej

Dowody są najistotniejszą częścią każdego procesu sądowego. Do niedawna przeprowadzane w toku postępowań ograniczały się do zeznań świadków, przesłuchania stron (pracownika i pracodawcy) oraz dokumentów. Wraz z rozwojem techniki katalog możliwych dowodów powiększył się o nagrania audio i video.

Kto powołuje dowody w procesie?

Niezależnie od tego, czy pracownik jest powodem (tj. czy występuje z żądaniem do sądu) czy pozwanym (tj. broni się w toku procesu wytoczonego przez inną osobę), kluczową częścią jego strategii procesowej będzie zaprezentowanie sądowi dowodów przemawiających na jego korzyść. 

Kodeks postępowania sądowego, który reguluje zasady prowadzenia sprawy sądowej, nie ogranicza stron w możliwości wyboru dowodów – w praktyce każda strona może żądać przeprowadzenia dowodów z takich środków, jakie uzna za stosowne. Mogą być to zarówno zeznania świadków, dokumenty, opinie biegłych sądowych (np. opinia psychologa, psychiatry, lekarza danej specjalności, rzeczoznawcy sądowego), jak i nagrania audio i video. Istnieje jedno podstawowe ograniczenie – zgłaszane dowody muszą mieć istotne znaczenie dla sprawy.

Przykład 1.

Joanna złożyła pozew o zadośćuczynienie przeciwko swojemu byłemu pracodawcy z powodu mobbingu. Dysponuje dwoma nagraniami z byłego miejsca pracy – na jednym z nich słychać, jak przełożony zastrasza ją i poniża. Drugie nagranie zawiera wyłącznie rozmowy współpracowników. Joanna powinna złożyć wniosek o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z pierwszego nagrania, drugie nagranie nie ma bowiem znaczenia dla przedmiotu postępowania.

Dowody powinny być powoływane na początku postępowania sądowego – strona, która rozpoczyna sprawę, powinna wskazać listę dowodów w pozwie, zaś strona reagująca na złożony pozew musi wskazać swoje dowody w odpowiedzi na pozew.

Rozmowa z szefem jako dowód w sprawie

Kwestia dopuszczalności dowodów z nagrań audio i video początkowo budziła wiele kontrowersji. Z jednej strony każdy występujący w postępowaniu sądowym ma prawo do przedstawiania swoich twierdzeń za pomocą wszelkich dostępnych metod, z drugiej zaś – powoływanie dowodów z nagrań może naruszać prywatność osób na nich występujących – najczęściej bowiem nagrania audio i video są utrwalane bez zgody rozmówcy. 

Zgodnie ze stanowiskiem przedstawianym obecnie przez sądy, żądanie przeprowadzenia dowodu z nagrania audio i video uznaje się za dopuszczalne. Sądy (co do zasady) wyrażają zgodę na dopuszczenie i przeprowadzenie takiego dowodu. Należy pamiętać, że samo zgłoszenie wniosku dowodowego, w którym strona domaga się przeprowadzenia określonego dowodu, nie oznacza automatycznie, że dowód ten rzeczywiście zostanie przeprowadzony w toku postępowania. Druga strona może żądać oddalenia wniosku dowodowego, wskazując np. że dowód jest niedopuszczalny, nie ma znaczenia dla sprawy lub doprowadzi wyłącznie do zbędnego przedłużenia postępowania.

Aktualne stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku SN z 22 kwietnia 2016 r., wydanego w sprawie o sygn. II CSK 478/15, wskazuje, że istnieje jedno ograniczenie mogące dyskwalifikować potencjalny dowód z nagrania audio i video: dowód taki mogą dyskwalifikować także okoliczności, w jakich nastąpiło nagranie, jeżeli wskazują one jednoznacznie na poważne naruszenie zasad współżycia społecznego, np. przez naganne wykorzystanie trudnego położenia, stanu psychicznego lub psychofizycznego osoby, z którą rozmowa była prowadzona. Wyrażenie przez osoby nagrane zgody na wykorzystanie nagrania w celach dowodowych przed sądem cywilnym usuwa zazwyczaj przeszkodę, jaką stanowi nielegalne pozyskanie nagrania. Brak takiej zgody wymaga przeprowadzenia oceny, czy dowód - ze względu na swoją treść i sposób uzyskania - nie narusza konstytucyjnie gwarantowanego (art. 47 Konstytucji) prawa do prywatności osoby nagranej, a jeżeli tak, to czy naruszenie tego prawa może znaleźć uzasadnienie w potrzebie zapewnienia innej osobie prawa do sprawiedliwego procesu (art. 45 Konstytucji).

Oznacza to, że sąd może pominąć dowód z nagrania audio i video, jeśli uzna, że nagranie (ze względu na okoliczności, w jakich dokonano nagrania – np. z wykorzystaniem podstępu czy zmuszenie drugiej osoby do wystąpienia na nagraniu) w istotny sposób narusza prawa rozmówcy utrwalonego na nagraniu.

Nagrania audio i video jako dowód w sprawie sądowej

Sąd nie przeprowadza dowodów z urzędu. Pracownik występujący w procesie sądowym powinien zastanowić się, jakimi dowodami dysponuje i jakie dowody chce przedstawić w toku sprawy sądowej. Powołanie dowodów następuje za pomocą tzw. wniosku dowodowego. Może on zostać zawarty zarówno w pozwie, w odpowiedzi na pozew, jak i w odrębnym piśmie.

Przykład 2.

W opisanym powyżej przykładzie Joanna, składając wniosek o przeprowadzenie dowodu z nagrania rozmowy z przełożonym, powinna wskazać, że domaga się „przeprowadzenia dowodu z nagrania z dnia xxx, oznaczonego numerem xx na załączonej do pisma płycie na okoliczność postawy przełożonego względem niej, jego negatywnego zachowania i stosowania względem niej słów powszechnie uznawanych za obelżywe celem jej poniżenia i zastraszenia”.

Każde pismo składa się do sądu w dwóch kopiach – jeden egzemplarz jest przeznaczony dla sądu, zaś drugi dla strony przeciwnej. W przypadku dowodu z nagrania audio i video obowiązkiem pracownika – strony sporu jest jego załączenie do wniosku dowodowego (np. w postaci pliku utrwalonego na płycie lub innym nośniku). Jeśli pracownik domaga się przeprowadzenia dowodu z nagrania, które nie znajduje się w jego posiadaniu (np. nagrania z kamery przemysłowej zamontowanej w miejscu pracy), wówczas może zwrócić się do sądu z wnioskiem, w którym wskaże, gdzie dokładnie znajduje się nagranie. W takim przypadku sąd podejmie odpowiednie kroki celem pozyskania tego nagrania i przeprowadzenia dowodu na okoliczność wskazaną przez stronę.