Poradnik Pracownika
Header oprogramowania dla biur rachunkowych Header oprogramowania dla biur rachunkowych Header oprogramowania dla biur rachunkowych

Nagrania audio i video jako dowód w sprawie sądowej

Dowody są najistotniejszą częścią każdego procesu sądowego. Do niedawna przeprowadzane w toku postępowań ograniczały się do zeznań świadków, przesłuchania stron (pracownika i pracodawcy) oraz dokumentów. Wraz z rozwojem techniki katalog możliwych dowodów powiększył się o nagrania audio i video.

Kto powołuje dowody w procesie?

Niezależnie od tego, czy pracownik jest powodem (tj. czy występuje z żądaniem do sądu) czy pozwanym (tj. broni się w toku procesu wytoczonego przez inną osobę), kluczową częścią jego strategii procesowej będzie zaprezentowanie sądowi dowodów przemawiających na jego korzyść. 

Jedna z najważniejszych zasad postępowania cywilnego, która ma zastosowanie również w sprawach z zakresu prawa pracy, dotyczy tzw. ciężaru dowodowego. Zgodnie z tą zasadą strona, która twierdzi, ma obowiązek do udowodnienia swoich twierdzeń za pomocą powołanych dowodów.

Kodeks postępowania sądowego, który reguluje zasady prowadzenia sprawy sądowej, nie ogranicza stron w możliwości wyboru dowodów – w praktyce każda strona może żądać przeprowadzenia dowodów z takich środków, jakie uzna za stosowne. Mogą być to zarówno zeznania świadków, dokumenty, opinie biegłych sądowych (np. opinia psychologa, psychiatry, lekarza danej specjalności, rzeczoznawcy sądowego), jak i nagrania audio i video. Istnieje jedno podstawowe ograniczenie – zgłaszane dowody muszą mieć istotne znaczenie dla sprawy.

Każda osoba, która chce powołać dowód w sprawie, będzie czyniła to w oparciu o przepis art. 227 Kodeksu postępowania cywilnego przywołany poniżej. Przedmiotem dowodu mogą być tylko te okoliczności, które są naprawdę ważne dla sprawy. Domagając się przeprowadzenia dowodu przez sąd (np. z zeznań współpracownika czy nagrania rozmowy z przełożonym), strona powinna przemyśleć, czy potencjalne znaczenie tego dowodu jest na tyle istotne, aby domagać się jego dopuszczenia w toku procesu.
Przepis art. 227 Kodeksu postępowania cywilnego
Przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie.

Przykład 1.

Joanna złożyła pozew o zadośćuczynienie przeciwko swojemu byłemu pracodawcy z powodu mobbingu. Dysponuje dwoma nagraniami z byłego miejsca pracy – na jednym z nich słychać, jak przełożony zastrasza ją i poniża. Drugie nagranie zawiera wyłącznie rozmowy współpracowników. Joanna powinna złożyć wniosek o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z pierwszego nagrania, drugie nagranie nie ma bowiem znaczenia dla przedmiotu postępowania.

Dowody powinny być powoływane na początku postępowania sądowego – strona, która rozpoczyna sprawę, powinna wskazać listę dowodów w pozwie, zaś strona reagująca na złożony pozew musi wskazać swoje dowody w odpowiedzi na pozew.

Rozmowa z szefem jako dowód w sprawie

Kwestia dopuszczalności dowodów z nagrań audio i video początkowo budziła wiele kontrowersji. Z jednej strony każdy występujący w postępowaniu sądowym ma prawo do przedstawiania swoich twierdzeń za pomocą wszelkich dostępnych metod, z drugiej zaś – powoływanie dowodów z nagrań może naruszać prywatność osób na nich występujących – najczęściej bowiem nagrania audio i video są utrwalane bez zgody rozmówcy. 

Zgodnie ze stanowiskiem przedstawianym obecnie przez sądy, żądanie przeprowadzenia dowodu z nagrania audio i video uznaje się za dopuszczalne. Sądy (co do zasady) wyrażają zgodę na dopuszczenie i przeprowadzenie takiego dowodu. Należy pamiętać, że samo zgłoszenie wniosku dowodowego, w którym strona domaga się przeprowadzenia określonego dowodu, nie oznacza automatycznie, że dowód ten rzeczywiście zostanie przeprowadzony w toku postępowania. Druga strona może żądać oddalenia wniosku dowodowego, wskazując np. że dowód jest niedopuszczalny, nie ma znaczenia dla sprawy lub doprowadzi wyłącznie do zbędnego przedłużenia postępowania.

O dopuszczalności dowodu w każdym wypadku decyduje sąd prowadzący postępowanie, wydając odpowiednie postanowienie. Jeśli uzna, że dowód zawnioskowany przez stronę powinien zostać przeprowadzony w toku procesu, wyda tzw. postanowienie o dopuszczeniu i przeprowadzeniu dowodu. Jeśli sąd odmówi przeprowadzenia dowodu, stronie nie przysługuje prawo do zaskarżenia tej decyzji – argumenty dotyczące brakującego dowodu będą mogły zostać podniesione dopiero w toku apelacji.

Aktualne stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku SN z 22 kwietnia 2016 r., wydanego w sprawie o sygn. II CSK 478/15, wskazuje, że istnieje jedno ograniczenie mogące dyskwalifikować potencjalny dowód z nagrania audio i video: dowód taki mogą dyskwalifikować także okoliczności, w jakich nastąpiło nagranie, jeżeli wskazują one jednoznacznie na poważne naruszenie zasad współżycia społecznego, np. przez naganne wykorzystanie trudnego położenia, stanu psychicznego lub psychofizycznego osoby, z którą rozmowa była prowadzona. Wyrażenie przez osoby nagrane zgody na wykorzystanie nagrania w celach dowodowych przed sądem cywilnym usuwa zazwyczaj przeszkodę, jaką stanowi nielegalne pozyskanie nagrania. Brak takiej zgody wymaga przeprowadzenia oceny, czy dowód - ze względu na swoją treść i sposób uzyskania - nie narusza konstytucyjnie gwarantowanego (art. 47 Konstytucji) prawa do prywatności osoby nagranej, a jeżeli tak, to czy naruszenie tego prawa może znaleźć uzasadnienie w potrzebie zapewnienia innej osobie prawa do sprawiedliwego procesu (art. 45 Konstytucji).

Oznacza to, że sąd może pominąć dowód z nagrania audio i video, jeśli uzna, że nagranie (ze względu na okoliczności, w jakich dokonano nagrania – np. z wykorzystaniem podstępu czy zmuszenie drugiej osoby do wystąpienia na nagraniu) w istotny sposób narusza prawa rozmówcy utrwalonego na nagraniu.

Co do zasady strona nie jest w żaden sposób ograniczona w możliwości powoływania dowodów w toku sprawy sądowej. Pracownik może zatem powołać dowód z rozmowy czy zdarzenia utrwalonego za pomocą pliku audio lub video. Jeśli nagranie zostało dokonane bez zgody osób na nim występujących, sąd prowadzący postępowanie będzie musiał rozważyć, który interes jest ważniejszy – prawo do prywatności osób utrwalonych na nagraniu czy też prawo osoby składającej nagranie do sprawiedliwego procesu.

Nagrania audio i video jako dowód w sprawie sądowej

Sąd nie przeprowadza dowodów z urzędu. Pracownik występujący w procesie sądowym powinien zastanowić się, jakimi dowodami dysponuje i jakie dowody chce przedstawić w toku sprawy sądowej. Powołanie dowodów następuje za pomocą tzw. wniosku dowodowego. Może on zostać zawarty zarówno w pozwie, w odpowiedzi na pozew, jak i w odrębnym piśmie.

Poprawnie sformułowany wniosek dowodowy powinien zawierać dwa elementy:
- wskazanie dowodu, który ma zostać przeprowadzony przed sądem (np. nagranie audio wraz z dokładnym oznaczeniem daty, nazwy pliku na załączanym do pisma nośniku itd.);
- wskazanie okoliczności, na jaką dowód ma zostać przeprowadzony.
Sąd nie posiada wiedzy, co znajduje się na nagraniu i jaką okoliczność chce udowodnić strona, stąd konieczne jest ich zaznaczenie.

Przykład 2.

W opisanym powyżej przykładzie Joanna, składając wniosek o przeprowadzenie dowodu z nagrania rozmowy z przełożonym, powinna wskazać, że domaga się „przeprowadzenia dowodu z nagrania z dnia xxx, oznaczonego numerem xx na załączonej do pisma płycie na okoliczność postawy przełożonego względem niej, jego negatywnego zachowania i stosowania względem niej słów powszechnie uznawanych za obelżywe celem jej poniżenia i zastraszenia”.

Każde pismo składa się do sądu w dwóch kopiach – jeden egzemplarz jest przeznaczony dla sądu, zaś drugi dla strony przeciwnej. W przypadku dowodu z nagrania audio i video obowiązkiem pracownika – strony sporu jest jego załączenie do wniosku dowodowego (np. w postaci pliku utrwalonego na płycie lub innym nośniku). Jeśli pracownik domaga się przeprowadzenia dowodu z nagrania, które nie znajduje się w jego posiadaniu (np. nagrania z kamery przemysłowej zamontowanej w miejscu pracy), wówczas może zwrócić się do sądu z wnioskiem, w którym wskaże, gdzie dokładnie znajduje się nagranie. W takim przypadku sąd podejmie odpowiednie kroki celem pozyskania tego nagrania i przeprowadzenia dowodu na okoliczność wskazaną przez stronę.