Które urlopy bezpłatne zalicza się do okresu zatrudnienia?

Ogólna zasada wskazana w art. 174 § 2 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy, dalej jako „kp”, stanowi, że okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Jednocześnie powyższego unormowania nie stosuje się w pewnych przypadkach uregulowanych odmiennie przepisami szczególnymi. Oznacza to, że w odniesieniu do niektórych urlopów bezpłatnych wspomniana norma prawna, w myśl której urlop bezpłatny nie jest uwzględniany w okresie zatrudnienia warunkującym uprawnienia pracownicze, nie ma zastosowania. Poniżej w artykule wyjaśniono, w jakich sytuacjach urlopy bezpłatne zalicza się do okresu zatrudnienia.

Urlopy bezpłatne – podstawowe informacje

Co do zasady urlop bezpłatny jest okresem zawieszenia stosunku pracy, który nie jest wliczany do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze – taki wniosek nie tylko wynika wprost z przepisów kp, ale został również utrwalony w orzecznictwie sądowym.

Urlop bezpłatny jest okresem, w którym mimo trwania stosunku pracy ulegają zawieszeniu wzajemne obowiązki i uprawnienia stron tego stosunku – powyższe stanowisko wyraził NSA w wyroku z 18 marca 1992 roku (II S.A. 101/92, ONSA 1994/1/2).

W czasie urlopu bezpłatnego pracownikowi nie przysługują także świadczenia z ubezpieczenia społecznego należne za czas niezdolności do pracy, o czym przesądza zapis art. 12 ust. 2 pkt 1 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Po upływie urlopu bezpłatnego pracownik ma prawo powrotu do pracy, innymi słowy przysługuje mu roszczenie o dopuszczenie do pracy (pracodawca nie ma podstawy prawnej do odmowy zatrudnienia pracownika powracającego z urlopu bezpłatnego). Oczywiście pracownik ma obowiązek stawienia się do pracy po zakończeniu urlopu bezpłatnego.

Pracodawca nie może z własnej woli, jednostronnie, udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego. Przyznanie mu omawianego urlopu w takim trybie i bez pisemnego wniosku pracownika o jego udzielenie jest w świetle art. 174 § 1 kp bezskuteczne – uznał Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 15 października 1996 roku (AUa 34/96, OSA 1997/10/35).

Przepis ten określa zatem uprawnienie pracodawcy, nie ma natomiast zobowiązaniowego charakteru, nawet jeśli pracownik wystarczająco uzasadni potrzebę udzielenia mu takiego urlopu. W odniesieniu do urlopów bezpłatnych szczególnego rodzaju, podlegających zaliczeniu do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze, sytuacja ulega zmianie, co oznacza, że pracodawca nie może odmówić udzielenia np. urlopu wychowawczego – informacje dotyczące tych kwestii znajdują się w dalszej części niniejszego artykułu.

Okres urlopu bezpłatnego nie jest czasowo ograniczony – długość jego trwania uzależnia się od uzgodnień poczynionych między stronami stosunku pracy. Jednakże zgodnie z postanowieniami art. 174 § 3 kp przy udzielaniu urlopu bezpłatnego dłuższego niż 3 miesiące strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z ważnych przyczyn. Zapisu tego nie stosuje się w przypadkach uregulowanych odmiennie w przepisach szczególnych.

W czasie korzystania przez pracownika z urlopu bezpłatnego pracodawca nie może dokonać wypowiedzenia umowy o pracę, nie ma natomiast przeszkód prawnych, aby z inicjatywą rozwiązania stosunku pracy wystąpił pracownik.

Urlopy bezpłatne zalicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze

Od przedstawionej powyżej zasady pomijania urlopu bezpłatnego przy ustalaniu uprawnień pracowniczych istnieje jednak kilka wyjątków, przy czym fakt ten jest uwarunkowany celem udzielenia takiego urlopu oraz jego specyfiką. Odstępstwa tego rodzaju wynikają zarówno z przepisów kp, jak i z regulacji zawartych w innych ustawach.

Poniżej wymieniono urlopy bezpłatne uwzględniane w stażu pracy mającym wpływ na uprawnienia pracownicze. Ich charakter prawny sprawia, że praktycznie każda zatrudniana osoba, w zależności m.in. od etapu trwania stosunku pracy i posiadanych kwalifikacji, może skorzystać z takich urlopów.

Urlopy bezpłatne wliczane do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, obejmują:

• urlop bezpłatny udzielony pracownikowi za jego pisemną zgodą w celu świadczenia pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w porozumieniu zawartym między pracodawcami – art. 174¹ kp;
• urlop wychowawczy udzielony pracownikowi na podstawie art. 186 kp – okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakończenia, wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 186⁵);
• urlop udzielony młodocianemu, uczniowi szkoły dla pracujących – na jego wniosek – w okresie ferii szkolnych w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy – art. 205 § 4 kp;
• urlop bezpłatny udzielony pracownikowi powołanemu do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, z wyjątkiem służby pełnionej jednorazowo w czasie lub dniu wolnym od pracy  oraz żołnierzowi rezerwy – okres ten wlicza się do stażu pracy, od którego zależą wszystkie uprawnienia pracownicze, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia (art. 305 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, Dz. U. poz. 655 ze zm., dalej ustawy);
• urlop bezpłatny udzielony pracownikowi powołanemu do pełnienia z wyboru funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania tej funkcji w charakterze pracownika. Warunkiem zaliczenia tego urlopu do okresu zatrudnienia jest stawienie się pracownika do pracy w ciągu 7 dni od rozwiązania stosunku pracy z wyboru. Niedotrzymanie tego terminu powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że doszło do tego z przyczyn niezależnych od pracownika – art. 25 ust. 1 i 3 Ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych;
• urlop bezpłatny udzielony osobie skierowanej do pracy przy zwalczaniu epidemii; skierowanie to może dotyczyć pracowników podmiotów leczniczych, osób wykonujących zawody medyczne, a także osób, z którymi podpisano umowy na wykonywanie świadczeń zdrowotnych. Inne osoby, niewymienione powyżej, mogą być również skierowane w tym trybie, jeżeli jest to uzasadnione bieżącymi potrzebami podmiotów odpowiedzialnych za zwalczanie epidemii – art. 47 ust. 8 Ustawy z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Podsumowanie - urlopy bezpłatne a staż pracy

Urlop bezpłatny może być udzielony pracownikowi w każdym czasie zatrudnienia na dowolny okres. Pracodawca może przyznać pracownikowi taki urlop, lecz nie musi – decyzja w tej sprawie należy wyłącznie do kompetencji pracodawcy. „Zwykły” urlop bezpłatny nie jest wliczany do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Inaczej jest w przypadku urlopów bezpłatnych szczególnego rodzaju, udzielanych na podstawie kp oraz odrębnych ustaw. Dotyczy to m.in. urlopu wychowawczego czy urlopu dla pracownika powołanego na ćwiczenia wojskowe. Przede wszystkim pracodawca jest tu związany normą prawną, jeżeli zatem zostały spełnione wszystkie ustawowe wymogi, nie ma możliwości odmówienia udzielenia urlopu. Ponadto urlopy te podlegają uwzględnieniu w ogólnym stażu pracy warunkującym uprawnienia pracownicze.