Formalności, jakich należy dopełnić, kiedy nabyłeś spadek

Po śmierci bliskiej osoby, kiedy doszło do nabycia spadku, należy pamiętać o dopełnieniu obowiązków z tym związanych. Spadek można nabyć na podstawie ustawy bądź testamentu. Jednak jeśli chodzi o formalności związane z nabyciem spadku, w obu przypadkach będą one takie same.

Sądowe stwierdzenie nabycia spadku

Należy wiedzieć, że pierwszą czynnością, jaką należy dopełnić w przypadku nabycia spadku, jest czynność formalnego potwierdzenia praw do spadku, która może odbyć się w dwojaki sposób. Pierwszy – to złożenie do sądu spadku, czyli sądu właściwego dla ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. 

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku podlega opłacie sądowej w wysokości 100 zł, a ponadto należy uiścić opłatę w wysokości 5 zł za wpis postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku do Rejestru spadkowego.

Po rozpoznaniu wniosku sąd stwierdza nabycie spadku i wydaje postanowienie. Po jego uprawomocnieniu się stanowi ono oficjalne potwierdzenie praw do spadku i otwiera drogę do dopełnienia innych formalności związanych z jego nabyciem.

Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia przed notariuszem

Drugim ze sposobów prowadzących do potwierdzenia nabycia praw do spadku jest sporządzenie przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia. 

Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia wymaga umówienia terminu spotkania u notariusza, a co najważniejsze – stawiennictwa wszystkich osób mogących być spadkobiercami. 

Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza pozwoli szybciej uzyskać dokument potwierdzający prawo do spadku, jednak jest droższe od postępowania przed sądem, opłata za czynności notariusza ustalana jest bowiem indywidualnie. W tym wypadku również konieczne jest podanie notariuszowi informacji wykazywanych we wniosku o stwierdzenie nabycia spadku i przedłożenie odpisu aktu zgonu, aktów małżeństwa i urodzenia spadkobierców. Jeśli został sporządzony testament, należy go o tym fakcie poinformować i przedłożyć mu treść testamentu.

Spadek - zgłoszenie nabycia do urzędu skarbowego

Kolejnym krokiem związanym z dopełnieniem formalności dotyczących nabycie spadku jest zgłoszenie tego faktu do właściwego urzędu skarbowego. 

Zgłoszenia faktu nabycia spadku należy dokonać na formularzu SD-Z2. Właściwy do złożenia zgłoszenia jest urząd skarbowy miejsca położenia majątku spadkowego. Kiedy w skład spadku wchodzi nieruchomość – będzie to urząd skarbowy położenia tej nieruchomości.

Przykład 1.

Pani Anna zmarła, pozostawiając w spadku nieruchomość położoną w Gdańsku. Przed śmiercią ostatnim miejscem jej pobytu była Warszawa. W takim wypadku nabycie spadku należy zgłosić w Urzędzie Skarbowym w Gdańsku.

Nabywając spadek, każdorazowo należy pamiętać o zgłoszeniu tego faktu organom skarbowym, gdyż dopełnienie formalności w terminie w przypadku osób najbliższych, tj. małżonka, dzieci, wnuków, prawnuków, rodzeństwa, rodziców, dziadków, pasierbów, ojczyma, macochy, prowadzi do uzyskania całkowitego zwolnienia z podatku od spadku.

W przypadku przekroczenia terminu spadek zostanie opodatkowany o wartości ponad sumę wolną od podatku. W tym wypadku nie ma możliwości przywrócenia terminu do dokonania zgłoszenia nabycia spadku. 

Zgłoszenie nabycia nieruchomości w spadku do ksiąg wieczystych

W przypadku nabycia w spadku nieruchomości konieczne jest ujawnienie w księgach wieczystych faktu zmiany właściciela nieruchomości. 

W przypadku nabycia prawa własności nieruchomości na podstawie dziedziczenia wniosek ten podlega opłacie w wysokości 150 zł, a nie 200 zł, jak w innych wypadkach wpisu prawa własności. 

Wniosek o wpis w księdze wieczystej można złożyć osobiście lub wysłać pocztą.

Po złożeniu wniosku w księdze wieczystej pojawi się wzmianka na temat jego wpływu, jednak nie będzie ona zawierała informacji, czego wniosek dotyczy, a jedynie moment jego zarejestrowania i numer.

Wpis w księdze wieczystej dokonany będzie dopiero po rozpoznaniu wniosku, co może zająć trochę czasu w zależności od obłożenia wnioskami danego sądu wieczystoksięgowego.

Sankcje za niezgłoszenie zmiany właściciela nieruchomości nabytej w spadku

Ponadto wskazać należy, że osoby, które nie dopełnią tego obowiązku, muszą liczyć się z sankcjami z tym związanymi. Brak ujawnienia rzeczywistego właściciela w księdze wieczystej nieruchomości może prowadzić do odpowiedzialności odszkodowawczej na rzecz osoby trzeciej, która wskutek jego opieszałości doznała szkody.

Kara grzywny jest wymierzona przede wszystkim w wypadku, kiedy sąd wieczystoksięgowy poweźmie informację o zmianie właściciela nieruchomości. Zgodnie z przepisami ustawy o księgach wieczystych i hipotece sądy, organy administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego oraz notariusze sporządzający akty poświadczenia dziedziczenia zawiadamiają sąd właściwy do prowadzenia księgi wieczystej o każdej zmianie właściciela nieruchomości, dla której założona jest księga wieczysta. W praktyce najczęściej informacje te przekazują notariusze.

W sytuacji powzięcia informacji o zmianie właściciela nieruchomości na skutek dziedziczenia bez względu na źródło pochodzenia tej informacji sąd wieczystoksięgowy z urzędu dokonuje wpisu ostrzeżenia w księdze wieczystej o jej niezgodności z rzeczywistym stanem prawnym. Zawiadomienie o takim wpisie doręczane jest spadkobiercom wraz z pouczeniem co do potrzeby dopełnienia formalności związanych z wpisem w terminie jednego miesiąca, licząc od dnia doręczenia ww. zawiadomienia oraz konsekwencjach jego niedopełnienia.

Inne formalności związane z faktem nabycia spadku

Pozostając przy temacie nieruchomości, wskazać należy, że nabywając je w spadku, nie można zapomnieć o przyziemnych kwestiach, takich jak poinformowanie o śmierci właściciela nieruchomości dostawców mediów oraz podpisaniu umów o dostawę mediów na nowych właścicieli.

W przypadku nabycia własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego niezbędne jest dopełnienie formalności informacyjnych dotyczących zmiany właściciela wobec spółdzielni mieszkaniowej.

Jeśli spadkodawca był członkiem spółdzielni mieszkaniowej, spadkobiercy w takim wypadku powinni wskazać także tego z nich, który wstąpi w prawa członków spółdzielni.

W przypadku lokatorskiego prawa do lokalu dziedziczony jest tylko wkład mieszkaniowy, a nie prawo do mieszkania. Nie oznacza to jednak, że spadkobiercy tracą mieszkanie. Konieczne jest dostarczenie do spółdzielni odpowiednich dokumentów – aktu zgonu i wypełnienia oświadczenie o woli zawarcia umowy o lokatorskie prawo do lokalu. W tym wypadku niezwykle ważne są terminy, gdyż dopełnienie ww. formalności musi nastąpić w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci spadkodawcy. Po przekroczeniu tego terminu spółdzielnia daje jeszcze pół roku na te formalności, a następnie może dojść do podjęcia przez nią uchwały o wygaśnięciu tego prawa.

Osoby uzyskujące tytuł prawny do mieszkania lokatorskiego mają obowiązek wstąpienia w poczet członków spółdzielni, zaś spadkobiercy nabywający spółdzielcze własnościowe prawo do mieszkania czy też odrębną własność mieszkania mają prawo wyboru – mogą, ale nie muszą wstąpić w poczet członków spółdzielni.

Często w skład spadku wchodzą ruchomości, przede wszystkim samochody. W takim wypadku po stwierdzeniu nabycia spadku bez względu na jego formę jest możliwe przerejestrowanie, sprzedaż czy wyrejestrowanie pojazdu i jego zezłomowanie. 

Dział spadku

Omawiając formalności związane z nabyciem spadku, nie sposób pominąć kwestii dotyczących jego działu. Zauważyć należy, że nabycie spadku przez kilka osób skutkuje powstaniem pomiędzy nimi współwłasności w częściach ułamkowych, a to z kolei może prowadzić do różnych sporów. Dlatego też bardzo często po dopełnieniu wcześniej wskazanych formalności spadkobiercy decydują się dokonać działu spadku i znieść współwłasność celem uniknięcia konfliktów na tle wykonywania prawa własności. 

Podobnie jak w przypadku stwierdzenia nabycia spadku, dokonanie jego działu, w którego skład wchodzi nieruchomość, przed notariuszem może nastąpić wówczas, gdy wszyscy spadkobiercy są zgodni co do sposobu działu, wartości składników majątkowych, w przeciwnym wypadku pozostaje im droga sądowa. 

Wyróżnia się dwa rodzaje działu spadku w postępowaniu sądowym. Pierwszym z nich jest zgodny dział spadku, który może być połączony ze zniesieniem współwłasności i wówczas opłaty sądowe są niższe niż w przypadku działu spadku, gdy brakuje porozumienia między spadkobiercami. Jest to rozwiązanie dla osób chcących uniknąć wysokich kosztów taksy notarialnej, która ustalana jest na podstawie wartości składników majątku podlegających podziałowi. Dział spadku może prowadzić do podziału fizycznego składników masy spadkowej – przedmiotów wchodzących do spadku pomiędzy spadkobierców – ale też może polegać na przyznaniu poszczególnym spadkobiercom składników majątkowych z obowiązkiem spłat lub dopłat bądź zwolnieniu z tego obowiązku za zgodą pozostałych spadkobierców. Możliwe jest też dokonanie sprzedaży majątku spadkowego i podział uzyskanej sumy pomiędzy spadkobierców przez sąd.

Przede wszystkim nie należy odkładać formalności związanych z nabyciem spadku, bowiem im szybciej zostaną one dopełnione, tym większe prawdopodobieństwo, że nie wystąpią żadne komplikacje na tym tle.