Opieka na dziecko przy zmianie etatu w trakcie roku, jak obliczyć?
Od 1 kwietnia zmieniłam etat z 1/2 na cały. Chciałabym się dowiedzieć, czy przysługuje mi opieka na dziecko również w opcji godzinowej? Jeśli tak, to ile będę mogła wykorzystać godzin urlopu – opieki na dziecko do lat 14?
Halina, Lubomierz
Zgodnie z art. 188 Kodeksu pracy (dalej jako kp) pracownik, który wychowuje przynajmniej jedno dziecko w wieku do lat 14, ma prawo do zwolnienia od pracy na 2 dni w roku kalendarzowym, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Jest to tak zwana opieka na dziecko. Zgodnie ze zmianami, jakie weszły w życie z początkiem roku 2016, opieka na dziecko możliwa jest do wykorzystania także w wymiarze godzinowym. O sposobie korzystania z opieki – czy to w wymiarze godzinowym, czy w pełnych dniach – pracownik informuje pracodawcę w pierwszym wniosku o jego udzielenie w danym roku kalendarzowym.
Opieka w przypadku pracy na część etatu
Według Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej art 188 kp wskazuje, że wymiar opieki jest proporcjonalny do wymiaru czasu pracy pracownika.
Ponadto ministerstwo zwraca uwagę, że brak jest ustawowego określenia algorytmu obliczania tego zwolnienia, dlatego podczas ustalania wymiaru opieki należy przyjąć konieczność jego skorygowania. Przy czym przyjmuje się, że niepełną godzinę zwolnienia zaokrągla się w górę do pełnej godziny.
Przykład 1.
Pan Adam jest zatrudniony na 1/3 etatu i decyduje się na godzinowe rozliczanie opieki na dziecko. Ile godzin opieki będzie mógł wykorzystać?
W roku kalendarzowym będzie mógł wykorzystać 6 godzin zwolnienia na dziecko (16 godzin x 1/3 etatu). Niepełną godzinę należy zaokrąglać w górę do pełnych godzin.
Opieka na dziecko a zmiana etatu
Obliczanie liczby godzin opieki na dziecko w przypadku zmiany etatu w ciągu roku staje się już bardziej skomplikowane. Aby odpowiedzieć na pytanie postawione na wstępie, trzeba oddzielnie obliczyć wymiar przysługującego pracownikowi zwolnienia w okresie, w którym był zatrudniony na 1/2 etatu, oraz oddzielnie, gdy będzie pracował już na cały etat. Następnie od otrzymanego wyniku należy odjąć wykorzystaną liczbę godzin.
Przykład 2.
Pani Halina od 1 kwietnia zmieniła etat z 1/2 na cały i w marcu skorzystała z 4 godzin opieki. Jaki wymiar opieki przysługuje Pani Halinie?
Za okres od stycznia do końca marca pani Halinie przysługiwało prawo do 8 godzin (16 godzin x 1/2 etatu = 8 godzin). Natomiast wraz z momentem zmiany warunków zatrudnienia, czyli od kwietnia, nabywa ona prawo do 16 godzin z tytułu przejścia na pełen etat. Od tego wymiaru należy jednak odjąć liczbę godzin już wykorzystanych w danym roku (16 godzin – 4 godziny = 12 godzin). Oznacza to, że pani Halina będzie mogła wystąpić o 12 godzin opieki na dziecko.
Przykład 3.
Pani Kalina została zatrudniona na okres próbny od 1 lutego do końca kwietnia na 1/2 etatu. W styczniu pracowała u innego pracodawcy na 3/4 etatu i wykorzystała 2 godziny opieki na dziecko w wieku do 14 lat. W okresie od 1 do 31 stycznia pani Kalinie będzie przysługiwało zwolnienie w wymiarze godzinowym wynoszącym 12 godzin (16 godzin x 3/4 etatu = 12 godzin), co stanowi roczny wymiar przysługujący pracownikowi zatrudnionemu cały rok w wymiarze 3/4 etatu. Jeśli w okresie od 1 lutego do końca kwietnia pani Kalina będzie pracowała w niższym wymiarze etatu (nastąpiła zmiana z 3/4 na 1/2 etatu), wówczas nabędzie prawo do opieki w wymiarze 8 godzin (16 godzin x 1/2 etatu = 8 godzin). Od tego wymiaru należy odjąć liczbę godzin już wykorzystanych w danym roku. Oznacza to, że pani Kalina będzie mogła skorzystać jeszcze z 6 godziny opieki na dziecko (8 godzin – 2 godzin = 6 godzin).
Przykład 4.
Pani Jagoda do maja wykonywała pracę na 3/4 etatu (16 godzin x 3/4 etatu = 12 godzin) i wykorzystała 10 godzin zwolnienia. Następnie zmniejszono jej etat do 1/3 (16 godzin x 1/3 etatu = 5,33 godzin, po zaokrągleniu w górę 6 godzin). Z ilu godzin opieki może skorzystać?
Pani Jagoda nie może już skorzystać z opieki na dziecko, ponieważ zużytkowała 10 godzin opieki, pracując na 3/4 etatu.
Należy jednak pamiętać że w przepisach nie ma odpowiedniej regulacji, dlatego jeżeli pracodawca nie dokona obliczeń wymiaru opieki na dziecko w przedstawiony tu sposób, nie będzie to błędem. Przede wszystkim zgodnie z art. 188 § 3 kp pracodawca ma obowiązek obliczyć wymiar opieki na dziecko każdorazowo proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, pamiętając o tym, aby w roku kalendarzowym wymiar tego zwolnienia ogółem nie przekroczył 16 godzin.
Opieka na dziecko a niższa dobowa norma
Pracownikom, których obowiązują niższe normy czasu pracy – mowa np. o pracownikach niepełnosprawnych, których czas pracy nie może przekraczać 7 godzin na dobę – także przysługuje opieka na dziecko w wymiarze dwóch dni albo 16 godzin. Oznacza to, że nawet jeśli wymiar ich czasu pracy wynosi 7 godzin na dobę, to mogą oni wykorzystać 16 godzin zwolnienia od pracy w trakcie roku kalendarzowego. Dzieje się tak, ponieważ Kodeks pracy nie przewiduje przeliczania wymiaru opieki na godziny zależnie od dobowej normy czasu pracy obowiązującej pracownika. Taki pracownik nadal jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, tyle że ten pełny wymiar jest niższy niż w przepisach powszechnie obowiązujących.
Podsumowując, o sposobie korzystania ze zwolnienia w danym roku kalendarzowym decyduje pracownik w pierwszym wniosku złożonym w tymże roku. Natomiast w przypadku opieki na dziecko udzielanej w wymiarze godzinowym dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się ją proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika.
