Dziedziczenie po małżonku - ile dostanie mąż lub żona, a ile dzieci?

Jak wygląda dziedziczenie po małżonku? Na ile może liczyć mąż lub żona, a ile dostaną dzieci? Co jeśli zmarły nie zostawił testamentu? O tym, kto jest spadkobiercą i w jakiej części decydują przepisy. Tylko w wyjątkowych sytuacjach cały spadek trafi do małżonka.

Dziedziczenie po mężu/żonie z dziećmi

Jeśli zmarły zostawił testament, to sprawa jest dość prosta. To testament rozstrzyga, kto dostanie spadek. Co jeśli testamentu nie było, a następuje dziedziczenie po małżonku? O tym, kto ile dostanie, decydują przepisy Kodeksu cywilnego.

Jeśli zmarły pozostawił małżonka i dzieci, to dziedziczenie po małżonku wygląda następująco:

• małżonek i dzieci dziedziczą w równych częściach;
• małżonek musi dostać co najmniej ¼ spadku;
• dzieci zmarłego dziedziczą niezależnie od tego, czy są z małżeństwa, czy nie; nie muszą to być wspólne dzieci zmarłego i jego małżonka.

Przykład 1.

Zmarł Jan Nowak. Miał żonę i dwójkę dzieci. Spadek dziedziczą oni w równych częściach. Każdemu przypada po ⅓ części spadku.

Przykład 2.

Zmarła Maria Kowalska. Pozostawiła czwórkę dzieci i męża. W podziale uczestniczy więc 5 osób. Obowiązuje zasada, że dziedziczą one w częściach równych, ale małżonkowi przypada co najmniej ¼ spadku. Dlatego mąż Marii Kowalskiej dostanie ¼ spadku. Pozostałe ¾ spadku trzeba podzielić po równo między czwórkę dzieci. Każde z nich dostanie 3/16 spadku.

Co jeśli któreś z dzieci zmarło wcześniej, przed śmiercią rodzica? Ta część spadku, która by przypadła takiemu dziecku, “przechodzi” na potomków tego dziecka.

Dziedziczenie po małżonku bez dzieci

Inne są zasady, gdy zmarły nie miał potomków. Spadek jest wtedy dzielony między małżonka i innych członków rodziny zmarłego. Małżonek dostaje wtedy połowę spadku, reszta trafia do rodziny. Jak wygląda ten podział i dziedziczenie po małżonku? Kto z rodziny może liczyć na spadek?.

Kiedy dziedziczą małżonek i rodzice zmarłego?

Jeśli zmarły nie miał dzieci, to spadek trafia do jego małżonka i rodziców. Dziedziczenie po małżonku jest następujące:

• każdy z rodziców dostaje ¼ spadku;
• małżonek dostaje połowę spadku.

Przykład 3.

Zmarł Jan Nowak. Nie miał dzieci. Pozostawił żonę i rodziców. Żona dostaje połowę spadku, każde z rodziców po ¼ spadku.

Kiedy dziedziczą małżonek i rodzeństwo zmarłego?

Co jeśli spadkodawca nie miał potomków, pozostawił małżonka, a oboje rodzice nie żyją? Albo jeden z rodziców żyje, a drugi zmarł wcześniej i nie dożył śmierci spadkodawcy? Wtedy ta część spadku, która by przypadła nieżyjącemu rodzicowi, trafia do rodzeństwa zmarłego. Dzielona jest między rodzeństwo w równych częściach. Jeśli któreś z rodzeństwa nie żyje, udział przechodzi na jego (zmarłego rodzeństwa) potomków.

Przykład 4.

Jan Nowak nie miał dzieci. W momencie jego śmierci żyła jego żona i matka. Ojciec zmarł wcześniej. Jan Nowak miał siostrę i brata, oboje żyją. Spadek jest dzielony w następujący sposób:

• żona Jana Nowaka: ½ spadku;
• matka Jana Nowaka: ¼ spadku;
• udział przypadający zmarłemu wcześniej ojcu Jana Nowaka (¼) dzielony jest po równo między rodzeństwo Jana Nowaka - siostra Jana Nowaka dostaje ⅛ spadku, brat Jana Nowaka ⅛ spadku.

Może być też tak, że któreś z rodzeństwa zmarłego nie żyje, ale pozostawiło potomstwo. Wtedy część przypadająca takiemu rodzeństwo jest “przesuwana” na jego potomstwo.

Przykład 5.

Jan Nowak nie miał dzieci. W momencie jego śmierci żyła jego żona i matka. Ojciec zmarł wcześniej. Jan Nowak miał siostrę i brata. Siostra żyje, brat zmarł wcześniej, pozostawiając jednak syna. Spadek jest dzielony w następujący sposób:

• żona Jana Nowaka: ½ spadku;
• matka Jana Nowaka: ¼ spadku;
• siostra Jana Nowaka: ⅛ spadku (siostra dziedziczy w miejsce zmarłego ojca);
• bratanek Jana Nowaka (syn zmarłego brata): ⅛ spadku.

Kiedy cały spadek po żonie/mężu dla drugiego małżonka?

Co jeśli spadkodawca chce, żeby cały spadek dostał jego małżonek? Trzeba napisać testament i jako jedynego spadkobiercę wskazać małżonka.

A jeśli testamentu nie było? Małżonek tylko w jednym przypadku będzie dziedziczyć cały spadek. Muszą być łącznie spełnione następujące warunki:

• brak potomków spadkodawcy (dzieci, wnuków, prawnuków itd.);
• brak rodziców spadkodawcy;
• brak rodzeństwa spadkodawcy;
• brak potomków rodzeństwa spadkodawcy.

Rozwód i separacja a spadek po mężu/żonie

Małżonek rozwiedziony nie dziedziczy po byłym małżonku. Dziedziczenie po małżonku ma miejsce wtedy, gdy małżeństwo istniało w momencie śmierci.

Co jeśli w momencie śmierci zmarły miał wprawdzie małżonka, ale orzeczono separację? Efekt jest taki sam, jak w przypadku rozwodu. Małżonek w separacji nie dziedziczy. Dotyczy to separacji orzeczonej przez sąd. Jeśli sąd nie orzekł separacji, to małżonkowie nadal po sobie dziedziczą. Nawet, jeśli nie mieszkają razem, są w faktycznej separacji. Liczy się tylko separacja prawna, orzeczona przez sąd.

Dziedziczenie po małżonku w separacji czy rozwodzie jest możliwe na podstawie testamentu.

Śmierć w trakcie sprawy rozwodowej

Może się też zdarzyć, że małżonek umrze w trakcie sprawy rozwodowej. To samo dotyczy niezakończonej sprawy o separację. Co wtedy? Czy może dziedziczyć?

Istnieje możliwość zablokowania dziedziczenia przez takiego małżonka. Może o to zadbać ktoś z pozostałych spadkobierców, dziedziczący razem z takim małżonkiem. Może to być np. dziecko zmarłego. Co trzeba zrobić? Należy złożyć w sądzie pozew przeciw małżonkowi zmarłego. W pozwie należy zażądać wyłączenia takiej osoby z dziedziczenia.

Na złożenie pozwu nie ma dużo czasu. Należy to zrobić w ciągu sześciu miesięcy od dnia dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy, ale nie później niż rok po śmierci spadkodawcy.

żeby taką sprawę wygrać, trzeba by udowodnić, że:

• spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy jego małżonka;
• żądanie to było uzasadnione.

Będzie to więc przypominało sprawę rozwodową, gdzie trzeba będzie udowodnić winę w rozkładzie pożycia.