Krótka obsługa sądu – jak wygląda rozprawa sądowa?

Rozprawa sądowa zawsze jest sporym przeżyciem – zarówno dla stron sporu, jak i dla wezwanych świadków. Wiele osób ma wątpliwości, jak należy zachowywać się w sądzie – jak zwracać się do sądu, gdzie usiąść, jak odnaleźć się na sądowych korytarzach. Niniejszy artykuł jest poświęcony podstawowym zasadom sądowego savoir-vivre’u.

Rozprawa sądowa - kto jest kim w procesie?

Nawet najprostsza sprawa może ciągnąć się miesiącami, a w jej przebieg może być zaangażowanych wiele różnych osób. Podstawowymi bohaterami procesu sądowego są zawsze:

• powód: to osoba, która rozpoczyna sprawę, wnosząc pozew sądowy;
• pozwany: to osoba, która odpowiada na wniesiony pozew;
• świadkowie: zarówno powód, jak i pozwany, broniąc swoich praw, mogą domagać się przeprowadzenia rozmaitych dowodów, m.in. dowodu z zeznań świadków. Świadek nie musi „wyrażać zgody” na powołanie do tej roli – jeśli osoba otrzymuje wezwanie na rozprawę, musi się stawić i złożyć zeznania, jeśli posiada istotne dla sprawy informacje.

Na sali rozpraw oprócz stron i ich pełnomocników znajduje się również sąd reprezentowany przez sędziego (większość spraw odbywa się przy udziale jednego sędziego) oraz protokolant. Zadaniem protokolanta jest protokołowanie rozprawy, tj. utrwalanie przebiegu sprawy w formie pisemnej. 

Co to jest sygnatura?

Sygnatura to numer identyfikacyjny sprawy, pod którym sprawa jest zarejestrowana w danym sądzie. Sygnatura składa się z czterech elementów – cyfry rzymskiej oznaczającej numer wydziału (np. I, II, III), litery oznaczającej rodzaj sprawy odpowiedniej dla danego wydziału, numeru sprawy oznaczonego za pomocą cyfry arabskiej oraz dwóch ostatnich cyfr roku, w którym sprawa została założona. Przykładowa sygnatura może wyglądać następująco: IV P 123/18. Informacja o sygnaturze znajduje się we wszystkich dokumentach przesyłanych z sądu, w tym również na sądowych kopertach. Chcąc złożyć w sądzie pismo lub uzyskać informację o sprawie, konieczne będzie zawsze podanie sygnatury.

Co to jest wokanda?

Wokanda to lista spraw rozpoznawana przez sąd danego dnia. Wydrukowana wokanda zazwyczaj wisi na drzwiach do sali rozpraw (w niektórych sądach papierowa wokanda została zastąpiona wersją elektroniczną i obok drzwi do sali rozpraw zamontowany jest specjalny monitor wyświetlający godziny poszczególnych rozpraw). Wokanda zawiera informacje o poszczególnych sprawach - godziny ich rozpoznania, sygnatury, dane stron, czasami również imiona i nazwiska wezwanych świadków. W miarę upływu czasu poszczególne sprawy są odkreślane – wiadomo wówczas, które rozprawy już się odbyły i ewentualnie, czy rozprawy danego dnia odbywają się z opóźnieniem.

Sprawy pracownicze mogą toczyć się zarówno w sądzie rejonowym, jak i okręgowym. O właściwości sądu decyduje zawsze rodzaj sprawy. Dane adresowe sądu i godziny jego urzędowania znajdują się na stronach internetowych poszczególnych sądów.

Kiedy wejść na salę rozpraw?

Wejście do sądu zazwyczaj wymaga przejścia przez kontrolę bezpieczeństwa. Przypomina ona tę na lotnisku – należy umożliwić sprawdzenie zawartości wnoszonych torebek i toreb za pomocą urządzenia prześwietlającego oraz przejść przez bramki wykrywające metal. Procedura ta może zająć dodatkowe minuty, stąd warto rozważyć pojawienie się w sądzie przynajmniej na kwadrans przed planowaną godziną rozprawy.

Wiele wątpliwości budzi zawsze odpowiedni do sądu strój – powinien zawsze licować z powagą sądu. Odpowiednim ubraniem będą zawsze długie spodnie i koszula dla panów oraz sukienka czy garsonka dla pań. Klasyczne modele odzieży w stonowanych barwach i o odpowiednich długościach będą wyrazem szacunku do sądu i znaczenia, jakie reprezentuje.

Po wejściu na salę strony zajmują miejsca w zależności od swojego statusu w sprawie:

• powód siada po prawej stronie, patrząc od strony sędziego;
• pozwany siada po lewej stronie, patrząc od strony sędziego;
• świadkowie zasiadają na ławkach przeznaczonych na końcu sali dla publiczności.

W tym momencie sąd rozpocznie protokołowanie, odnotowując, kto z wezwanych osób się stawił. Świadkowie, po sprawdzeniu ich tożsamości, zostaną poproszeni o opuszczenie sali i poczekanie na korytarzu (lub w osobnym pomieszczeniu do tego przeznaczonym). Po złożeniu zeznań świadek zazwyczaj może pozostać na sali w charakterze publiczności, może również opuścić budynek sądu i wrócić do swoich obowiązków.

W czasie trwania rozprawy należy zawsze zachować spokój i nie odzywać się niepytanym. Należy również wyłączyć lub wyciszyć telefon komórkowy. Okrzyki, przerywanie wypowiedzi świadka czy drugiej strony, komentowanie słów sądu są zachowaniami absolutnie niedopuszczalnymi. Niewłaściwe zachowanie w czasie rozprawy, przybycie do sądu w stanie nietrzeźwości czy pod wpływem środków odurzających lub ignorowanie poleceń wydawanych przez sąd może skutkować nałożeniem kary grzywny lub nawet kary aresztu.

Rozprawa sądowa - przebieg

Rozprawa sądowa jest zawsze protokołowana. W niektórych sądach są one również nagrywane (zarówno obraz, jak i dźwięk). Protokołowanie rozprawy sprawia, że co kilka zdań wypowiedzianych przez stronę lub świadka sędzia prowadzący rozprawę będzie przerywał wypowiedź, dyktując zdania protokolantowi do zapisania.

Po wywołaniu rozprawy, sprawdzeniu obecności i poproszeniu świadków o poczekanie na korytarzu pierwsze minuty rozprawy zostaną przeznaczone na wnioski stron (powoda i pozwanego). Jeśli strona stawia się w sądzie i chce złożyć jakieś pismo lub poprosić o coś sąd (np. o czas do namysłu, ponieważ strony podjęły negocjacje i być może będą w stanie rozwiązać sprawę we własnym zakresie), początek rozprawy jest właściwym momentem na uporanie się z tymi wszystkimi kwestiami. Zazwyczaj sędzia prowadzący sprawę zapyta w tym miejscu, czy w sprawie nic się nie zmieniło i czy strony mają jakieś nowe wnioski. Obowiązkiem sądu – zwłaszcza na pierwszej rozprawie – jest również zachęcenie stron do zawarcia ugody, stąd sędzia zawsze zapyta o to, czy powód i pozwany widzą jakąkolwiek możliwość korzystnego dla obu stron porozumienia.

1. informacyjne przesłuchanie stron;
2. przesłuchanie świadków i biegłych;
3. przesłuchanie stron.

Zasadą jest, że w toku procesu strony najpierw przesłuchiwane są w tzw. sposób informacyjny – sąd zadaje kilka podstawowych pytań, chcąc ustalić tło sprawy. Zwyczajowo w toku przesłuchania informacyjnego tylko sąd ma prawo do zadawania pytań – pytania drugiej strony i pytania pełnomocników będą mogły zostać zadane dopiero w czasie ostatniego przesłuchania.

Dokumenty gromadzone przez sąd (np. pisma stron, protokoły rozpraw, postanowienia lub wyroki) mogą być przeglądane w aktach sądowych. Są one dostępne w czytelni sądu, zazwyczaj po telefonicznym umówieniu.

Jeśli strona lub świadek mają wątpliwości co do terminu rozprawy lub przesłanych przez sąd dokumentów, dobrym rozwiązaniem jest skontaktowanie się z biurem obsługi sądu lub sekretariatem wydziału. Numery telefonów znajdują się zarówno na stronach internetowych sądów, jak i w przesyłanej korespondencji.