Opieka na dziecko przy zmianie etatu w trakcie roku, jak obliczyć?

Od 1 kwietnia zmieniłam etat z 1/2 na cały. Chciałabym się dowiedzieć, czy przysługuje mi opieka na dziecko również w opcji godzinowej? Jeśli tak, to ile będę mogła wykorzystać godzin urlopu – opieki na dziecko do lat 14?

Halina, Lubomierz

Zgodnie z art. 188 Kodeksu pracy (dalej jako kp) pracownik, który wychowuje przynajmniej jedno dziecko w wieku do lat 14, ma prawo do zwolnienia od pracy na 2 dni w roku kalendarzowym, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Jest to tak zwana opieka na dziecko. Zgodnie ze zmianami, jakie weszły w życie z początkiem roku 2016, opieka na dziecko możliwa jest do wykorzystania także w wymiarze godzinowym. O sposobie korzystania z opieki – czy to w wymiarze godzinowym, czy w pełnych dniach – pracownik informuje pracodawcę w pierwszym wniosku o jego udzielenie w danym roku kalendarzowym.

Opieka w przypadku pracy na część etatu

Według Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej art. 188 kp wskazuje, że wymiar opieki jest proporcjonalny do wymiaru czasu pracy pracownika.

Przykład 1.

Pan Adam jest zatrudniony na 1/3 etatu i decyduje się na godzinowe rozliczanie opieki na dziecko. Ile godzin opieki będzie mógł wykorzystać?

W roku kalendarzowym będzie mógł wykorzystać 6 godzin zwolnienia na dziecko (16 godzin x 1/3 etatu). Niepełną godzinę należy zaokrąglać w górę do pełnych godzin.

Opieka na dziecko a zmiana etatu

Obliczanie liczby godzin opieki na dziecko w przypadku zmiany etatu w ciągu roku staje się już bardziej skomplikowane. Aby odpowiedzieć na pytanie postawione na wstępie, trzeba oddzielnie obliczyć wymiar przysługującego pracownikowi zwolnienia w okresie, w którym był zatrudniony na 1/2 etatu, oraz oddzielnie, gdy będzie pracował już na cały etat. Następnie od otrzymanego wyniku należy odjąć wykorzystaną liczbę godzin.

Przykład 2.

Pani Halina od 1 kwietnia zmieniła etat z 1/2 na cały i w marcu skorzystała z 4 godzin opieki. Jaki wymiar opieki przysługuje Pani Halinie?

Za okres od stycznia do końca marca pani Halinie przysługiwało prawo do 8 godzin (16 godzin x 1/2 etatu = 8 godzin). Natomiast wraz z momentem zmiany warunków zatrudnienia, czyli od kwietnia, nabywa ona prawo do 16 godzin z tytułu przejścia na pełen etat. Od tego wymiaru należy jednak odjąć liczbę godzin już wykorzystanych w danym roku (16 godzin – 4 godziny = 12 godzin). Oznacza to, że pani Halina będzie mogła wystąpić o 12 godzin opieki na dziecko.

Przykład 3.

Pani Kalina została zatrudniona na okres próbny od 1 lutego do końca kwietnia na 1/2 etatu. W styczniu pracowała u innego pracodawcy na 3/4 etatu i wykorzystała 2 godziny opieki na dziecko w wieku do 14 lat. W okresie od 1 do 31 stycznia pani Kalinie będzie przysługiwało zwolnienie w wymiarze godzinowym wynoszącym 12 godzin (16 godzin x 3/4 etatu = 12 godzin), co stanowi roczny wymiar przysługujący pracownikowi zatrudnionemu cały rok w wymiarze 3/4 etatu. Jeśli w okresie od 1 lutego do końca kwietnia pani Kalina będzie pracowała w niższym wymiarze etatu (nastąpiła zmiana z 3/4 na 1/2 etatu), wówczas nabędzie prawo do opieki w wymiarze 8 godzin (16 godzin x 1/2 etatu = 8 godzin). Od tego wymiaru należy odjąć liczbę godzin już wykorzystanych w danym roku. Oznacza to, że pani Kalina będzie mogła skorzystać jeszcze z 6 godziny opieki na dziecko (8 godzin – 2 godzin = 6 godzin).

Przykład 4.

Pani Jagoda do maja wykonywała pracę na 3/4 etatu (16 godzin x 3/4 etatu = 12 godzin) i wykorzystała 10 godzin zwolnienia. Następnie zmniejszono jej etat do 1/3 (16 godzin x 1/3 etatu = 5,33 godzin, po zaokrągleniu w górę 6 godzin). Z ilu godzin opieki może skorzystać?

Pani Jagoda nie może już skorzystać z opieki na dziecko, ponieważ zużytkowała 10 godzin opieki, pracując na 3/4 etatu.

Należy jednak pamiętać, że w przepisach nie ma odpowiedniej regulacji, dlatego jeżeli pracodawca nie dokona obliczeń wymiaru opieki na dziecko w przedstawiony tu sposób, nie będzie to błędem. Przede wszystkim zgodnie z art. 188 § 3 kp pracodawca ma obowiązek obliczyć wymiar opieki na dziecko każdorazowo proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, pamiętając o tym, aby w roku kalendarzowym wymiar tego zwolnienia ogółem nie przekroczył 16 godzin.

Opieka na dziecko a niższa dobowa norma

Pracownikom, których obowiązują niższe normy czasu pracy – mowa np. o pracownikach niepełnosprawnych, których czas pracy nie może przekraczać 7 godzin na dobę – także przysługuje opieka na dziecko w wymiarze dwóch dni albo 16 godzin. Oznacza to, że nawet jeśli wymiar ich czasu pracy wynosi 7 godzin na dobę, to mogą oni wykorzystać 16 godzin zwolnienia od pracy w trakcie roku kalendarzowego. Dzieje się tak, ponieważ Kodeks pracy nie przewiduje przeliczania wymiaru opieki na godziny zależnie od dobowej normy czasu pracy obowiązującej pracownika. Taki pracownik nadal jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, tyle że ten pełny wymiar jest niższy niż w przepisach powszechnie obowiązujących.

Podsumowując, o sposobie korzystania ze zwolnienia w danym roku kalendarzowym decyduje pracownik w pierwszym wniosku złożonym w tymże roku. Natomiast w przypadku opieki na dziecko udzielanej w wymiarze godzinowym dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się ją proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika.