Rozwiązanie umowy o pracę przed rozpoczęciem okresu zatrudnienia

Rozwiązanie umowy o pracę przed rozpoczęciem okresu zatrudnienia to sytuacja rzadko spotykana, jednakże kiedy już się przytrafi, może nastręczyć wielu problemów, zarówno po stronie pracodawcy, jak i pracownika. Należy zdać sobie sprawę, że moment zawarcia umowy o pracę to nie to samo co moment rozpoczęcia pracy. Zazwyczaj dzień rozpoczęcia pracy jest dniem podpisania umowy. Jednakże strony umowy mogą w niej wskazać dowolny termin, od którego pracownik realnie tę pracę rozpocznie. Czy więc w czasie pomiędzy podpisaniem umowy a rozpoczęciem pracy któraś ze stron ma prawo taką umowę zerwać?

W dzisiejszych czasach rynek pracy jest bardzo dynamiczny. Codziennie pojawiają się dziesiątki ofert pracy w każdej dziedzinie gospodarki. Może więc dojść do sytuacji, w której umowa o pracę zostanie podpisana np. w styczniu, lecz dzień rozpoczęcia pracy zostanie określony na 1 lutego w związku z okresem wypowiedzenia nowego pracownika w poprzedniej firmie. W tym czasie pracownik może otrzymać lepszą ofertę lub pracodawca może znaleźć bardziej kompetentnego pracownika. Co wówczas należy zrobić? Czy poczekać do pierwszego dnia zatrudnienia i wówczas złożyć wypowiedzenie? A może jednak jest szansa na rozwiązanie umowy o pracę przed rozpoczęciem okresu zatrudnienia? Na te pytania spróbujemy odpowiedzieć w niniejszym artykule.

Umowa o pracę a możliwości jej rozwiązania

Na wstępie należy omówić ogólne możliwości rozwiązania umowy o pracę, gdyż w zależności od sytuacji zaistniałej między pracodawcą a pracownikiem jej rozwiązanie może się od siebie różnić. Kwestię rozwiązania umowy o pracę reguluje Ustawa Kodeks pracy (dalej kp). Przepis art. 30 kp wskazuje, że rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić przez:

• porozumienie stron,
• wypowiedzenie,
• rozwiązanie bez wypowiedzenia.

Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem

Najkorzystniejszą opcją dla strony, która wychodzi z inicjatywą rozwiązania umowy, jest porozumienie stron. W drodze porozumienia można rozwiązać każdą umowę o pracę, przy czym takie rozwiązanie zostaje neutralne, gdyż nie oznacza się w porozumieniu strony, która wyszła z propozycją rozwiązania umowy. Dzięki tej metodzie strony przestają być zobowiązane okresami wypowiedzenia – samodzielnie mogą oznaczyć termin, w jakim nastąpi rozwiązanie umowy o pracę. Jeżeli jednak strony nie oznaczą tego terminu, uznaje się, że rozwiązanie umowy następuje w chwili podpisania przez nie takiego porozumienia.

Wypowiedzenie umowy o pracę

Wypowiedzenie umowy o pracę zazwyczaj następuje w sytuacji, kiedy druga strona umowy nie jest skora do jej rozwiązania za porozumieniem. Wypowiedzenie to jednostronne oświadczenie woli złożone drugiej stronie stosunku pracy. Powoduje ono rozwiązanie umowy o pracę, lecz dopiero po upływie okresu wskazanego w umowie, a jeżeli brak jest takiego zapisu – w Kodeksie pracy. Rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem stosuje się zarówno do umowy zawartej na czas określony, na czas nieokreślony, jak i na okres próbny.

Zgodnie z art. 36 kp okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony i na czas określony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:

• 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy;
• 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy;
• 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.

Zarówno pracodawcę, jak i pracownika obowiązuje forma pisemna wypowiedzenia umowy. Przy czym pracodawca, wypowiadając umowę o pracę, jest zobowiązany wskazać przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie, a także pouczyć pracownika o przysługującym mu prawie do odwołania do sądu pracy.

Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia

Ostatnim sposobem na rozwiązanie umowy o pracę jest jej rozwiązanie bez wypowiedzenia. Omawiany rodzaj zniesienia stosunku pracy jest związany z ujawnieniem się wyjątkowych okoliczności, które dodatkowo muszą mieć swoje odzwierciedlenie w przepisach Kodeksu pracy. Przykładem przyczyny rozwiązania umowy bez wypowiedzenia przez pracodawcę jest ciężkie naruszenie przez pracownika jego podstawowych obowiązków. Pracownik natomiast może rozwiązać umowę m.in. wskutek stwierdzenia szkodliwego wpływu wykonywanej pracy na jego zdrowie bądź dopuszczenia się przez pracodawcę ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika.

Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia jest jednostronnym oświadczeniem woli składanym przez jedną stronę stosunku pracy drugiej stronie. Powoduje ono natychmiastowe ustanie stosunku pracy. Dodatkowo składane oświadczenie musi zostać sporządzone w formie pisemnej i wskazywać przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy. Pracodawca ma obowiązek także zamieszczenia w oświadczeniu pouczenia pracownika o przysługującym mu odwołaniu.

Możliwość rozwiązania umowy o pracę przed rozpoczęciem okresu zatrudnienia

Wracając do pytania postawionego na wstępie niniejszego artykułu, można od razu odpowiedzieć, że co do zasady zarówno pracodawca, jak i pracownik mogą rozwiązać umowę o pracę przed rozpoczęciem faktycznego zatrudnienia.

Omawianą materię wyjaśnia wyrok Sądu Najwyższego z 29 października 2007 r. (sygn. akt: II PK 56/07). Sąd Najwyższy wskazał, że nie ma żadnych ustawowych podstaw do tego, aby zakazać rozwiązania umowy o pracę jeszcze przed rozpoczęciem okresu zatrudnienia. Zgodnie z orzeczeniem:

„gdy strony wskazały w umowie o pracę dzień jej rozpoczęcia późniejszy niż data zawarcia umowy, czas pomiędzy jej zawarciem a nawiązaniem stosunku pracy nie jest okresem zatrudnienia. Podwładnemu nie przysługują więc w tym okresie uprawnienia wynikające ze stosunku pracy. Każda ze stron może w tym czasie rozwiązać umowę o pracę na zasadach ogólnych przewidzianych w KP, tj. za wypowiedzeniem albo bez wypowiedzenia, gdyż możliwość rozwiązania umowy nie zależy od nawiązania między stronami stosunku pracy. Dopuszczalne jest także rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron”.

Wypowiedzenie umowy a obliczenie czasu trwania zatrudnienia

Problematyczny przy próbie rozwiązania stosunku pracy za wypowiedzeniem może okazać się sposób obliczania czasu trwania okresu zatrudnienia. Sąd Najwyższy uznał, że przepis art. 26 kp (termin nawiązania stosunku pracy) nie uzależnia powstania stosunku pracy od jej faktycznego rozpoczęcia przez pracownika. Co za tym idzie, możliwość wypowiedzenia umowy o pracę nie jest uzależniona od nawiązania między stronami stosunku pracy (rozpoczęcia okresu zatrudnienia). Okresem wypowiedzenia dokonanego przed nawiązaniem się stosunku pracy jest więc okres przewidziany w art. 36 § 1 pkt 1 kp, czyli okres przewidziany dla pracownika zatrudnionego krócej niż 6 miesięcy, tj. 2 tygodnie.

Powyższej reguły nie można stosować w przypadku, gdy pracownik wcześniej pozostawał z tym samym pracodawcą w stosunku pracy. W takiej sytuacji okresy zatrudnienia należy zsumować. Dopiero wtedy okaże się, jaki jest rzeczywisty okres wypowiedzenia pracodawcy czy pracownika.

Wypowiedzenie umowy a pozycja pracodawcy i pracownika

Pracodawca przy wypowiedzeniu pracownikowi umowy o pracę jest obłożony większą ilością formalności niż pracownik. Wynika to z kierunku, który obrał ustawodawca w Kodeksie pracy, mianowicie ochrony interesów strony słabszej gospodarczo – pracownika.

Zgodnie z art. 38 kp przy wypowiedzeniu umowy zawartej na czas nieokreślony oraz na czas określony pracodawca jest zobowiązany do uzasadnienia swojej decyzji. Co więcej, przy umowie na czas nieokreślony, jeżeli przy zakładzie funkcjonuje organizacja związkowa, pracodawca musi zawiadomić o swoim zamiarze na piśmie reprezentującą pracownika zakładową organizację związkową.

Pracownik natomiast ma ułatwione zadanie w sytuacji, gdy zdecyduje się na wypowiedzenie umowy. Co do zasady, nie musi on wskazywać przyczyny wypowiedzenia. Ze swojej strony zobowiązany jest jedynie do przestrzegania terminów wypowiedzenia.

Rozwiązanie umowy o pracę przed rozpoczęciem okresu zatrudnienia – podsumowanie

Co do zasady zarówno pracodawca, jak i pracownik mają prawo do rozwiązania stosunku pracy jeszcze przed rozpoczęciem zatrudnienia. Najlepszym wariantem jest rozwiązanie umowy za porozumieniem. Wówczas strony mogą uzgodnić, że zrywają stosunek pracowniczy już w dniu podpisania porozumienia, bez żadnych negatywnych skutków dla obu stron.

Jeżeli powyżej opisana sytuacja nie wchodzi w grę, pozostaje wypowiedzenie umowy. Należy uznać, że okresem wypowiedzenia dokonanego przed nawiązaniem stosunku pracy jest okres dwutygodniowy. Chyba że pracownik wcześniej pozostawał z tym samym pracodawcą w stosunku pracy, wówczas okresy zatrudnienia należy zsumować, a co za tym idzie może on ulec przedłużeniu. Należy przy tym pamiętać, że jeżeli termin wypowiedzenia kończy się po dniu rozpoczęcia zatrudnienia, wtedy pracownik powinien stawić się do pracy, w przeciwnym razie może skończyć się na zwolnieniu dyscyplinarnym, tj. rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.