Kumulacja roszczeń pracownika przed sądem pracy i konsekwencje z tym związane

Stosunek pracy cechuje przewaga pracodawcy jako silniejszej strony tego stosunku, dlatego też wprowadzane są regulacje prawne mające zapewnić ochronę pracownikowi. Pracownik, którego prawa zostały naruszone, może wystąpić do sądu pracy z powództwem przeciwko pracodawcy. Czy kumulacja roszczeń pracownika niesie za sobą większe konsekwencje dla firmy? O tym poniżej.

Pojęcie sprawy z zakresu prawa pracy

Ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego odrębne od ogólnych zasad regulacje dotyczące rozpoznawania spraw pracowniczych.

Sprawami z zakresu prawa pracy są według przepisów kpc następujące rodzaje spraw:

• sprawy o roszczenia ze stosunku pracy lub z nim związane;
• sprawy o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy;
• sprawy o roszczenia z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy;
• sprawy o odszkodowania dochodzone od pracodawcy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Kumulacja roszczeń pracownika i jej dopuszczalność

Przepisy kpc nie zawierają szczególnej regulacji dotyczącej przedmiotowej kumulacji roszczeń w tym postępowaniu, więc w związku z tym odpowiednio stosowane będą tutaj regulacje ogólne określone w art. 191 i art. 193 kpc.

Powództwo w sprawie z zakresu prawa pracy można wytoczyć:

• przed sąd ogólnie właściwy dla pozwanego, lub
• przed sąd, w którego obszarze właściwości praca jest, była lub miała być wykonywana.

Do właściwości sądów rejonowych w sprawach zakresu prawa pracy, bez względu na wartość przedmiotu sporu, należą następujące kategorie spraw:

1. sprawy o ustalenie istnienia stosunku pracy, 
2. sprawy o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, 
3. sprawy o przywrócenie do pracy, 
4. sprawy o przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy, 
5. sprawy dotyczące roszczeń pracowników o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia umowy o pracę, 
6. sprawy dotyczące roszczeń pracowników o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy rozwiązania stosunku pracy,
7. sprawy dotyczące kar porządkowych oraz roszczenia z tym związane, 
8. sprawy dotyczące świadectw pracy i roszczenia z tym związane.

Skład sądu pracy a kumulacja roszczeń pracowniczych

Co do zasady w pierwszej instancji sąd pracy rozpoznaje sprawy w składzie 1 sędziego.

W pierwszej instancji sąd pracy w składzie 1 sędziego jako przewodniczącego i 2 ławników rozpoznaje następujące sprawy:

1. o ustalenie istnienia stosunku pracy,
2. o nawiązanie stosunku pracy,
3. o wygaśnięcie stosunku pracy, 
4. o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy oraz łącznie z nim dochodzone roszczenia,
5. o przywrócenie do pracy oraz łącznie z nim dochodzone roszczenia, 
6. o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia bądź rozwiązania stosunku pracy,
7. o przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia, 
8. o naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu i roszczenia z tym związane,
9. o odszkodowanie lub zadośćuczynienie w wyniku stosowania mobbingu.

Sprawy pracownicze a postępowanie uproszczone

Jednocześnie trzeba pamiętać, że sąd pracy, mimo że rozpoznaje sprawy na podstawie przepisów odrębnie regulujących postępowanie przed nim, może rozpoznawać sprawy w postępowaniu uproszczonym.

Sąd pracy może rozpoznać sprawę, która kwalifikuje się do postępowania uproszczonego, z pominięciem przepisów o postępowaniu uproszczonym, jeżeli może się to przyczynić do sprawniejszego rozwiązania sporu.

W postępowaniu upominawczym w przeciwieństwie do ogólnych zasad postępowania 1 pozwem można dochodzić tylko 1 roszczenia.

Jednakże przepisy dopuszczają połączenie kilku roszczeń w 1 pozwie, gdy wynikają z tego samego stosunku prawnego lub kilku stosunków prawnych tego samego rodzaju.

W przypadku niedopuszczalnego połączenia w 1 pozwie kilku roszczeń przewodniczący zarządza zwrot pozwu bez wezwania do usunięcia tego braku. Jeżeli w terminie tygodnia od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie powód cofnie pozew w zakresie żądań niepodlegających łączeniu, pozew w pozostałej części wywołuje skutek od daty jego pierwotnego wniesienia.

Gdy w postępowaniu uproszczonym strona powodowa dochodzi części roszczenia, sprawa podlegać będzie rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, gdy to postępowanie byłoby właściwe dla całego roszczenia wynikającego z faktów przytoczonych przez powoda. W przeciwnym wypadku sprawa rozpoznawana jest z pominięciem przepisów o postępowaniu uproszczonym.

Zmiana powództwa w postępowaniu uproszczonym jest niedopuszczalna. Powództwo wzajemne oraz zarzut potrącenia w postępowaniu uproszczonym są dopuszczalne w sytuacji, kiedy roszczenia nadają się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym.

Konsekwencje kumulacji roszczeń pracowniczych

Kumulacja roszczeń pracowniczych jest w każdym postępowaniu, uzasadniona, ponieważ zasady koncentracji materiału dowodowego i ekonomiki procesowej wskazują, że sąd powinien dążyć do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy w możliwie najkrótszym terminie.

Wyłączenie części ze zgłoszonych przez pracownika roszczeń do odrębnego postępowania wymuszałoby również wyłączenie materiału dowodowego, skutkiem czego byłoby przesłuchanie przez sąd świadków na te same okoliczności kilkukrotnie w różnych terminach, co wiązałoby się z uciążliwością nie tylko dla świadków, ale i stron postępowania.

Ponadto prowadziłoby to do wzrostu kosztów postępowania, jak też mogłoby to skutkować rozbieżnością orzecznictwa wynikającą z prowadzenia odrębnych spraw przez różne składy sądu.

Należy podkreślić, że właśnie w przypadku spraw pracowniczych kumulacja roszczeń występuje bardzo często w porównaniu do innego rodzaju postępowań cywilnych.

Badanie przez sąd dopuszczalności kumulacji roszczeń pracownika

Sąd pracy obowiązany jest zbadać, czy roszczenia, z którymi wystąpił powód, mogą być dochodzone w 1 postępowaniu.

Wątpliwość budziła sytuacja, kiedy na skutek kumulacji roszczeń pracowniczych do rozpoznania sprawy właściwe są różne składy sędziowskie, jednak zagadnienie to zostało rozstrzygnięte przez Sąd Najwyższy.

Należy wskazać, że w sytuacji, kiedy sąd pracy stwierdzi swą niewłaściwość dla rozpoznania skumulowanych roszczeń obejmujących sytuacje, kiedy będzie niewłaściwy dla łącznego ich rozpoznania, jak też będzie niewłaściwy dla rozpoznania każdego ze skumulowanych roszczeń z osobna, wówczas przekaże sprawę sądowi właściwemu do ich rozpoznania lub przekaże do właściwego trybu postępowania.

Gdy sąd pracy jest właściwy do rozpoznania tylko 1 lub tylko kilku ze skumulowanych roszczeń, wówczas podejmie stosowne czynności do ich rozpoznania, a w pozostałym zakresie powództwo po wyłączeniu do odrębnego rozpoznania, przekaże właściwemu lub właściwym sądom.

W świetle powyższego należy uznać, że obowiązujące w Polsce prawo procesowe w sprawach z zakresu prawa pracy dopuszcza szeroką możliwość przedmiotowej kumulacji roszczeń.