Jak jest zaliczany niepełny wymiar etatu do stażu pracy?
Jest rzeczą oczywistą, że dla każdego zatrudnionego ustalenie jego uprawnień emerytalnych stanowi kluczową sprawę, zarówno w kontekście długości zatrudnienia, jak i osiąganych zarobków. Choć od przemian w systemie emerytalnym minęło sporo czasu, nadal można się spotkać z różnorodnymi problemami po stronie ubezpieczonych, wynikającymi ze zmiany sposobu obliczania stażu emerytalnego. Jednym z takich zagadnień jest niepełny wymiar etatu i zaliczanie go do stażu pracy. O ile w obecnym stanie prawnym wspomniana kwestia nie budzi wątpliwości, o tyle według przepisów sprzed 15 listopada 1991 roku już tak jest. W związku z tym grupa posłów zwróciła się do przedstawiciela resortu pracy z interpelacją w tej sprawie – jakie jest zatem stanowisko Ministra Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS) w odniesieniu do przedstawionej problematyki – piszemy o tym poniżej.
Pytania zawarte w interpelacji poselskiej do MRiPS w sprawie zaliczania niepełnego wymiaru etatu do stażu pracy
Przesłanką do wystosowania na ręce MRiPS interpelacji poselskiej były pytania kierowane do posłów przez zaniepokojonych obywateli, którzy zgłaszali się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) w celu ustalenia swych uprawnień emerytalnych. Osoby te były informowane, że w przypadku gdy ich zatrudnienie było realizowane w wymiarze niższym niż połowa etatu, jest ono uwzględniane w stażu pracy w ułamkowej części. Inicjatorzy interpelacji uważają, że takie rozwiązanie można uznać za dyskryminujące i niesprawiedliwe.
25 lipca 2022 roku wpłynęła interpelacja nr 34872 do Ministra Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie zaliczenia niepełnego wymiaru etatu do stażu pracy.
W powyższym dokumencie poseł-wnioskodawca poinformował, że zgłaszają się do niego osoby, które po wizycie w ZUS-ie dowiedziały się, że w przypadku gdy urodziły się po 1953 roku, nieistotne jest, jak długo pracowały, liczy się bowiem kapitał, który zgromadziły. „Dopiero po zadaniu bardziej szczegółowych pytań okazuje się, iż do zapewnienia sobie minimalnej emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS-u) potrzebny jest minimalny staż pracy” – relacjonował poseł.
I tu właśnie pojawia się istotny społeczny problem, mianowicie jeśli dana osoba pracuje minimum na pół etatu, to w okresie zatrudnienia uwzględnia się cały rok. Jeżeli jest to natomiast niższy etat, do stażu pracy zalicza się jedynie część ułamkową.
Dla zobrazowania tego problemu poseł kierujący interpelacje posłużył się niżej przytoczonym przykładem.
Przykład 1.
Jeżeli dana osoba ubezpieczona pracowała na 1/2 etatu przez 10 lat, to ma zaliczone 10 lat stażu pracy. Jednak w przypadku gdy ubezpieczony był zatrudniony np. na 1/4 etatu przez 10 lat, to ma zaliczone jedynie 2,5 roku stażu pracy. Rozwiązanie takie jest niesprawiedliwe i nosi cechy dyskryminacji. Właściwym rozwiązaniem byłoby pracę poniżej 1/2 etatu uwzględniać w stażu pracy dwukrotnie. Wówczas osoba pracująca np. na 1/4 etatu przez 10 lat do stażu pracy miałaby zaliczone 5 lat tego stażu.
Wnioskodawca przekazał powyższe pytania (w formie interpelacji poselskiej) do MRiPS, prosząc o zajęcie stanowiska w tej sprawie.
Odpowiedź MRiPS na interpelację poselską w sprawie zaliczania niepełnego wymiaru etatu do stażu pracy
Odpowiedzi na interpelację poselską nr 34872 w sprawie zaliczenia niepełnego wymiaru etatu do stażu pracy udzielił, z upoważnienia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej, sekretarz stanu.
W dokumencie pochodzącym z 19 sierpnia 2022 roku przedstawiciel resortu pracy wyjaśnił, że uzyskanie prawa do emerytury lub renty przed 15 listopada 1991 roku – na podstawie odpowiednio:
art. 8 ust. 4 Ustawy z dnia 23 stycznia 1968 roku o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, oraz
art. 12 ust. 1 Ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin
– było uzależnione od wykazania wymaganego okresu zatrudnienia wykonywanego co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie.
Z kolei pojęcie „okresów składkowych i nieskładkowych” zastępujące dotąd obowiązujące okresy: zatrudnienia, równorzędne i zaliczane, wprowadziła Ustawa z dnia 17 października 1991 roku o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw. Wskutek tego – od 15 listopada 1991 roku, czyli od dnia wejścia w życie powyżej wskazanej ustawy – okresem składkowym jest każdy okres zatrudnienia, za który opłacono składki na ubezpieczenia społeczne (art. 2 ust. 1).
Powyżej przywołana zasada została zachowana na podstawie art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a obowiązującej od 1 stycznia 1999 roku Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanej dalej „ustawą o emeryturach i rentach z FUS-u”.
Jednocześnie – począwszy od 15 listopada 1991 roku – wymiar czasu pracy nie może wpływać na prawo ubezpieczonego do emerytury, a staż pracy, niezależnie od tego, czy pracownik pracuje na 1/4, 1/2, czy cały etat, jest zaliczany dokładnie tak samo, jak w przypadku osób pracujących w pełnym wymiarze godzin.
Przykład 2.
Ubezpieczony był zatrudniony na ćwierć etatu przed 15 listopada 1991 roku. Okresu takiego zatrudnienia nie uwzględnia się przy naliczaniu emerytury, w tym również jej wysokości. Osoba ubezpieczona świadczyła pracę w tym samym wymiarze po 15 listopada 1991 roku. W odniesieniu do tych okresów zatrudnienia podlegają one zaliczeniu do stażu pracy warunkującego prawo do świadczeń emerytalno-rentowych.
Przedstawiciel MRiPS przypomniał równocześnie, że podstawą polskiego systemu ubezpieczeń społecznych są składki odprowadzane do FUS-u. W obecnie funkcjonującym systemie emerytalnym wymiar emerytury stanowi odzwierciedlenie zarówno odpowiednio długiego okresu stażu pracy, czyli okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym, jak i wysokości wynagrodzeń przysługujących w czasie zatrudnienia. „Im dłużej pracujemy, im wyższe składki opłacamy i im później przechodzimy na emeryturę, tym świadczenie emerytalne jest wyższe” – podkreślił minister.
W dalszej części odpowiedzi na interpelację poselską sekretarz stanu zaznaczył, że unormowania ustawy o emeryturach i rentach z FUS-u, w zależności od daty urodzenia osób ubezpieczonych, przewidują zróżnicowane zasady nabywania prawa do emerytury oraz obliczania jej wysokości. Zapewniają jednocześnie minimalną wysokość świadczeń dla osób posiadających odpowiednio długi okres ubezpieczenia, lecz pobierających w czasie zatrudnienia niskie wynagrodzenie.
Z kolei do ustalenia kapitału początkowego okresy nieskładkowe nie podlegają ograniczeniu do 1/3 udowodnionych okresów składkowych, takie ograniczenie ma natomiast zastosowanie przy ustalaniu wysokości emerytury – dodał sekretarz stanu.
Powyżej opisanego mechanizmu nie stosuje się jednak, jeżeli zmniejszenie podstawy wymiaru składek poniżej minimalnego wynagrodzenia nastąpiło m.in. na skutek pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego oraz zasiłku stałego z pomocy społecznej lub świadczenia pielęgnacyjnego.
„Powołane przepisy traktują więc wszystkich ubezpieczonych jednakowo, różnicując ich w sposób adekwatny do wymagań zasady równości” – podsumował sekretarz stanu w odpowiedzi na interpelację poselską.
Jak jest zaliczany niepełny wymiar etatu do stażu pracy? Podsumowanie
Po wielu latach funkcjonowania obecnego systemu ubezpieczeń społecznych okazuje się, że w dalszym ciągu można się spotykać z problematycznymi sytuacjami. Jedną z takich spraw jest kwestia zaliczenia niepełnego wymiaru etatu do stażu pracy. W związku z wątpliwościami zgłaszanymi przez obywateli grupa posłów wystosowała interpelację do Ministra Rodziny i Polityki Społecznej. W odpowiedzi na to zapytanie przedstawiciel resortu pracy przeanalizował stan faktyczny, z uwzględnieniem zmian prawnych dotyczących „starego” i „nowego” systemu emerytalnego. Cezura czasowa jest w tym przypadku kluczowa dla osób, które były zatrudnione w wymiarze niższym niż połowa pełnego etatu.
